ناوەندی هەواڵ

 

لەنێوان بەردەوامی ململانێکان و تێکچوونی بارودۆخی مرۆیی لە سودان، ڕێکخراوە تەندروستییەکان ڕووبەڕووی هێرش و دەستدرێژی دەبنەوە، لە ئەنجامدا سەدان کەسی مەدەنی و پزیشکی قوربان، لێکەوتەی کارەساتبار بۆ سیستمی تەندروستی لێدەکەوێتەوە.

 

ڕێکخراوی"منداڵان ڕزگار بکەن" ڕۆژی ٤ی تەمموز ئاشکرای کرد کە لە ماوەی نیوەی یەکەمی ئەمساڵدا لە سودان هێرش کرایە سەر دامەزراوە تەندروستییەکان ٩٣٣ کەس کوژراون، دوایین هێرش بۆ سەر نەخۆشخانەی "موجلەد" لە پارێزگای کۆردۆفانی ڕۆژئاوا، لە ٢١ی حوزەیران ڕوویدا و ٤٠ هاوڵاتی مەدەنی گیانیان لەدەستدا کە ٥ کارمەندی تەندروستی و ٦  منداڵیان تێدابوو.

 

ڕێکخراوەکە ڕوونی کردەوە کە شیکارییەکانی لەسەر بنەمای داتای ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی داناوە، ئاماژەی بەوە کردووە کە ئەم مردنانە لە زیاتر لە ٣٨ هێرش بۆ سەر دامەزراوە تەندروستییەکان لە ماوەی تەنها شەش مانگدا ڕوویانداوە کە منداڵ و کارمەندانی تەندروستیشیان تێدابووە.

 

ڕێکخراوەکە ڕایگەیاندووە کە ژمارەی قوربانیانی ئەمساڵ نزیکەی ٦٠ هێندەی ژمارەی مردنەکانە کە لە هەمان ماوەی ساڵی ڕابردوودا ڕاپۆرتکراون، هێرشەکان بۆ سەر دامەزراوە تەندروستییەکانی ئەمساڵ ١٤٨ کەسی بریندارکردووە، ئەمەش بە بەراورد بە هەمان ماوەی ساڵی ڕابردوو سێ هێندە زیادیکردووە.

 

لە سەرەتای سەرهەڵدانی ململانێکان لە سودان، تا ئێستا ١٣٦ هێرش بۆ سەر دامەزراوە تەندروستییەکان کراوە و ٢٣٨ کەس گیانیان لەدەستداوە و ٢١٤ کەسی دیکەش برینداربوون، هاوکات لە ماوەی نیوەی یەکەمی ساڵی ڕابردوودا ١٣ هێرش بۆ سەر دامەزراوە پزیشکییەکان ڕوویانداوە و بەهۆیەوە ١٦ هاوڵاتی مەدەنی کوژراون و ١٤٨ کەسی دیکەش برینداربوون.

 

ڕێکخراوەکە دووپاتی کردووەتەوە کە خێرایی هێرشەکان بۆ سەر دامەزراوە تەندروستییەکان لە سودان لە سەرەتای سەرهەڵدانی شەڕەکەوە کەم نەبووەتەوە، ژمارەی کوژراوان لە ماوەی نیوەی یەکەمی ئەمساڵدا بە شێوەیەکی مەترسیدار لە کۆی قوربانیانی ساڵی ٢٠٢٣ و ٢٠٢٤ بەیەکەوە تێپەڕیوە بە نزیکەی چوار هێندە، ئەمەش نیگەرانی ڕاستەقینەی لەبارەی خراپتربوونی کارەساتی مرۆیی و پەرەسەندنی مەترسی لەسەر ژیانی هاوڵاتیانی مەدەنی و کارمەندانی تەندروستی بە هەمان شێوە دروست دەکات.

 

هاوکات لەگەڵ پەرەسەندنی توندوتیژی و تێکچوونی بارودۆخی مرۆیی، ڕێکخراوەکە هۆشداریدا لە زیادبوونی هێرشەکان بۆ سەر دامەزراوە پزیشکییەکان لە سودان، لە کاتێکدا سیستەمی تەندروستی لە خەباتدایە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی بڵاوبوونەوەی پەتاکە، دیارترینیان نەخۆشی کۆلێرایە کە لە مانگی تەمموزی ٢٠٢٤ەوە زیاتر لە ٨٣ هەزار کەسی تووشکردووە و دوو هەزار و ١٢١ کەسیش گیانیان لەدەستداوە.

 

ڕێکخراوەکە ڕایگەیاندووە کە نزیکەی ٨٠%ی دامەزراوەکانی چاودێری تەندروستی لە ناوچە جێناکۆکەکان بە تەواوی لە خزمەتگوزاری دەرچوون، لە کاتێکدا نزیکەی ٤٥%ی دامەزراوەکانی ماوە لە وڵات کارکردنیان وەستاوە، ئەمەش ناسکی سیستەمی تەندروستی خراپتر کردووە، ئاڵەنگاری زیاتری بۆ نەخۆشەکان و کارمەندانی پزیشکی بە هەمان شێوە دروستکردووە.

ڕێکخراوەکە جەختی لەوە کردەوە کە تاڵانکردنی پێداویستییە پزیشکییەکان ئازاری ملیۆنان کەس زیاتر دەکات، لەوانەش دزینی خۆراکی چارەسەری ئامادە بۆ بەکارهێنان "RUTF" کە چارەسەری ئەو منداڵانە دەکات کە بەدەست بەدخۆراکی توندی توندەوە دەناڵێنن.

 

ڕێکخراوەکە ئاماژەی بەوە کردووە کە پێدەچێت سودان لە چەند مانگی داهاتوودا ڕووبەڕووی بۆشایییەکی گرینگ بێتەوە لە زنجیرەکانی دابینکردنی جیهانی RUTF بەهۆی کەمکردنەوەی هاوکارییەکان، کۆگاکانی خۆراکی ئێستا لە دابەزیندایە، بەتایبەتی لە دارفور.

 

نەتەوە یەکگرتووەکان ڕایگەیاند کە دارفور ڕووبەڕووی قەیرانێکی مرۆیی ترسناک بووەتەوە، ٧٩%ی دانیشتوانەکەی پێویستیان بە یارمەتی مرۆیی و پاراستن هەیە.