ماریا قەدیمی

 

سنە-لە شاری سنەی ڕۆژهەڵاتی کوردستان، زەلیلکردنی سیستماتیکی ژنانی چالاک لە کایەی کۆمەڵایەتیدا بووەتە پراکتیزەیەکی باو، لەبری ئەوەی ژنان بە شەرەف و قەدرزانی بگۆڕدرێن، ناشرین دەکرێن، بەبێ پەنابردن، ژیانی تایبەتی و ژیانی خێزانەکانیان پێشێل دەکرێت، نە یاسا و نە دامودەزگاکانی کۆمەڵگەی مەدەنی لە کوردستان ڕۆڵێکی چارەنووسسازیان نەگێڕاوە لە ڕووبەڕووبوونەوەی ئەم کارەساتەدا، نەیانتوانیوە بەر لەوەی تەشەنەسەندنەکەی خراپتر ببێت، ڕێگری بکەن.

 

ڕاستییەکان دەریدەخەن کە ژنان بەردەوامن لە ڕووبەڕووبوونەوەی نائاسایشی، چ لە دامەزراوە فەرمییەکان و چ لە کۆمەڵگەیەکی پیاوسالارییەوە کە تایبەتی بەردەوام دەکات نەک هاودەنگی، لە هەمان کاتدا زۆرێک لەو ژنانەی کە ژیانی خۆیان تەرخان کردووە بۆ خزمەتکردنی ئەو کەسانەی زیانیان بەرکەوتووە، گرنگیدان بە منداڵە بێ باوکەکان و یارمەتیدانی ئەو کەسانەی کە لە بارودۆخێکی سەختدا دەژین، وەک بێ ماڵ و حاڵ یان ئالوودەبووانی ماددە هۆشبەرەکان، خۆیان دەبیننەوە قوربانی هەڵمەتی ڕاگەیاندن و هێرشی زارەکی لەلایەن گرووپەکانەوە کە تاکە ئامانجیان لەناوبردن و تێکدانی هەوڵەکانیانە.

 

لە سەردەمێکدا کە بڕیار بوو خەباتی مەدەنی بەهادار بێت و داکۆکیکارانی مافی ژنان پارێزراو بن، هەندێک هەڵدەبژێرن بۆ ئەوەی بە پێچەوانەی ئەم ڕێگایە بچن و بەها مرۆییەکان پێشێل دەکەن، ناوزڕاندن بە تایبەتی ژنانی چالاکوان دەگۆڕن بۆ ئامرازێک بۆ پێشکەوتنی کەسی لە ڕێگەی زەلیلکردنی ئەوانی دیکەوە.

 

پرسیاری بێ وەڵام سەبارەت بە خەبات

هەزاران پرسیار بێ وەڵام ماونەتەوە و ڕەنگە تارەکانیان لەو شتانەدا دەستنیشان بکرێت کە نەوتراوە، لە بێدەنگی تاڵی ژنان و بەرخۆدانی بێدەنگیاندا، بۆچی خەبات کە بڕیار بوو زەمینە بۆ ڕزگاری و ژیانی ژنان خۆش بکات، لادەدرێت؟ کێ لەم پێچەوانەبوونەوەیە سوودمەندە و خزمەت بە چ بەرژەوەندییەک دەکات؟ بۆچی جارێکی دیکە ژنان بوونەتە جێی سەرنجی هێرش؟ ئایا بوونی چالاک و دەنگی سەربەخۆی ژنان نوێنەرایەتی هاوارێک دەکات بۆ یارمەتیدان بۆ مانەوە و بەرژەوەندییەکانیان؟

 

باوکسالاری لە پشت هێرشەکانەوە

سەمیرم ڕاستی، چالاکوانی مافی ژنان وتی: پێش هەموو شتێک دەبێت ئەوە بڵێم کە پیاوسالاری ڕەگ و ڕیشەی قووڵی لە کۆمەڵگەی ئێمەدا هەیە، جگە لەم ڕاستییە هیچ ڕوونکردنەوەیەکی تر نییە بۆ قەبارەی توندوتیژی دژی ژنان، بەئامانجگرتنی چالاکوانانی ژن لە تۆڕی کۆمەڵایەتی و لە ڕاگەیاندنەکان، لەکاتێکدا ڕەنگە بەشێوەیەکی کاتی ڕێگرییان لێبکات یان زیانی دەروونییان پێبگەیەنێت، هەرگیز ناتوانێت ڕێگریان لێبکات لەو ڕێگایەی کە هەڵیانبژاردووە، یەکێک لە هاوڕێکانم ئامانجی ئەم هەڵمەتە بووە، بەڵام بەردەوامە لە شەڕکردن، چونکە ژنێک کە ژیان و خێزانەکەی لەگەڵ خەباتەکەیدا تێکەڵ بووە، هیچ بژاردەیەکی دیکەی نییە جگە لە بەردەوامبوون.

 

وتیشی: ئێمە نزیکەی ٦٠ کەس بووین، وەک خۆبەخش کارمان دەکرد بۆ پاڵپشتیکردنی ژنان و منداڵانی زیانلێکەوتوو، ژنانی پێشەنگی ماڵەکان، کەسانی دیکە، پاڵپشتییەکانمان لە ڕاگەیاندنەوە بوو تا ئەخلاقی، هەموومان لە ناوچەکانی خۆمان لەناو شارەکەدا، لە بوارە جیاوازەکاندا، ڕۆیشتین، بەڵام هەڵمەتەکانی چەواشەکاری بە خێرایی دەستیپێکرد، سەرەتا پیاوانی گرووپەکە کرانە ئامانج و ئەوەش ڕێگریمانی لێنەکرد، دواتر ژنان هاتنە پێشەوە، کە زۆرینەی ڕەها لەنێو ئێمەدا بوون، ئەم هێرشانە لە ژنانەوە نایەت؛ ژن ناتوانێت ئەم ئاستە لە دوژمنایەتی بەرامبەر ژنێکی دیکە لەخۆبگرێت، ئێمە زۆر باش دەزانین کە لە پشت ئەم هەڵمەتەوە ئەو پیاوانەن کە خاوەنی ئایدۆلۆژیایەکی ژنکوژن.

 

کاتێک ژیان دەگۆڕێت بۆ ململانێ

وتیشی: هەموو تەمەنمان لەسەر ڕێبازی خەبات بەسەر بردووە، لەنێو ئێمەدا ئەو ژنانە هەن کە لەلایەن هاوژینەکانیانەوە هەڕەشەی هێرشی ترشەڵۆک یان کوشتنیان لێ کراوە، کە بە تەڵاقێکی ئەوپەڕی سەختدا تێپەڕیون، سەرپەرشتیکردنی منداڵەکانیان بەدەستهێناوە، بەڵام لەڕووی یاساییەوە لە مافەکانیان بێبەشن و بارگرانییەکی قورستریان لەسەرە، هەریەکێکمان ڕووبەڕووی هەوراز و نشێوی بێکۆتا بوینەتەوە بەهۆی ئەو سیستەمی پیاوسالاری، بەڵام لەبری ئەوەی وازی لێبهێنین، هەستاین و شەڕمان کردووە، لە کۆتاییدا سەربەخۆییمان بەدەستهێناوە و بەردەوام بووین لەسەر ڕێگای ئامانجەکانمان.

 

ئەمڕۆ ڕووبەڕووی هەڕەشەی نوێ دەبینەوە لەلایەن کۆمەڵگەیەکی ژنکوژ و پیاوسالارییەوە، بەڵام لەبری ترس، ڕێگای بەرخۆدانمان هەڵبژاردووە، ئەم هەڕەشانە بۆ ئێمە نامۆ نین؛ ساڵانێکە لە سێبەری ئەواندا دەژین، ئاماژەی بەوەشکردووە، دوای ساڵانێک لە کاری خۆبەخشی، زۆرێک لە ژنانی ئەم گرووپە ڕووبەڕووی ئازاردانی زارەکی بوونەتەوە لەلایەن هەندێک کەسەوە؛ ئەوان تووشی پێشێلکاری بوون کە بووەتە هۆی ئەوەی لە شوێنێکدا چالاکییەکانیان بوەستێنن، بەڵام سەرلەنوێ هەڵسانەوە و درێژەیان بە کارەکانیان داوە، پێیان وابوو خۆشەویستییان بۆ ئەم دۆسە و پابەندبوونیان بۆ بونیادنانی کۆمەڵگەیەکی تەندروستتر و کەمکردنەوەی دەستدرێژی کۆمەڵایەتی بەرامبەر بە ژنان، هەر سەختییەک کە ڕووبەڕوویان دەبێتەوە، تێدەپەڕێنێت.

 

ئەم ژنانە ناڕەزایی خۆیان لە بێدەنگی کۆمەڵگەی مەدەنی سەبارەت بەو هەڵمەتە چەواشەکاریانەی کە ڕووبەڕوویان دەبێتەوە دەردەبڕن، داوای کۆتاییهێنان بەم بێدەنگییە و دەستپێکردنی هەنگاوی ڕاستەقینە و کاریگەر دەکەن، ئەوان پێیان وایە پاڵپشتی چالاکوانی مەدەنی بۆ ئەو ژنانەی کە لە بەرامبەر ئەو هێرشانەدا خۆڕاگر بوون، نەک هەر هیوا و پاڵنەر بۆ ژنانی دیکە دەڕەخسێنێت، بەڵکو دڵنیای دەدات لەوەی شوێنی کۆمەڵایەتی بە کراوەیی بمێنێتەوە بۆ بەشداریکردنی ژنان.

 

کۆمەڵگەی مەدەنی بە هۆشیارکردنەوەو ڕێزلێنان لەو ژنانەی کە ساڵانێک لە ژیانی خۆیان بۆ خەباتی خۆبەخشانە تەرخان کردووە، دەتوانێت تێڕوانینی گشتی بۆیان دابڕێژێتەوە و وەک دیوارێکی پارێزەر لە بەرامبەر هەر پێشێلکارییەکی تایبەتمەند و کەرامەتیان لە لایەن لایەنە دوژمنکارەکان یان خەباتگێڕەکانەوە بوەستێت.