رەفیف ئیسلیم

 

غەززە- هێزەکانی ئیسرائیل بە سیاسیکردنی هاوکارییەکان و سەپاندنی شێوازێکی دیاریکراوی دابەشکردن بەسەر دانیشتوانی کەرتی غەززە لەژێر پەردەی خۆدابەشکردن، هاوکارییە مرۆییەکانیان لە کەرتی غەززە کردووە بە تەڵەی مەرگ، ئەوان ڕۆڵی ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکانی وەک ڕێکخراوی جیهانی خۆراک و ئونروا لە پرۆسەی دابەشکردندا پشتگوێ دەخەن، هەروەها پێویستی هاوکاری لەلایەن گروپە پەراوێزخراوەکانی کۆمەڵگەوە، وەک ژنان، کە بەهۆی نەتوانینی دەستڕاگەیشتن بەو یارمەتییانە لە پێشەنگی لیستی قوربانییەکانن.

 

ئیلهام شەمالی، توێژەرێکی پسپۆڕ لە ململانێی عەرەبی و ئیسرائیل وتی: پێش ئەوەی باس لە بەسیاسیکردنی هاوکارییە مرۆییەکان بکرێت، پێویستە ڕۆشنایی بخرێتە سەر دۆخی ژنانی فەڵەستینی لەکاتی هێرشەکەدا، هەروەها ئەو ماندووبوونە جەستەیی و دەروونییەی کە نزیکەی ٢٠ مانگە بەرگەی گرتووە، زۆرجار ژنان وەک بوونەوەرێکی بێتوانا پێناسە دەکرێن، سەرەڕای ئەوەی هێشتا نوێنەرایەتی ٤٩%ی دانیشتووان دەکەن، بە تەنیا ڕووبەڕووی ئازارە دووبارەبووەکانی ئاوارەبوون دەبنەوە، بەبێ بژێوی ژیان.

 

سەبارەت بە بەسیاسیکردنی هاوکارییە مرۆییەکان، ئیلهام شەمالی ڕوونیکردەوە کە دەسەڵاتدارانی ئیسرائیل هەوڵیانداوە ئەم هەنگاوە بە پێدانی ڕەهەندێکی مرۆیی جێبەجێ بکەن، بەڵام ئەو وێنانەی ڕۆژانە لە ناوەندەکانی دابەشکردنی یارمەتییەکان دەردەچن و ژمارەی کوژراو و بریندار و بێسەروشوێنەکان دەردەخەن، مەبەستی خۆی ئاشکرا دەکات بۆ بەکارهێنانی برسێتی لە دژی هاوڵاتیانی مەدەنی کەرتی غەززە، کە یەکێکە لە دڕندەترین چەکەکان کە دەتوانرێت لە شەڕدا بەکاربهێنرێت، بەتایبەتی دژی ژنان و منداڵان.

 

"یارمەتی مرۆیی لە غەززە بووەتە تاوانێکی جەنگی ڕوون"

ڕوونیکردەوە کە کردنەوەی ناوەندی دابەشکردنی زیادە بۆ دامەزراوەی مرۆیی غەززە تاوانێکی دیکەیە کە دەبێت زیاد بکرێت بۆ تۆماری تاوانەکانی دژی فەڵەستینییەکان، بە تایبەت کە ئەم هەنگاوانە بە مەبەستی کۆتاییهێنانە بە کارەکانی ئونروا و ئۆچە و ژمارەیەکی زۆر لە ڕێکخراوەکانی دیکەی نەتەوە یەکگرتووەکان کە لە بواری مرۆیی و فریاگوزاریدا کاردەکەن، مافی دەستڕاگەیشتن بە یارمەتییە مرۆییەکان بە شێوەیەکی دادپەروەرانە و دڵنیا بۆ دانیشتوانی ئەو شوێنانەی کە گەمارۆدراون مسۆگەر دەکرد.

 

بە وتەی ئیلهام شەمالی، ئەم هەنگاوە وەک هەنگاوێکی تەواوکەر دێت لە دوای کۆنتڕۆڵکردنی سەربازی کەرتی غەززە بۆ هەنگاونان بۆ کۆنترۆڵکردنی شارەکە لە ڕێگەی دروستکردنی دامودەزگاکان کە ئەم بۆشاییە پڕ دەکەنەوە دوور لە دەسەڵاتی حەماس، ئامانجی دیکەی دروستکردنی ئەم دامەزراوەیە ئاژاوە و زیادکردنی ژمارەی کوژراوەکانە، لە ٢٧ی ئایارەوە تا ئێستا زیاتر لە ٣٠٠ شەهید هەبوون کە چوون بۆ وەرگرتنی ئەم هاوکارییە و نەگەڕاونەتەوە، لەنێویاندا ٩ کەسی بێسەروشوێنن کە ئەمەش تاوانێکی جەنگی ڕوونە.

 

ناوەندەکانی دابەشکردن سروشتی دانوستانکارییان هەیە، کاتێک ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان ڕاپۆرتیان لەسەر برسێتی و بەدخۆراکی لە کەرتی غەززە بڵاوکردەوە، دەسەڵاتدارانی ئیسرائیل لە ڕێگەی یارمەتییە مرۆییەکان و ئۆتۆمبێلی گیدۆن، هەوڵیاندا ئەم بیرۆکەیە "واتە ڕێکخراوی مرۆیی غەززە" بناسێنن بۆ کڕینی کات و دابەشکردنی کەرتی غەززە بە کۆنترۆڵکردنی چڕی دانیشتوان و ناچارکردنی هاوڵاتیان بۆ نیشتەجێبوون لە نزیک ئەو ناوەندانە.

 

ڕوونیشیکردەوە، بەپێی پلانی سەربازی بۆ "ئۆتۆمبێلی گیدئۆن"، بڕیار بوو چوار ناوەند بۆ دامەزراوەی مرۆیی غەززە هەبن، کە تەنها دوو ناوەندیان هەبووە، یەکێکیان لە ڕەفەح، کە هاوڵاتیان ناچارن ڕێگایەکی دیاریکراو بگرنەبەر لە شارێکی بێ سیما، هەرکەسێک لێی لابدات تەقەی لێدەکرێت، ئەوەی تریان لە نەتساریمە و ئەو دووانە لە باشووری کەرتی غەززەن، واتە لە باکووری کەرتی غەززە هیچ ناوەندێکی بۆ تەرخان نەکراوە.

 

وەک ئیلهام شەمالی ئاماژەی پێکردووە، هێزەکانی ئیسرائیل لە ڕێگەی پلانەکەیانەوە ئامانجیان ئەوەیە دانیشتووان لە ناوچەیەکی دیاریکراوی ڕەفەح قەتیس بکەن نەک هەموو ڕەفەح، بەڵام ئەم پرۆسەیە پێویستی بە گۆڕانکاری دیمۆگرافی هەیە، ئەمڕۆ زیاتر لە ١.٢ ملیۆن فەڵەستینی لە ناوچەکانی باکووردا هەن، و کاردەکەن بۆ قەتیسکردنیان لە هێڵی کەنار دەریاکان لە ڕۆژئاوای کەرتی پاش دەستبەسەرداگرتنی نزیکەی ٨٠% لە ناوچەی غەززە. 

 

ئاماژەی بەوەشکرد، ئەو هاوکارییە مرۆییانەی کە باکووری کەرتی غەززە و شاری غەززە وەریدەگرن ژمارەیەکی کەم لە بارهەڵگرەکانە کە لەلایەن دز و باندەکانەوە کۆنترۆڵ دەکرێن، بۆیە ئەم هاوڵاتییانە دوو هەڵبژاردەی توندیان لەبەردەمدایە: یان لە برسێتیدا بمرن لە باکووری کەرتی غەززە یان ئاوارەبوونی خۆسەپێنراو، ئاوارەبوونێکی زۆرەملێ کە لەلایەن هێزەکانی ئیسرائیلەوە بەسەر هاوڵاتیانی باکوور و شارەکەدا دەسەپێندرێت.

 

ئاژاوە و برسێتی دەسەڵاتداری دیمەنی غەززە دەکات

سەبارەت بە مەیلی هاوڵاتیان بۆ چوون بۆ ئەو ناوەندانە، ڕوونی کردەوە کە ڕێژەی بەشداریکردن لە دوای کوشتنە سیستماتیکییەکان بە لاوازی دەمێنێتەوە، پێویستە ١٤ هەزار بێوەژن ڕووبەڕووی پیاوان ببنەوە بۆ ئەوەی بگەنە ئەو ناوەندانە بۆ وەرگرتنەوەی ئەو پارسێلانە، ئەمەش لەنێو هەموو ئەو مەترسیانەدا کە پێشتر باسمان کرد.

 

ئیلهام شەمالی ئاماژەی بەوەدا کە ئاژانسەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان ڕاپۆرت و داتایان لەسەر دانیشتوان و بارودۆخیان هەبووە، بۆیە کاتێک نامەیان بۆ کۆکردنەوەی پارسێلەکان ناردووە، دادپەروەری هەبوو لە دڵنیابوون لەوەی کە دەگاتە دەستی ژنان و منداڵانی بێ باوک بە یەکسانی، بەڵام ئەمڕۆ ئاژاوە و برسێتی زاڵن بەسەر دیمەنەکەدا، هەندێک ژنی بینیوە کە قوربانی بوون و کوژراون بۆ دابینکردنی بژێوی منداڵەکانیان.

 

ئیلهام شەمالی، لێکۆڵەرێکی تایبەتمەند لە ململانێی عەرەبی و ئیسرائیل، جەختی لەوە کردەوە کە هەڵگرتنی کیسەیەک ئارد کە کێشی نزیکەی ٢٥ کیلۆگرامە، ئاڵەنگاریە بۆ ژنانی فەڵەستینی، هەروەک چۆن چاوەڕوانی ڕۆژێک یان دوو ڕۆژ لە دەروازەکان تا بکرێتەوە، لە کۆتایی قسەکانیدا هیوای خۆی بۆ کۆتایی هاتنی شەڕەکە دەربڕی بۆ ئەوەی ڕێکخراوەکانی ژنان و کۆمەڵگەی مەدەنی بتوانن کار بکەن بۆ باشترکردنی ژیانی ژنان و بەهێزکردنیان لە ڕووی دەروونی و ئابووری و کۆمەڵایەتی و لە هەموو لایەنەکانی دیکەدا.