شەهلا محەمەدی

 

ناوەندی هەواڵ- میهرئافاق موقيمی، چالاکوانی سیاسی لە چاوپێکەوتنێکدا سەبارەت بە یەکێک لە دیارترین بزووتنەوە کۆمەڵایەتیەکانی ساڵانی ڕابردوو، شۆڕشی "ژن، ژیان، ئازادی"، کە سنووری جوگرافی و سنووردارکردنی کۆمەڵایەتی تێپەڕاند و وتارێکی نوێی لە سەر ئازادی و دادپەروەری ڕەگەزی خوڵقاند، میهرئاەفاق موقیمی، چالاکوانی سیاسی باسی لە تێڕوانینی خۆی بۆ ئەم شۆڕشە و ئەوەی دەیکاتە ساتێکی سەرەکی لە مێژووی خەباتی کۆمەڵایەتی لە ئێران و ناوچەکەدا کرد.

 

بۆچوونی ئێوە چییە لەسەر شۆڕشی "ژن، ژیان، ئازادی" و ئەو دەستکەوت و ئاڵەنگاریانەی لە ماوەی سێ ساڵی ڕابردوودا ڕووبەڕووی بووەتەوە؟

ئەم پرسیارە گرنگییەکی زۆری هەیە، چونکە باس لە پرسی ژنان و ئازادییەکانیان دەکات، و چەندین دیدگای دروستکردووە، وە پرسی ژنان تەنها بە مۆدێرن یان نەریتییەوە سنووردار نییە، بەڵکو لە ڕەهەندە سیاسی و کۆمەڵایەتییەکاندا خۆی دەردەخات، لە پەیوەندییەکەیدا بە جەستە و مافەکانیانەوە و لە ڕێگەی دیدێکی شۆڕشگێڕانەیەوە داخوازی ڕاستەقینەی ژنان دەردەبڕێت.

 

ئاماژەری بە ئەزمونی مێژووی ئێراندا، ئەوەمان بۆ دەردەخات کە ڕژێمە پاوانخوازەکانی هاوپەیمانی سەرمایەدارەکان هەمیشە ئازادییەکانیان بەرتەسک کردووەتەوە، هەروەها دروشمی ئەوان لە دژایەتی ئایدۆلۆژیای ستەمکارانەی پیاوانەدا وەستاوە و هەوڵدەدات ژیان لە هەژموون و ڕێسا تەسکەکان ڕزگار بکات، جگە لە بەشداری ژنان لە گۆڕەپانی گشتیدا ڕۆڵی خۆیان لە پاڵ خەڵکدا نیشاندا و تیشکیان خستە سەر داواکارییە سیاسی و کۆمەڵایەتییەکانیان.

 

دوای ئەم شۆڕشە، ژنانی ئێران لە ڕێگەی خەبات و خۆڕاگری خۆیانەوە، بڕگەیەکی بەرچاویان بە دەست هێنا، کە بەرەیەکی یەکگرتوویان پێکهێنا و ئامادەیی کاریگەر و کاریگەریان بە تایبەت لە نێو ژنسنی گەنج و گەنجەکاندا نیشاندا، بۆ یەکەمین جار توانیان ڕۆڵی سەرکردایەتی بگێڕن، کە ئەمەش گۆڕانکارییەکی مێژوویی لە بزووتنەوەی ژنان لە ئێراندا دیاری کرد.

 

ئەم شۆڕشە دەرفەتێکی بۆ هێز و کەمینە پەراوێزخراوەکان ڕەخساند کە بەشداری بکەن و دەنگیان بەرز بکەنەوە، ڕۆڵی گەلانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان و بەلووچ و گروپە کۆمەڵایەتییەکانی دیکە بە ڕوونی دیار بوو و تەنانەت چینی ناوەڕاستیش پشکی تێدا بوو، دروشمەکەی تەنها لە نەتەوە و ناوچەیەکی دیاریکراودا سنووردار نەبوو، بەڵکو بووە سەرچاوەی ئیلهام لەسەر ئاستی نیشتمانی و جیهانی.

 

بەڵام نەبوونی ڕێکخراوی سەربەخۆ و سەرکردایەتی بەکۆمەڵ بووە هۆی پارچەپارچەبوونی و نەیهێشت بەشداری گۆڕانکاریی پێکهاتەیی و ئابووری بکات، هەرچەندە دروشمی "مەرگ بۆ دیکتاتۆر" بەهێز بوو، بەڵام دیدێکی ڕوونی بۆ قۆناغی ئینتقالی پێشکەش نەکرد، لە دەربەدەریشدا، هێزە پێشکەوتنخوازەکانی ئۆپۆزسیۆن پاڵپشتی ئەو بزووتنەوەیەیان دەکرد، لە کاتێکدا هێزە ڕاستڕەوەکان هەوڵیان دا بۆ چوارچێوەیەکی سیاسی تەسک بچووک بکەنەوە، بە پشتگوێخستنی داواکارییە کۆمەڵایەتیەکان.

 

چۆن بزووتنەوە کۆمەڵایەتیەکان و بەتایبەت شۆڕشی "ژن، ژیان، ئازادی" دەتوانن شوناس و هێزی خۆیان بپارێزن و لە هەمان کاتدا لەگەڵ گۆڕانکارییە سیاسییەکان و ڕووداوە ناوچەییەکان هاوئاهەنگ بمێننەوە؟

ئەمە تیشک دەخاتە سەر ڕۆڵی گەلان و بزووتنەوە کۆمەڵایەتیەکان لە شەڕ و قەیرانە ناوچەییەکان، بە پێچەوانەی بزووتنەوەکانی بنەمای ناسیۆنالیزم، ئایین، یان نیشتمانپەروەری، شۆڕشی "ژن، ژیان، ئازادی"، لەسەر سێ توخمە بنەڕەتییەکان بونیاد نراوە کە بریتین لە ژن، ژیان و ئازادی، کە وتارێکی کۆمەڵایەتی و کولتووری بە کاریگەری جیهانی دروست کردووە.

 

ئەم شۆڕشە تەنها لە ئێراندا سنووردار نەبوو، بەڵکو کاریگەرییەکەی بۆ ناوچەکە و جیهان درێژبووەوە و تۆڕی نێودەوڵەتی دروستکرد،  ژنانی چالاکوانانی ئێرانی پەیوەندییان لەگەڵ ژنان لە کوردستان، ئەفغانستان، عێراق و لوبنان دامەزراند و دروشمی خۆیان لە بۆنە نێودەوڵەتییەکان و پلاتفۆرمە پەیوەندییەکاندا بەرهەم هێنایەوە.

 

ئامانجی سەرەکی ئەو دروشمە دروستکردنی زمانێکی هاوبەشە لە سەرانسەری ناوچەکەدا، لەسەر بنەمای ئازادی، دادپەروەری کۆمەڵایەتی و دادپەروەری ڕەگەزی، لەگەڵ کۆکردنەوەی هێز و ئەزموونە جۆراوجۆرەکان لە چوارچێوەی یەکگرتوودا.

 

چ ئەزموونێکی بەرچاو لە شۆڕشەکانی پێشوو دەتوانێت ئیلهامبەخش بێت بۆ بەردەوامبوونی شۆڕشی "ژن، ژیان، ئازادی"؟

لەسەر ئاستی ناوخۆی، یادکردنەوە و ڕێوڕەسمی ساڵڕۆژ، بەشداری ژنان، و پێکهێنانی دامەزراوە و تۆڕە ناوخۆییەکان بەشدارن لە زیندووکردنەوەی یادەوەری و بەرخۆدانی بەکۆمەڵ، هەرەها چالاکییە جۆراوجۆرەکان لە خانەنشینان و خوێندکارانەوە تا مانگرتنی کرێکاری، پەیوەندی نێوان پرسەکانی ڕۆژانەی خەڵک و خەبات بۆ پێکهاتە دادپەروەرەکان بەهێزتر دەکەن.

 

دروشم و هێما ناوخۆییەکان ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕن لە یەکخستنی خێزان و بزووتنەوە جۆراوجۆرەکان و کاراکردنی پێکهێنانی تۆڕە ناوچەیی و فرانتەیشناڵەکان، بەرفراوانکردنی ئەم تۆڕانە، بەشداریی کۆموڵایەتی و بەدواداچوون بۆ بەنێودەوڵەتیکردنی دروشمی "ژیان و ئازادی" دەنگی گەلی ئێران لە ئاستی نێودەوڵەتیدا بەهێز دەکات و ڕێگری دەکات لە دزەکردنی بزووتنەوە ڕاستڕەوەکان و زلهێزە جیهانییەکان.

 

کە ئەمەش بەرپرسیارێتی ئێمەیە، لە ڕێگەی هاوپشتی و بەشداری نەوەی گەنجەوە، هەروەها بەهێزکردنی ئەو بزووتنەوە و بونیادنانی داهاتوویەکی ئازاد و یەکسان بۆ کۆمەڵگەی ئێران.