IBTÎSEM EXFÎR

Binxazî – Di civatekê de ku di gelek pratîkên xwe de muhafezarkar dimîne, xetên ku wekhevî û edaletê tiştê ku tên dayîn û standin, tiştên ku heq dikin û tiştên ku wek binpêkirina rolan têne hesibandin ji hev vediqetînin, nezelal in. Jinên Lîbyayî bi nakokiyên jiyana rojane re rûbirû dimînin û ev jî nîşan dide ku hê riyek dirêj li pêşiya wan heye, da ku wekheviyek watedar û hevseng pêk were.

Jin ji wekheviyê bêtir edaletê hewce dikin

Seroka Beşa Têkiliyên Giştî ya Rêxistina El-Wefaa ya Malbatên Şehîdên El-Keramiyê û aktîvîsta mafên jinan Îman Muhemed Necem diyar kir ku têgeha wekheviyê nikare tenê bi belavkirina wekhev a mafan di navbera jin û mêran de were sînordarkirin, divê ji hestek edaletê û razîbûna ji kar were. Wekheviya rastîn dema di kar de jin û mêr wekhev mûçe bigrin û cudekarî neyê meşandin.

‘Li dijî jinan zext hene’

Hiqûqnas Suad El-Abdullah da zanîn ku di gelek qadan de derfetên serkeftinên jinan ji mêran bêhtir bûne bi taybet di nava qadên giştî de. Suad El-Abdullah wiha axivî: "Tevî vê jî nayê înkarkirin ku jin hê jî di hin pîşeyan de bi zilimê re rûbirû dimînin. Hin zagonên têkildarî zewac, mîrat û nedayîna mafên jinan, pêdivî bi sererastkirina wan heye da ku li gor berjewendî û edaleta jinan bin. Tevî pêşketinên jinan di hin pîşeyan de hê jî civak sînoran datîne ser wan. Gelek mêr nikarin serdestiya jinan qebûl bikin û ev yek jinan li malê û li kar bi kêşeyan re rûbirû dihêle."

'Divê nifşên nû ser têgehên rast ên wekheviyê bên perwerdekirin'

Suad El-Abdullah tekez kir ku nifşên nû têgehên wekheviyê şaş nas dikin ji ber nebûna hişyariyê û kêmbûna saziyên şopandina malbatî û perwerdehî ve. Suad El-Abdullah wiha domand: "Ev nifş di demên pevçûnan de mezin bû, ji ber vê têra xwe hişiyar nebû. Loma li gor xwe têgeh pejirandin. Perwerde, civak û jîngeha çandî hemû faktor in ku bandorê li ser avakirina têgihîştina wekheviyê dikin. Nifşên nû azadtir e, lê hewcedarî bi çarçovekirin û rêbernameyek rast heye. Hin mêr bi tundî an bêrêzî li jinan tevdigerin û ji bo daxwazên wan, ceza didin wan."

Rê hê jî dirêj e

Suad El-Abdullah bal kişand ku rê li hember jinên Lîbyayî ji bo ku mafên xwe bi dest bixin, hê jî dirêj e û got: "Riya pêkanîna wekheviyê bi fêmkirina têgehên rast, guhertina zagonan û guhartina hişmendiya civakê li hember jinan, gengaz e. Mezintirîn zehmetî perwerdekirina nifşên nû ye ku wekheviya rast û mafên jinan ji wan re bên pênasekirin."