ناوەندی هەواڵ

 

ڕووداوەکانی قوربانیی هاوڵاتیانی مەدەنی لە ئێران بەهۆی تەقەمەنی نەتەقینەوە "UXO"، تیشک دەخاتە سەر مەترسییەکانی تەقەمەنی نەتەقینەوە "UXO" کە بەردەوام هەڕەشە لە ژیانی هاوڵاتیان دەکەن، بەتایبەتی لە ناوچە سنوورییەکان کە لە ماوەی شەڕی ٨ ساڵەی ئێران و عێراقدا مەیدانی شەڕ بوون.

 

ڕۆژی ٤ی تەمووز لە گوندی محەممەد شەقاتی کە دەکەوێتە شاری شوش سەر بە پارێزگای خوزستان، مینێکی بەجێماو لە شەڕی ئێران و عێراق تەقیەوە و گیانی  دوو منداڵی تەمەن ١٠ و ١١ ساڵ برد.

 

بەرپرسی پارێزگاکە ئاماژەی بەوەشکردووە، تەقینەوەکە لە یەکێک لە ناوچە هەڵکەندراوەکانی دەوروبەری گوندەکە بووە، ئەو دوو منداڵە یارییان بە شتێکی نەناسراو کردووە کە دواتر ناسنامەی UXO بووە، یەکێک لە منداڵەکان لە شوێنی ڕووداوەکە گیانی لەدەستداوە، دواتر منداڵەکەی دیکە بەهۆی سەختی برینەکەیەوە لە نەخۆشخانە گیانی لەدەستداوە.

 

گوندی محەمەد شەقاتی یەکێک لەو ناوچانە بوو کە لە ماوەی شەڕی ٨ ساڵەی ئێران و عێراقدا شایەتی پێکدادانی توندوتیژیی بەخۆیەوە بینی، تا ئەمڕۆش لە مەترسیی مین و UXO دایە.

 

سەرەڕای تێپەڕبوونی زیاتر لە ٣٠ ساڵ بەسەر کۆتایی هاتنی جەنگدا، بەڵام مین لەم ناوچانە بەردەوامن لە داوای گیانی مەدەنی یان دەبێتە هۆی کەمئەندامی هەمیشەیی، ئەمەش ڕەنگدانەوەی شکستی بەردەوامە لە چارەسەرکردنی دەرئەنجامە مرۆیی و تەندروستییەکانی شەڕ، ئاماژەیە بۆ نەبوونی سیاسەتی کاریگەر بۆ پاککردنەوەی مین و پەروەردەی مەترسی.

 

ئێران لە ڕیزی ئەو وڵاتانەیە کە زۆرترین پیس بوون بە مین و تەقەمەنی نەتەقیوە لە جیهاندا، بە تایبەتی لە پارێزگاکانی خۆرئاوا و باشووری ڕۆژئاوای خوزستان، ئیلام، کرماشان، سەنعا و ورمێ کە لە ناوچە پیسبووەکانن، ئەم کانانە بە پلەی یەکەم لە کاتی شەڕی ٨ ساڵەی عێراق لەگەڵ ئێران چێندراون، بەڵام زۆربەیان لانەبراون یان بە شێوەیەکی دروست نیشانەیان بۆ دانراوە.

 

بەپێی ئەو ئامارانەی کە ڕێکخراوەکانی مافی مرۆڤ بڵاویان کردووەتەوە، تەنها لە ساڵی ٢٠٢٤دا، ١٤ کەس گیانیان لەدەستداوە و ٣٣ کەسی دیکەش برینداربوون  لە کاتێکدا کە ئەم ژمارانە ڕەنگە لە یەکەم نیگادا بچووک دەرکەون، بەڵام شایەنی باسە کە زۆربەی قوربانییەکان منداڵان، جووتیاران، کرێکارانی بیناسازی و هۆزە کۆچەرییەکانن- ئەو گروپانەی کە خولی پارێزراوی گونجاو و توانای پێشبینیکردنی مەترسییەکانیان نییە.

 

زۆرێک لە قوربانییەکان تووشی بڕینی بەشەکانی جەستە، کوێربوون، یان زەبر و زەنگی دەروونی درێژخایەن دەبن، کە بۆ هەمیشە ڕێگری لە ژیانی کۆمەڵایەتی و ئابوورییان دەکات. تێچووی پزیشکی و دەروونی تەنیا لە تاکدا سنووردار نییە، بەڵکو لە خێزان و کۆمەڵگەشدا سنووردارە.

 

سەرەڕای هەوڵەکانی بەشێک لە دەزگاکانی حکومەت لە ماوەی ساڵانی ڕابردوودا، وەک ناوەندی نیشتمانی چالاکیی مین، بەگوێرەی سەرچاوە خۆجێییەکان، بەرەوپێشچوونەکان لە پاککردنەوەی ناوچە پیسبووەکان بە مین لە ئێران هێواش و ناتەواوە بەهۆی نەبوونی بودجەی پێویست، نەبوونی ڕوون لە داتاکان، لاوازی خواستی سیاسی بۆ پێشەنگیکردنی ئەم بابەتە.

 

جگە لەوەش ئێران هێشتا نەچووەتە ناو پەیماننامەی ئۆتاوا کە بەکارهێنان و بەرهەمهێنانی مینی دژە مرۆیی قەدەغە دەکات، هەرچەندە پەیوەستبوون بەم پەیماننامەیە دەتوانێت دەرگای سوودمەندبوون لە پشتیوانی نێودەوڵەتی بۆ هەوڵەکانی پاککردنەوەی مین و پێشکەشکردنی هاوکاری بۆ لێقەوماوان بکاتەوە.