نور ئەحمەد

 

ڕەققە - سیستمی خۆبەڕێوەبەری لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا ڕاستەوخۆ پشت بە ڕێکخستنی ئەنجومەن و کۆمینەکان دەبەستێت، چەمکی "کۆمین" کە بڕبڕەی پشتی پڕۆژەی نەتەوەی دیموکراتیکە، ڕێبەری گەلی کورد عەبدوڵا ئۆجالان پێشنیاری کردووە، ئەزمونێکی ناوازە و نوێیە لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، کۆمین کە لەسەر بنەمای سیستەمی هاوسەرۆکایەتی دامەزراوە، نوێنەرایەتی خواستی کۆمەڵگە دەکات.

 

کۆمین یەکێکە لە ئامرازەکانی بونیادنانی کۆمەڵگەیەک کە دادپەروەری و یەکسانی تێیدا زاڵ بێت، کۆمینەکان بە شێوەیەکی ڕێکخراو بەسەر گەڕەکەکانی شار و گوندەکاندا دابەشکراون، کارەکانیان لە ڕێگەی لیژنە جۆراوجۆرەکانیانەوە، پشت بە ڕێکخستنی تاکەکان لە ناو گەڕەک و پێشکەشکردنی خزمەتگوزاری کۆمەڵایەتی دەبەستێت.

 

کۆمین بچوکترین یەکەیە لە کۆمەڵگەدا، کار بۆ ڕێکخستنی تاکەکانی ناو خێزان و پاشان گەڕەک و پاشان هەموو کۆمەڵگە بۆ گەیشتن بە کۆمەڵگەیەکی ئازاد و ئەخلاقی و دیموکراتیە.

 

سەبارەت بە پێویستی بەپەلەی جێبەجێکردنی کۆمین، فەلەک هیلال، هاوسەرۆکی ئەنجومەنی شەهید هێلین جودی وتی: جێبەجێکردنی کۆمین وەک پێویستیەکی پێویست و بەپەلە هات بۆ ڕێکخستنی کۆمەڵگە بەپێی بنەما و پێوەرەکانی ڕێکخراوەیی تایبەت بۆ گەیشتن بە کۆمەڵگەیەکی یەکگرتوو و ڕەوشتی کە کەشێکی دادپەروەری و دیموکراتیکی تێیدا زاڵ بێت، لە هزر و فەلسەفەی ڕێبەری گەلی کورد عەبدوڵا ئۆجالان سەریهەڵدا و لە چوارچێوەی پڕۆژەی نەتەوەی دیموکراتیک کە ئەو پێشنیاری کردبوو، سەرنجی لەسەر بوو، کۆمین بە بەردی بناغەی بونیادنانی سیستمی خۆبەڕێوەبردن دادەنرێت.

 

لیژنەکانی کۆمین

ئاماژەی بەوەشکردووە، کۆمین پێکدێت لە هاوسەرۆکایەتی  ژن و پیاو، چەند لیژنەیەک: لیژنەی ئاشتەوایی، کە پەیوەندی بە چارەسەرکردنی ناکۆکی و شەڕ و پرسە هەڵپەسێردراوەکانی نێوان ئەندامانی گەڕەکەکانەوە هەیە؛ لیژنەی پاراستنی ناوەوە، کە کۆمەڵێک کەسن پەیوەندییان بە پاراستنی گەڕەکەکەوە هەیە لە هەر دزییەک یان کەیسێکی دیکە بۆ بەدیهێنانی ئاسایش و سەقامگیری؛ لیژنەی خزمەتگوزاری، کە بەرپرسیارە لە دابینکردنی خزمەتگوزارییە کۆمەڵایەتییەکان جگە لە ئاسانکاری لە کاروباری کاغەزەکان، کە ڕۆڵی سەرەکی دەگێڕێت لە ڕووی پەروەردەکردنی گەنجان سەبارەت بە پەیوەندیکردن بە دامەزراوەکانی خۆبەڕێوەبەری و ڕاپەڕاندنی ئەرکە پێویستەکانیان، کە تایبەتە بە بنەماڵەی شەهیدان و چارەسەرکردنی پرسەکانیان بەتایبەتی لیژنەی پاکوخاوێنی؛ سیستەم و ئەرکەکانی و دامەزراوەکانی خۆبەڕێوەبردن و لیژنەی تەندروستی.

 

ڕوونیشیکردەوە، ئەزموونی چەمکی کۆمین نوێ و ناوازەیە لە ناوچەکەدا، و زۆر گرنگە کە تەنها لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریادا سنووردار نەکرێت، بەڵکو زیاتر بۆ سووریا و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست درێژبکرێتەوە، کۆمەڵگەکان پێویستیان بە ڕێکخستن هەیە، ئەمەش پێویستی بە بەکارهێنانی چەمکی کۆمین هەیە.

 

ئاماژەی سەرەکی بۆ دانیشتووان

ڕوونیشیکردەوە، کۆمینەکە ئاماژەی سەرەکییە بۆ ئەندامانی گەڕەکەکە، کاردەکات بۆ ژماردنی ژمارەی تاکەکانی ناو گەڕەکەکە، شوێنی نیشتەجێبوونیان، جوڵەکانیان، و بارودۆخی کۆمەڵایەتی و خزمەتگوزارییەکانیان، جگە لە دابینکردنی پێداویستییە خزمەتگوزاری و ڕۆژانەکانیان.

 

سەبارەت بەو سەختییانەی کە لە کاتی جێبەجێکردنی کۆمیندا ڕووبەڕوویان بووەوە، وتی: سەرەتا هیچ قبوڵکردن و تێگەیشتنێک لە سروشتی کاری کۆمینەکە نەبوو، بەو پێیەی چەمکێکی نوێ بوو لە ناوچەکەدا، کارمان کرد بۆ هۆشیارکردنەوەی چەمکی سیستەمی کۆمین، گرنگییەکەی، و پێویستی جێبەجێکردنی بۆ بەرژەوەندی دانیشتوان و ڕێکخستنی گەڕەکەکان و کۆمەڵگە، خزمەتگوزارییە پارێزراوەکان و پێداویستییە سەرەتاییەکان بۆ تاکەکان، دەستیکرد بە قبوڵکردن و بەشداریکردنی بەرفراوان لە کارەکانی کۆمینەکەدا.

 

سەبارەت بەو سەختییانەی لەکاتی جێبەجێکردنی کۆمیندا ڕووبەڕوویان بوونەتەوە، ئاماژەی بەوەشکرد سەرەتا قبوڵکردن یان تێگەیشتنێکی کەم لە سروشتی کارەکانی کۆمینەکە هەبوو، بەو پێیەی چەمکێکی نوێ بوو لە ناوچەکەدا، کارمان کرد بۆ هۆشیارکردنەوەی چەمکی سیستمی کۆمەڵایەتی، گرنگییەکەی، هەروەها پێویستی جێبەجێکردنی بۆ بەرژەوەندی دانیشتوان و ڕێکخستنی گەڕەکەکان و کۆمەڵگە، جگە لەو هاوکارییەی کە پێشکەشی دەکات بۆ دەستەبەرکردنی خزمەتگوزارییە سەرەتاییەکان و پێداویستییەکان بۆ تاکەکان، قبوڵکردن و بەشداریکردنی بەرفراوان لەناو کارەکانی کۆمینەکەدا دەستیپێکرد.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، وەک ئەنجومەنی گەل، بەردەوام سەردانی دانیشتوانی شار و گوندەکان دەکەین، لەڕێگەی ئەمەوە ئاگاداردەکرێینەوە لەو پرسە کۆمەڵایەتی و خزمەتگوزارییانەی ڕووبەڕوویان دەبێتەوە، هەروەها بۆچوون و پێشنیار و مەرجەکانیان وەردەگرین سەبارەت بەو خزمەتگوزارییانەی کە کەمیان هەیە، هەموو هەوڵێک دەدەین بۆ دابینکردن و دەستەبەرکردنی ئەم پێداویستیانە، لەڕێگەی کۆبوونەوە گشتییەکانەوە، لیژنەی کۆمین پێکدەهێنین، کە پێکهاتووە لە ژنێک و پیاوێک، کە هاوسەرۆکایەتیان دەکەن دوای ئەوەی دەستنیشانکراون لەلایەن ئەندامانی گەڕەکەکانیانەوە، کارەکانی کۆمینەکە لە دڵی هاوڵاتیان دایە.

 

سەبارەت بە ڕۆڵی ژنان، جەختی لەوە کردەوە کە ئەوان ڕۆڵێکی دیاریان لە هەموو ئاستەکاندا هەبووە و پێشەنگ بوون لە ڕووی سەربازی و سیاسییەوە، ئەوان خۆیان سەلماند لە ڕێگەی بەشداریکردنیان لە چەمکی هاوسەرۆکایەتی، هەموو دامەزراوە مەدەنی و سەربازییەکان، دیارترینیان سیستەمی کۆمینە، سەرەڕای ئەو ئاڵەنگاریانەی ڕووبەڕووی کارەکانیان دەبنەوە، ئەوان نیشانیاندا کە ژنان بەهێزن و هیچ شتێک بۆیان قورس نییە، ئەو سیستەمی کۆمینەکانی بە سەرکەوتوو پێناسە کرد، دەتوانێت ئەزمونێکی جیهانی بێت.

 

"کۆمین بەشداری کرد لە بەدەستهێنانی سۆسیالیزم لەنێوان ڕەگەزەکاندا"

غادە جەبار، هاوسەرۆکی کۆمینی شەهید حامد ئەسعەد لە گەڕەکی مەدینەی ڕەققە سەبارەت بە ئەزموونی خۆی لە کارەکانی کۆمینەکە ڕایگەیاند، من یەکەم کەس بووم کە پەیوەندیم بە کاری خۆبەخشییەوە کرد لەو گەڕەکەدا کە تێیدا دەژیم دوای بڕیاری جێبەجێکردنی سیستمی کۆمین لەو ناوچەیە، بەتایبەتی دوای ئەو وێرانکاری و ئاژاوەگێڕییەی کە شارەکەم تووشی بوو، دەستمان کرد بە ئاوەدانکردنەوە و زیندووکردنەوەی ژیان، تاکەکان سەرەتا بە ڕێکخستنی خۆیان دەست پێدەکەن، پاشان خێزانەکانیان و دەوروبەریان من ویستم بە جۆرێک بەشداری بکەم بۆ پێشکەشکردنی هاوکاری کە سوودی هەبێت و کۆمەڵگە پەرەپێبدات.

 

ڕاستی کۆمەڵگەی پێش جێبەجێکردنی سیستمی کۆمین و دوای جێبەجێکردنی بەراورد کرد، وتی: کۆمەڵگە لە ڕابردوودا ئاژاوە و ناڕێکخراویی بەخۆیەوە بینیوە، و چەندین ناکۆکی چارەسەرنەکراوی لێکەوتەوە، ئەمڕۆ لە دوای جێبەجێکردنی سیستەمی کۆمین کۆمەڵگە دۆخێکی یەکگرتوویی کۆمەڵایەتی و ڕێکخستن و سەقامگیری بەخۆیەوە دەبینێت.

 

ئاماژەی بە گۆڕانی چۆنایەتی لە ژیانی ژناندا کرد، ژنەکان کەوتوونەتە ناو کایەی کۆمین و دەستیان کردووە بە ڕێکخستنی خۆیان و ڕیزەکانیان، دوای ئەوەی ساڵانێکە لەلایەن پیاوی باڵادەستەوە پەراوێزخراون، ئەمڕۆ ژنان لە کۆمیندا ڕۆڵێکی دیار و گرنگ دەگێڕن لە بڕیاردانی چارەنووسساز و بەشداریکردن لەگەڵ پیاوان، لە خستنەڕووی بیرۆکە و پێشنیارەکان کە خزمەت بە بەرژەوەندییەکانی بونیادنانەوە و ڕێکخستنی کۆمەڵگە دەکەن بە شێوەیەکی دروست، ڕێکخستنی خۆشگوزەرانیەکی کۆمەڵایەتی نییە، بەڵکو پێویستییەکی گرنگە، یەکێکە لە بناغە و پێکهاتەکانی ژیان، هەموو کۆمەڵگەیەک پێویستی پێیەتی، هەروەها بەشداری کردووە لە بونیادنانی و ڕێکخستنی و دابینکردنی پێداویستییەکانی.

 

غادە جەبار وتی: ئەزمونی من لە کۆمینەکەدا ڕێگەی بۆ ژنان کردەوەو هانیدان بۆ بەشداریکردن، ئەو ئەزموونە متمانەی بەخۆبوون و خۆبەگەورەزانینی ژنانی زیادکرد، بەو پێیەی هەلی بە ژنان دا کە لەگەڵ ژنانی ناو کۆمینەکەدا قسە بکەن و گفتوگۆ بکەن، گوێیان لە پرس و گلەییەکانیان دەگرت، پێداویستیەکانیان بە شێوەیەک دابین دەکرد کە ئاسوودەتر بوو بۆ پیاوانی ناو کۆمینەکە، پیاوان دەستیان کرد بە هاوبەشکردنی بۆچوون و پێشنیار لەگەڵ ژنان، و ئەمەش بەشداری کرد لە بەدەستهێنانی سۆسیالیزم لەنێوان ڕەگەزەکاندا.

 

سەبارەت بەو ئاڵەنگاریانەی لە ژیانی پیشەیی خۆیدا لە کۆمینەدا ڕووبەڕووی بووەوە، ڕوونی کردەوە، سەرەتاکان لەڕادەبەدەر سەخت بوون، بەتایبەتی بەهۆی عەقڵیەتی پیاوانەوە بەرامبەر مامەڵەکردن لەگەڵم و دانوستان لەگەڵم، بە لەبەرچاوگرتنی ڕەگەزی من، ڕۆڵی ژنان بە بێڕێزیەوە سەیر دەکرا، ژنیش بە بێکاریگەری دادەنرا، لەگەڵ ئەوەشدا، بەڵام من بە تێپەڕبوونی کات بەسەر ئەم سەختییانە زاڵ بووم، بۆ کۆمەڵگە سەلماندم کە ژنان بەهێزن و توانای وەرگرتنی بەرپرسیارێتی و سەرکەوتنیان هەیە، ژنانی متمانە بەخۆبوون لە سەختی ناترسێت، ئەمە وەڵامی من بوو بۆ ئەو ڕەخنانە و بەم شێوەیەش شێوازی تێڕوانینی پیاوان و کۆمەڵگە بۆ ژنان کە لە کۆمیندا کاردەکەن، ئەمڕۆ گۆڕاوە.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، هەست بە شانازی دەکات بەم کارەو وتی: من جێپەنجەیەکی ئەرێنیم لەسەر ڕاستی ژنان و کۆمەڵگە بەجێهێشتووە، وە بەڵێن دەدەم بە هەموو هەوڵەکانم بۆ دابینکردنی هەموو پێداویستییەکانی کۆمەڵگە بۆ گەیشتن بە کۆمەڵگەیەکی تەندروست بەردەوام بم.

 

کۆمین گۆڕانکاری ئەرێنی لە کۆمەڵگەدا هێناوەتە ئاراوە

وەحیدە حەمەد باسی لە ئەزمونی کۆمینی خۆی کرد و وتی: ئەزمونی کۆمینەکەم بە دەستکەوتێکی گەورە دەزانم. بەشداریم لە گۆڕانکاری ئەرێنی لە کۆمەڵگەدا کردووە، کارەکانمان لێرە خۆبەخشانە، ئامانجیشمان پێشخستنی کۆمەڵگەیە، کارەکانی کۆمینەکە هەوڵێکی مرۆیی و ئەخلاقی و خزمەتگوزارییە، بەشدارە لە بەدەستهێنانی یەکسانی و دادپەروەری بۆ هەمووان. ئەزمونی کۆمین پشتیوانی و هاندانی ژنانە بۆ چالاککردنی ڕۆڵەکانیان و پاڵاوتنی کەسایەتییەکانیان، بەشداریکردنی ژنان لە کاری کۆمین لە گەڕەکەکاندا هۆکارێکی سەرەکییە بۆ سەرکەوتنی سیستەمی کۆمین.

 

هەروەها باسی لە کارەکانی کۆمینەکە و ئەو هاوکاریانەی کرد کە پێشکەشی ژنانی بژێوی ژیان لەناو گەڕەکەکاندا دەکات، وتی: سیستمی کۆمین کاردەکات بۆ بەدەستهێنانی سەربەخۆیی ئابووری بۆ ژنان، بەتایبەتی جیابوونەوە،ژنانی بێهاوژین و ئەوانەی منداڵیان هەیە کە بژێوی ژیانیان نییە، جا چ لەڕێگەی دەستەبەرکردنی هەلی کار یان دابینکردنی پاڵپشتی دارایی بۆیان.

 

جەختی لەوە کردەوە کە بەرپرسیارێتی ڕێکخستنی کۆمەڵگە دەکەوێتە ئەستۆی هەموو تاکێک و ئەمەش لە ڕێکخستنی خۆیانەوە دەست پێدەکات، وتی: ژنان پێش هەموو شتێک دەبێت لە پێشەنگایەتیدا بن، لە خێزانەکانیانەوە دەست پێبکەن، ئەگەر سیستمی کۆمین جێبەجێ نەکرێت کۆمەڵگە ڕێکناخرێت، کۆمین بەردی بناغەی پێشکەوتن و کۆمەڵگەیە.