ڕەفیف ئیسلیم

 

غەززە - کەرتی کشتوکاڵ بەهۆی گۆڕانی کەشوهەوا و بەرزبوونەوەی شوێنپێی کاربۆن لە سەرانسەری جیهاندا ڕووبەڕووی ئاڵەنگاری بووەتەوە، بەڵام دۆخی کەرتی غەززە هێندەی تر خراپتر بووە بەهۆی ئەو پیسبوونە زۆرەی کە بەهۆکاری بۆردوومانی ئەو شارە بە تۆنێک موشەک دروست بووە، ئەمەش کاریگەری لەسەر کەشوهەوا و خاک و ئاوی ناوچەکە هەبووە و نیگەرانییەکانی پسپۆڕان لەسەر ئەگەری لێکەوتەی کارەساتبار بۆ تەندروستی دانیشتووان دروستکردووە.

 

سەمەر ئەبو سەفیا، ئەندازیاری کشتوکاڵی و توێژەری زانستی ژینگە و زەوی، وتی: کەرتی کشتوکاڵی پێش هێرشەکە ناوازە بووە، نزیکەی نیوەی زەوی غەززە، بە ڕێژەی ١٧٠ کیلۆمەتر چوارگۆشە، پێشتر چێنراو بوو، هەروەها بەرهەمی کشتوکاڵی و ئاژەڵی زۆر هەبوو، کشتوکاڵی داپۆشراو و کراوەش ١٠٠% خۆبژێوی بۆ دانیشتووان دابین دەکرد، بەتایبەتی بۆ بەرهەمی سەوزە، کە هەناردەی دەرەوەی وڵات دەکرا،

 

خۆبژێوی لە بەروبوومی میوەدا گەیشتە ٧٠%، هەروەها کەرتی ئاژەڵ و شیرەمەنی بەتایبەت بۆ هەندێک جۆری پەلەوەر و باڵندە بەرزبووەوە، کەرتی غەززە بەدەست هەندێک پرسەوە دەناڵێنێت، لەوانە سنووردارکردنی هێزەکانی ئیسرائیل بۆ ناوچە سنوورییەکان و کۆنترۆڵکردنی ئەو ڕێڕەوە ئاوییە سەرەکیانەی کە سەرچاوەی ئاوی فەڵەستین، ڕووبەڕووی هاوردەکردنی تۆوی تێکەڵ بوونەتەوە، کە ئیسرائیل تەنها ڕێگەی پێدەدات بۆ ناو کەرت و تەنها دەتوانرێت یەک بەرهەم بەرهەمبهێنێت.

 

هێرشەکە کاریگەری لەسەر هەموو لایەنەکانی ژیانی هەبوو

ڕوونیکردەوە کە پێش هێرشکردنە سەر کەرتی غەززە، گرنگییەکی بەرچاو بە پڕۆژە کشتوکاڵییەکانی وەکو هایدرۆپۆنیک، کشتوکاڵی سەربان، باخداریی ماڵان، بەرهەمهێنانی ئاژەڵان، چاندنی خۆراکی جێگرەوە وەکو قەوزە، کە بە پلەی یەکەم خۆراک دەدەن بە کەرتی ئاژەڵدار، بەڵام بەهۆی هێرشەکەوە لێکۆڵینەوە لەو پڕۆژانە ڕاگیرا کە کاریگەری لەسەر هەموو لایەنەکانی ژیان هەبوو، بەتایبەتی کشتوکاڵ.

 

سەمەر ئەبو سەفیا وتی: لە ئەنجامی ئەو گۆڕانکاریانەدا، ڕاستی کەرتی کشتوکاڵی گۆڕاو، باخداری لە ماڵەوە بووەتە پێویستییەکی سەرەتایی بۆ ژنان، بۆ ئەوەی خۆراک بدەن بە منداڵەکانیان، بەتایبەتی دوای ئەوەی نرخی سەوزە لە توانایان دەرچوو بۆ کڕینی، ئەمەش بەهۆی بچووکبوونەوەی ناوچە کشتوکاڵییەکان بوو لەگەڵ دەستپێکردنی لەشکرکێشی بۆ باکووری غەززە، کە بە دووەم گەورەترین پارێزگا دادەنرێت لەڕووی پشتبەستنی هاوڵاتیان بە بەرهەمهێنانی سەوزە و میوە، جیابوونەوەی باکوور لە باشوور بەو واتایە بوو کە سەبەتەی باشوور نەیتوانی خۆراک بدات بە هاوڵاتیانی باکوور.

 

جەختیشی لەوە کردەوە کە دۆخەکە دوای لەشکرکێشی بۆ سەر ڕەفەح و کۆنترۆڵکردنی زەوییەکانی ئەوێ کارەساتبار بووە، پێش لەشکرکێشییەکە، کیلۆیەک تەماتە بەرامبەر دۆلارێک یان نیو دۆلار بوو، ئەمڕۆش لە نێوان ٢٥ بۆ ٣٠ دۆلار تێدەچێت، تەنانەت دوا سەبەتەی سەوزە لە کەرتی غەززە، لە ناوچەی خان یونس، وردە وردە لەلایەن هێزەکانی ئیسرائیلەوە کۆنترۆڵ دەکرێن، ئەمەش دەبێتە هۆی بێبەشکردنی دانیشتووان لە بەرهەمەکانیان بە تەواوی.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، بارانبارینی ٨٠ هەزار تۆن موشەک بەسەر غەززە کاریگەری کارەساتبار لەسەر زەوییە کشتوکاڵییەکانی کەرتی غەززە هەبووە، هەروەها داوا لە لایەنە پەیوەندیدارەکان دەکات پێش چاندنی ئەو زەویانە چارەسەری سادەی زەوی ئەنجام بدەن، هاوکات لەگەڵ پشکنینی خەزنەی ئاوی ژێر زەوی، کە بەرکەوتەی پیسبوونی درێژخایەن بووە، چارەسەرکردنی ئەستەمە چونکە دەڕژێتە ناو زەویەوە، ئامۆژگاری هاوڵاتیانی کرد ئاوی بیرەکان نەخۆنەوە و ئاو لە وێستگەکانی پاکردنەوە هاوردە بکەن بۆ پاککردنەوەی لە هەردوو ماددەی پیسکەری ئۆرگانی و کیمیایی نەک تەنها خوێ.

 

چارەسەرەکە لە زیادکردنی بەرگی سەوزدایە

سەمەر ئەبو سەفیا جەختی لەسەر پێویستیی وەستاندنی جەنگەکانیان بۆ وڵاتانی گەورە کردەوە، بۆ نەهێشتنی دەردانی کاربۆن و کەمکردنەوەی گەرمبوونی جیهان و گۆڕانی کەشوهەوا، وتی: یەکێک لەو چارەسەرانەی کە دەتوانرێت پەنای بۆ ببرێت، زیادکردنی ڕووپۆشی سەوزە، چ لەسەربانەکان بێت یان لەسەر زەوی، بە زانینی ئەوەی کە هەر جۆرە کشتوکاڵێک و هەر بەرهەمێک ڕێسای تایبەتی هەیە بۆ گەشەپێدانی ڕووەک بەبێ نەخۆشی و پرس، ئەم یاسایانە دەبێت بە توندی پەیڕەوی لێبکرێت لەلایەن هەردوو جووتیار و ژنانی ماڵەوە.

 

سەبارەت بە سووتاندنی نەمامە کشتوکاڵییەکان، ڕوونیکردەوە کە لە ئێستادا گۆڕانکارییەکی کاتیی ڕوودەدات، وەرزەکە بە ١٥ ڕۆژ دوادەخات لە ماوەی سروشتی خۆی کە لە ئاستی نێودەوڵەتیدا ڕێکەوتوون بەهۆی ئەو گۆڕانکاریانەی پێشتر باسکراون لە وەرزەکانی کشتوکاڵدا، چاندنی نەمام لە پلەی گەرمی بەرزدا دەیانسوتێنێت، چونکە لە قۆناغی سەرەتایی گەشەکردندایە و بەرگەی پلەی گەرمی ٣٥ پلەی سەدی ناگرێت، ئەمەش دەبێتە هۆی زەردبوونی گەڵاکان، دەبێتە هۆی ئەو وشکییەی کە دەیبینین.

 

"ئەو کەسەی بە دەستی خۆی دەچێنێت، برسی نابێت"

شەڕی ئێستا، بە وتەی سەمەر ئەبو سەفیا، لاوازییەکانی کەرتی کشتوکاڵی لە غەززە ئاشکرا کردووە، کە هیچ سەروەرییەک بەسەر سەرچاوە و خۆراکدا نییە، لەم قۆناغەدا هیچ بانکی تۆوی شارەوانی نییە بۆ پڕکردنەوەی بۆشاییەکە، هەروەها سەرچاوەی ئاوی بنەڕەتیش نییە، جا چ خوێ پاککراوە بێت یان بە شێوەیەکی تر، ئامۆژگاری کرد لەسەر پێویستی پاراستنی سەروەری بەسەر سەرچاوەکان و دۆزینەوەی چارەسەر بۆ پرسەکانی پیسبوون، جا چ لە زەویدا بێت یان ئاوی ژێر زەوی.

 

سەمەر ئەبو سەفیا، ئەندازیاری کشتوکاڵ و توێژەر لە بواری زانستە ژینگەییەکان و زەوییەکاندا، لە کۆتایی قسەکانیدا وتی: ئەو هێرشە هاوڵاتیانی بەتایبەت ژنان ڕازیبوون بە گرنگی کشتوکاڵ و ڕەتکردنەوەی ئەو تێڕوانینەی کە هەموو شتێکی بەردەست لە بازاڕدا هەرزانە و بە نرخێکی گونجاوە، ئەوان ئەو بیرۆکەیەیان چەسپاندووە کە ئەو کەسەی بە دەستی خۆی دەچێنێت، برسی نابێت، تەنانەت بۆتە هۆی ئەوەی کە برسێتی نەمێنێت، بەهەمان شێوە پاراستنی سەرچاوەکانی ئاو گرنگە، ئەمڕۆ جووتیارێک نابینیت ئاو بەفیڕۆ بدات، بەڵام ئەوان شێوازی خۆیان دادەهێنن بۆ دووبارە بەکارهێنانەوەی ئاو و ئاودێری پێی.