ئەسما فەتحی

 

قاهیرە-دەستدرێژیکردنە سەر منداڵان یەکێکە لە قەیرانە هەرە دیارەکانی کۆمەڵگە، کە هەموو کەسێک باجەکەی دەدات بەهۆی ڕادەی ئەو زیانانەی کە منداڵان ساڵانێک بەرگەی دەگرن، کات ناتوانێت بیسڕێتەوە، مەگەر بابەتەکە چارەسەر نەکرێت و بەڕاستی چاک نەکرێتەوە، بۆ ئەوەی هیچ نەوەیەک پەڵەی دەستدرێژیکردنە سەر نەبێت.

 

قەیرانەکە بە ڕووداوی ئەم دواییەی مامۆستایەک لە خوێندنگەیەکی ناسراودا دەستدرێژی کردە سەر منداڵێک دەستی پێنەکرد و کۆتایی نەهات، بەڵکو هاوارێکی هۆشیاری بوو، هاوڵاتیانی لە دۆخی بێدەنگی و سەرپێچییەوە گواستەوە بۆ داوای دادپەروەری و پابەندبوون بە یاسای ناوخۆیی، کە لەم فۆرمەی سووکایەتیکردندا یەکلاکەرەوەیە.

 

لەم ساڵانەی دواییدا ئەو پرسە پەرەی سەندووە و گۆڕانکارییەکی بەرچاوی بەسەردا هاتووە، هۆشیاری خێزانەکان لە سروشت و ڕاستەقینەی دەستدرێژی سێکسی بەرامبەر بە منداڵان زیادی کردووە، ژمارەیەک ڕێکخراوی مافی مرۆڤیش لەم بابەتەدا چالاک بوون، کە بە هەمان شێوە قبوڵکردن و پشتیوانی پەرلەمانی دۆزیوەتەوە، ئەمەش وایکردووە ئامانجێک بێت کە هەمووان بەدوایدا بگەڕێن، پرسەکانی دەستدرێژیکردنە سەر منداڵان بوونەتە جێگەی نیگەرانی گشتی، ئەمەش وایکردووە تیشک خستنەسەریان و چارەسەرکردنیان ببێتە پرسێکی سەرەکی، ئەمەش پشتڕاستی دەکاتەوە کە ئێمە لەسەر ڕێگای ڕاستداین لە چارەسەرکردنی ئەم جۆرە دەستدرێژییە.

 

سەرنج و ڕۆشنایی لەسەر دیاردەکە زەنگێکی زۆری لە دەوری دروست کردووە

ئینجی سامی، ڕۆژنامەنووسێکی پسپۆڕ لە کاروباری ژنان، پشتڕاستی کردەوە کە سەرهەڵدانی ئەم دواییەی کەیسەکانی دەستدرێژیکردنە سەر منداڵان دەگەڕێتەوە بۆ زیادبوونی ئارەزووی ڕاگەیاندن بۆ ئەم پرسانە، لەم دواییانەدا تیشک خستنەسەر ئەو بابەتانە، ئەم پێشێلکارییانە ساڵانێکی زۆرە لە خوێندنگە و ماڵەکاندا بوونیان هەیە، بوونی ئەندامێکی خێزانەکەی کە لادانێکی هەڵسوکەوتیان هەیە، لە ئەنجامدا دەستدرێژیکردنە سەر منداڵان پرسێکی دووبارەبووەوەیە.

 

ئەو پێیوابوو کە چاودێریکردنی ڕاگەیاندن و بانگەشە و فشاری خێزانەکان وایکردووە کۆمەڵگە بتوانێت بە شێوەیەکی بنەڕەتی ئەم ڕووداوانە بناسێتەوە و پەیوەندییان پێوە بکات، گرنگترین ڕەچاوکردنەکان لەکاتی مامەڵەکردن لەگەڵ ئەم تاوانانەدا پەروەردەکردنی منداڵانە دەربارەی سنووری جەستەیان بۆ ڕێگریکردن لە هەر پراکتیزەیەک کە ڕەنگە سنووری شوێنی کەسی خۆیان ببڕێت، جا چ لە خوێندنگە بێت، چ لە یانەیەکدا بێت، یان لەناو خودی خێزانەکەدا. جەختیشی لەوە کردەوە کە وتارەکە لەگەڵ گروپە تەمەنییەکانی منداڵان بگونجێت، چونکە هەریەکەیان ئاستێکی جیاوازی هۆشیاری و قبوڵکردنی زانیارییان هەیە.

 

ڕوونیشیکردەوە کە میکانیزمی ڕاپۆرتکردن زۆرن، وەک هێڵی یارمەتیدانی منداڵان، بەڵام پێویستی بە هۆشیاری و ڕێنمایی هەیە بۆ ئەوەی دایکان و باوکان خۆیان ئاشنا بکەن بە میکانیزمە جیاوازەکانی ڕاپۆرتکردن، هەروەها ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی کە پاڵپشتی دەروونی بۆ منداڵان دەکەن، بۆیە هۆشیاری خێزانەکان لە کاتی باسکردنی ئەم دەستدرێژیانەدا زۆر گرنگە.

 

کاریگەرییەکانی ئازاردانی سێکسی لەسەر منداڵان

ئینجی سامی ئاماژەی بەوەدا کە ئەو منداڵانەی دەستدرێژی سێکسییان لەسەر دەکرێت زۆرجار ئازار دەچێژن، بۆ ماوەیەکی زۆر لە چنگی بێدەنگی و گۆشەگیریدا دەمێننەوە، ئەمەش پێویستی بەوەیە خێزانەکان ئاگاداری ئەو شتانە بن کە ڕوودەدەن، داوای یارمەتی لە پزیشکی دەروونناس بکەن بۆ ئەوەی نەبنە نێچیری ئەو هەستانە و پەرە بە هەڵسوکەوت و پراکتیکەکان بدەن لە داهاتوودا.

 

ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەو منداڵانەی کە تووشی ئەو جۆرە دەستدرێژییە بوون زۆرجار خۆیان لە بەرکەوتنی ئاسایی بەدوور دەگرن، ترسیان بەسەردا زاڵ دەبێت، مەیلیان هەیە خۆیان لە کۆبوونەوەکان بەدوور بگرن، تەنانەت لەوانەیە ئەو دەستدرێژییە دووبارە بکەنەوە، کردەوەی هاوشێوە لەگەڵ منداڵانی بچووکتردا ئەنجام بدەن وەک جۆرێک لە قەرەبووکردنەوە، ئەمەش سووڕی توندوتیژی و ئەوانەی زیانیان بەرکەوتووە زیاد دەکات.

 

جەختی لەوەکردەوە کە کاریگەرییەکانی هەراسانکردن لەسەر منداڵان تا ئەو ڕادەیە درێژدەبێتەوە کە ئاستی خوێندنی تێکدەچێت، پێیوابوو ئەگەر منداڵێک لەلایەن کەسێکی بەتەمەنەوە هەراسان بکرێت، ئەمە کارلێکەکانیان لەگەڵ گەورەساڵانی گەورەتردا تێکەڵ دەکات، هەمان شت ئەگەر دەستدرێژکارەکە گەنجتر بێت.

 

سەبارەت بە ئەزموونی تایبەتی خۆی لەگەڵ منداڵەکانیدا، ئینجی سامی وتی: منداڵەکانم هەر لە بچووکییەوە لە نەمامگە بوون، ئەمەش وای لێکردم لە تەمەنێکی بچووکەوە قسەیان لەگەڵ بکەم سەبارەت بە جەستەیان و دیاریکردنی ئەندامی زاوزێیان، دانانی سنووری یەکتر، پێشتر پێم دەوت هەراسانکردن دەتوانێت لە کەسوکارەوە بێت، تەنها بۆ کەسانی نامۆ سنووردار نییە، هەروەها ئەگەر هەستیان بە ناڕەحەتی کرد، پێویستە دەستبەجێ قسەم لەگەڵ بکەن.

کەمپەینی "بیدو" بۆ بەرزکردنەوەی ئاستی هۆشیاری خێزانەکان 

شەیما دەهەب، ڕۆژنامەنووس دامەزرێنەری کەمپەینی "بیدو" بۆ هۆشیارکردنەوەی هاوڵاتیان لە ئازاردانی سێکسی منداڵان ئاشکرایکرد، هۆکارەکانی هەراسانکردن هەمەچەشنن، دیارترینیان هۆشیاری نەبوونی منداڵانە لەو بابەتە، فشارەکانی ژیان ڕێگری لە دایک و باوکان دەکات کە کاتێکی پێویست لەگەڵ منداڵەکانیان بەسەر بەرن بۆ گفتوگۆکردن لەسەر هەراسانکردن و ڕێگاکانی ڕووبەڕووبوونەوەی.

 

سەبارەت بە کەمپینی "بیدو" بۆ هۆشیارکردنەوەی هاوڵاتیان لە ئازاردانی سێکسی منداڵان، جەختی لەوە کردەوە کە کاریگەرییەکانی زنجیرەی "لامشمسيە"ی دۆزیەوە، کە ڕاستی ئازاردانی سێکسی منداڵانی نیشانداوە، درکی بە پێویستی بەردەوامبوون لە کارکردن کرد بۆ هۆشیارکردنەوەی هاوڵاتیان لەم بابەتە، بە داننان بەوەی کە ڕاگەیاندن ڕۆڵێکی تەواوکەری هەیە، هەڵمەتێکی لە سەرانسەری پلاتفۆرمە جیاوازەکاندا دەستپێکرد بە چەندین ڤیدیۆ بە ناوی "بیدو"، کە لە "پیدوفیلیا" وەرگیراوە، کە تێکچوونی ئاراستەی سێکسییە کە پەیوەندی بە منداڵانەوە هەیە، بۆ ئەوەی دەنگ بداتەوە و کاریگەری لەسەر دروست بکات.

 

جەختی لەوە کردەوە کە لە کاتی کەمپینەکەدا، هەوڵیدا هۆشیاری خێزانەکان و منداڵان سەبارەت بە هەراسانکردن بەرز بکاتەوە، هەروەها یارمەتی ژمارەیەکی زۆر لە دەروونناس و ڕاوێژکاری خێزانەکانی وەرگرت بۆ پێشکەشکردنی ئامۆژگاری بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ ئەو منداڵانەی کە قوربانی توندوتیژیەکەن، هەروەها ئامرازەکان بۆ خۆپاراستن و مامەڵەکردن لە دوای ڕووداو لەگەڵ ئەو منداڵانەی کە دەستدرێژییان کراوەتە سەر، پرسیارە سەرەکییەکانی دیکە کە دەتوانن بەشدارییەکی بەرچاویان هەبێت لە چارەسەرکردنی ئەم قەیرانە.

 

شەیما دەهەب جەختی لە گرنگی گوێگرتن لە زانیاری لە سەرچاوە سەرەتاییەکان، سەرچاوە متمانەپێکراوەکان لە کاتی مامەڵەکردن لەگەڵ منداڵان، قسەکردن لەگەڵیان سەبارەت بە جەستە و بیرکردنەوەکانیان کردەوە، کۆمەڵگەی مەدەنی ڕۆڵێکی بەرچاوی هەیە لە چارەسەرکردنی ئەم جۆرە پرسە، کە پێویستی بە هۆشیارکردنەوە و کردەوەی بەکۆمەڵ هەیە بۆ پاراستنی منداڵان لە بوون بە نێچیری دەستدرێژیکار.

 

ئەو شوێنەی کە ئەو خێزانانەی منداڵیان هەیە دروستی دەکەن بە گرنگ زانیوە بۆ ئەوەی بتوانن بەبێ ترس باسی ئەوەی لە مێشکیاندایە و چییان بەسەر دێت بیکەن، ئەمەش بەشدارە لە کەمکردنەوەی ئەو مەترسیانەی کە منداڵان لەوانەیە بەرکەوتەی ببن، وەزارەتی پەروەردە ڕۆڵێکی بەرچاو دەگێڕێت لە بەرزکردنەوەی ئاستی هۆشیاری لەڕێگەی بابەتی خوێندنگاکانەوە لەسەر ئاستە جیاوازەکانی خوێندن، بە بەکارهێنانی زمانی گونجاو بۆ هەموو تەمەنەکان.

 

ڕوونیشیکردەوە کە ڕاگەیاندن ڕۆڵێکی بەرچاو دەگێڕێت لە هۆشیارکردنەوەی هاوڵاتیان لە یاساکانی ڕێگریکردن، هەروەها بڵاوکردنەوەی زانیاری لەسەریان دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ ڕێگریکردن لەم کارانە، هاندانی دایک و باوکان بۆ ڕاپۆرتکردنیان، دەستەبەرکردنی مافی منداڵەکانیان، دوای کەمپینەکە، بینیم دایکان نامەیان بۆ دەناردم و دەیانوت سوودێکی زۆریان لەو زانیاریانە وەرگرتووە، هەروەها پەیامێکم لە ژنێکەوە پێگەیشت کە نەمدەناسی، وتی: نیشانەکانی توندوتیژی بینیوە، ئەمەش یارمەتیدەر بوو بۆ ئەوەی بزانم کچەکەی تووشی توندوتیژی بووە، بەڵام قسەی لەسەر نەکردووە، ئەمەش یارمەتی داوە مامەڵە لەگەڵ دۆخەکەدا بکات و کچە بچووکەکەی ڕزگار بکات.

 

سەبارەت بە داهاتووی کەمپەینەکە ئاماژەی بەوەدا کە توانی بەو کەمپینە بگاتە ئەنجومەنی نیشتمانی بۆ منداڵی و دایکایەتی، ژمارەیەک لە ئەندامانی پەرلەمانیش بیرۆکەکەیان لە باوەش گرتووە، کارەکان بەردەوامن بۆ ئەوەی بیرۆکەی هۆشیارکردنەوە سەبارەت بە ئازاردانی منداڵان بخرێتە ناو پرۆگرامەکانی پەروەردەییەوە.