ESMA MUHAMMED

Qamişlo – Li bakur û rojhilatê Sûriyê, jin di demên belavbûna nexweşiyên demsalî de roleke girîng di parastina tenduristiya giştî de dilîzin.

Jin bi awayekî çalak beşdarî kampanyayên hişyarkirinê yên li bajar û deverên gundewarî ji bo tenduristiya giştî dibin. Bi rêya rûniştin û konferansên ku li şaredarî û navendên tenduristiyê li dar dixin, ew hewl didin ku bi tekez kirina girîngiya alîkariya bijîşkî ya zû çandeke pêşîlêgirtinê di civakan de biafirînin.

Rûniştin û semîneran lidar dixin

Li ser bingeha hebûna wan a bi bandor a di nav malbatê de û şiyana wan a ragihandina rasterast bi raya giştî re, jin rolek bingehîn di avakirina hişmendiya tenduristiyê de li ser asta civakê dilîzin. Wekî din, beşdariya wan a berfireh di saziyên tenduristiyê û destpêşxeriyên meydanî de piştgiriyê dide vê pêvajoyê. Li Herêma Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê, jin di komîn û navendên tenduristiyê de rûniştin û semîneran li dar dixin. Di pêşengiya hewldanên bilindkirina hişmendiya tenduristiyê de li her du deverên bajarî û gundewarî ye. Armanca van çalakiyan belavkirina çandeke pêşîlêgirtinê ye, nemaze di demên ku nexweşînên demsalî pir in û teşwîqkirina mirovan ku dema nîşanên yekem xuya dibin li navendên tenduristiyê li alîkariyê bigerin.

‘Jin xeta yekem a parastinê ya di nav malbatê de ye’

Meysa Matar a di Rêveberiya Nexweşxaneya Giştî ya li Qamişloyê de ye, diyar kir ku rola jinan di civakê de nikare bi demek an cîhek diyarkirî ve were sînordarkirin. Meysa Matar da zanîn ku ew ji ber berpirsyariyên xwe yên rasterast ên di derbarê parastina malbatê û tenduristiya giştî de, di warên cûrbecûr de hebûnek çalak û bingehîn nîşan didin. Meysa diyar kir ku jin di hewldanên hişyarkirinê nemaze di mijarên tenduristiyê de, hêmanek serdest in û wiha domand: “Di ragihandina agahdariya rast û xurtkirina tevgerên pêşîlêgirtinê de, rolek sereke dilîzin. Bi şert û mercên tenduristiyê yên heyî û belavbûna nexweşînan, ev rol du qat girîng e. Jin di hundirê malê de bi bilindkirina hişmendiya di navbera zarok û endamên malbata xwe de xeta yekem a parastinê pêk tînin. Li ser tedbîrên pêşîlêgirtinê, şopandina rewşa tenduristiya wan, teşwîqkirina wan a ji bo şopandina rêwerzên bijîşkî û mîsogerkirina ku ew gava nîşanên yekem xuya dibin, li alîkariya bijîşkî digerin. Ev yek dibe alîkar ku pêşî li xirabûna nexweşînan bigre û xetereyan kêm bike.”

Wê her wiha destnîşan kir ku rola jinên ku di saziyên tenduristiyê de dixebitin ne tenê bi prosedurên îdarî an bijîşkî yên li nexweşxane û navendên tenduristiyê ve sînordar e; ew beşdarbûna çalak di kampanya û destpêşxeriyên hişyariyê de ku bi rêkûpêk li deverên bajarî û gundan têne lidarxistin jî, vedihewîne. Meysa ragihand ku ev çalakî geştên meydanî, semîner û perwerdehiya hişyariyê dihewînin û ev agahî dan: “Têkiliya rasterast bi raya giştî re tê danîn û rêbazên pêşîlêgirtina nexweşînan û pêşîlêgirtina wan a bi awayekî hêsan û gihîştî ji civakê re têne ravekirin.”

Rûniştinên tenduristiyê yên meydanê

Meysa Matar diyar kir ku karmendên Komîteya Tenduristiyê - di nav de hejmareke mezin ji jinan - ji bo hişyarkirina raya giştî û gihîştina temaşevanên herî berfireh, li navendên tenduristiyê yên cûrbecûr têne erkdarkirin. Meysa got ku bi vî awayî zarok, kal û pîr û kesên ku li deverên gundan dijîn û hewceyê hişyarî û piştgiriya tenduristiyê ya bêtir in armanc dikin. Derbarê rûniştinên hişyariya tenduristiyê de jî Meysa destnîşan kir ku jinên di sektora tenduristiyê de dixebitin rûniştinên hişyariya meydanê li komîn û taxên niştecîbûnê û her wiha li navendên tenduristiyê pêk tînin. Meysa got ku ev rûniştin di nav komînan de têne organîzekirin; bi vî rengî, têkiliyek rasterast bi raya giştî re tê sazkirin.

Dixwazin bi agahdariya tenduristiyê ya rast bighîjin beşa herî berfireh a civakê

Ev rûniştin rêbazên pêşîlêgirtinê û pratîkên tenduristiyê yên ku di vê heyamê de werin şopandin rave dikin; meriv çawa bi nîşanên yekem ên nexweşînê re bi rêkûpêk mijûl dibe û girîngiya şopandina rêwerzên bijîşkî û xwestina alîkariyê ji navendên tenduristiyê tê tekezkirin. Armanca van hewildanan ew e ku bi agahdariya tenduristiyê ya rast bighîjin beşa herî berfireh a civakê, çanda pêşîlêgirtinê xurt bikin û bi bilindkirina hişmendiya tenduristiya giştî, belavbûna nexweşiyan kêm bikin. Parastina tenduristiya giştî û kêmkirina rîskên tenduristiyê di bin şert û mercên heyî de.

Guhertinên hewayî tûj

Meysa Katar diyar kir ku înfluenza di vê demsala salê de bi awayekî xwezayî belav dibe û wiha got: “Ev nexweşîn, nexweşîneke demsalî û xwezayî ye, nemaze li herêma me ku guherînên tûj ên avhewayê di navbera germ û sermayê de çêdibin. Lê belê, dibe ku beden hîn amade nebe ku xwe biguncîne van guherînên avhewayê. Ev dibe sedema belavbûna bilez a nexweşiyê di nav mirovan de ji ber qerebalixiyê. Ev xwezaya demsalî ya nexweşînê hewce dike ku hewldanên hişyarî û pêşîlêgirtinê zêde bibin da ku belavbûna bûyeran sînordar bikin û tenduristiya giştî biparêzin.”

Meysa Matar da zanîn ku sedemên belavbûna nexweşînê ne tenê bi xwezaya demsalî ya vîrusê ve sînordar in; bi giranî bi xemsarî û nepejirandina tedbîrên parastinê ve girêdayî ne û wiha got: “Bikarneanîna maskeyan, dezenfekte nekirina destan, qerebalixiya li deverên giştî û destwerdana nebaş a bênijandin û kuxikê, dibin sedema belavbûna bilez a vîrusê. Ev rewş ne tenê bi deverên giştî ve sînordar e, hawîrdora malê jî vedihewîne.”

Meysa bi balkişandina ser biryara rawestandina perwerdehiyê ya li dibistanan, diyar kir ku Lijneya Tenduristiyê rewşê ji nêz ve dişopîne da ku zextê kêm bike û îhtîmala belavbûna nexweşiyê kêm bike. Meysa wiha got: “Ev tedbîrên pêşîlêgirtinê ji bo parastina komên herî xeternak, nemaze zarok û kal û pîran ku pergalên wan ên parastinê qelstir in, di nav rêbazên herî girîng de ne. Ger nîşanek xuya bibin, divê ji bo ewlehiya her kesî tavilê bi bijîşkek pispor bişêwirin.”

Ne xeternak e

Meysa Matar destnîşan kir ku belavbûna bilez ne hewce ye ku xetereyek awarte be û nirxandina xwe wiha bidawî kir: “Hin gotegotên ku li ser mirin an rewşên giran belav dibin dibe ku ne rast bin. Navend û nexweşxane di bin kontrolê de ne û rewşa giştî aram e. Kampanyayên hişyariyê, rûniştin û semînerên ku li navend û civakan têne kirin pir beşdarî hişyariya giştî, kêmkirina tirsan û têgihîştina cewhera nexweşiyê û rêbazên rast ên rûbirûbûnê dibin. Ev çanda parastinê û hesta ewlehiyê di nav civakê de xurt dike. Hişyarî di hemû waran de hêmanek bingehîn e.”