ئاڤرین ناودار - سیلڤا ئیبراهیم

 

حەسەکە - ژنان لە ناوچەی باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا توانیان درێژە بە میراتی چالاکوانان ڕۆزا لۆکسمبۆرگ و کلارا زێتکین بدەن بە سەرکردایەتیکردنی شۆڕشێک کە لەسەر بنەما و بناغە بنیات نراوە لەسەر دیموکراسی و یەکسانی.

 

سەبارەت بە ڕۆژی جیهانی ژنان و مانای ئەو ڕۆژە لە سەرانسەری جیهان، فەوزا یوسف، ئەندامی سەرۆکایەتیی پارتی یەکێتیی دیموکرات(PYD) ڕایگەیاند، "رۆژی جیهانی تێکۆشانی ژنان کە لە ئەنجامی خەباتی ژنان، بەتایبەتی خەباتی ڕۆزا لۆکسمبۆرگ و کلارا زێتکین، لەلایەن نەتەوە یەکگرتووەکانەوە پەسەند کرا، بووەتە ڕۆژێکی ڕەمزی، کە لەو ڕێگەیەوە هەموو ژنانی جیهان کاردەکەن بۆ دەستپێکردنی کەمپین و ڕزگارکردنی کەمپینێکی نوێ". کۆمەڵگەکان لە عەقڵیەتی پیاو و کاردانەوەکانیەوە هەرچەندە ڕۆژێک بۆ ژنان تەرخان کراوە، بەڵام دەرفەتێکی گرنگە بۆ داوای مافەکانمان و ئەمەش شتێکە شانازی پێوە بکەین چونکە پێشتر نەمانبوو."

 

فەوزا یوسف، ئەندامی سەرۆکایەتیی پارتی یەکێتیی دیموکرات(PYD)  ئەم بەڵگەیەی لەبەرچاو گرت کە ژنان تا چەند ئاگاداری مافەکانیانن و ئەو هۆشیارییەی پێی گەیشتوون و ڕایگەیاند: "لە نێو هەموو ژنانی جیهاندا بەئاگابوونەوە و هۆشیارییەک هەیە، شۆڕشی “ژن، ژیان، ئازادی”ش دەگەڕێتەوە بۆ کەڵەکەبوونی ئەو میراتە کە لە لایەن بزووتنەوەکانی خۆڕاگری لە جیهاندا بە درێژایی مێژوو پێکهاتووە ڕۆڵی پێشەنگایەتی لە خەبات بۆ ڕزگاری ژنان گێڕا، وەک چالاکوان سارا (ساکینە جانسیز) ئەمڕۆ، دەبینین کە چۆن گۆڕاون بۆ ڕێکخراوێکی بەهێز کە سەدان هەزار ژن لەخۆدەگرێت بۆیە ڕۆژی جیهانی ژنان گۆڕاوە بۆ ڕۆژی خەبات و شۆڕش و یاخیبوون بۆ ژنان لە پێناو بەدەستهێنانی مافەکانیان لە هەموو جیهاندا.”

 

خەباتی ژنان لەسەر بنەمای میراتی مێژوویی خۆیان بوو

سەبارەت بەو پرەنسیپانەی کە ژنان لە شۆڕشی ڕۆژئاوادا بۆ دەستەبەرکردنی ماف و ئازادیی خۆیان پشتیان پێ بەستووە، ڕوونیکردەوە، “لە ماوەی ١٤ ساڵی ڕابردوودا چەندین هەنگاوی مێژووییمان بەدەستهێناوە سەبارەت بە ئازادیی ژنان و یەکسانی لەگەڵ پیاوان”، بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی “لە کۆمەڵگەکەماندا بەدەست هاتووە و دەستکەوتە سیاسی و کۆمەڵایەتی و کولتوورییەکان و دەستکەوتەکانی دیکە، ڕێنێسانسێکی ژنانە لە باکور و ڕۆژهەڵاتی ناوچەکەدا، کە فۆرمی ژیانی کۆمەڵایەتی بە تەواوی گۆڕاوە، و دەگەڕێتەوە بۆ ئەو قوربانیدانانەی ژنان لە ماوەی ئەم شۆڕشەدا داویانە و ئەمەش بە شێوەیەکی ئەرێنی لەسەر کۆمەڵگە ڕەنگدانەوەی هەبووە، چونکە ژنان بەهای خۆیان لە هەموو لایەنەکانی ژیاندا سەلماندووە، کە ئەمەش بەشداری کردووە لە شکاندنی قاڵبی کولتووری، بەڵام دەستکەوتی سەرەکی نەهێشتنی پێشوەختەکانی وەک بێمتمانەیی بە ژنان و تێڕوانینی کەمتەرخەم، جگە لە پەراوێزخستنی ڕۆڵی خۆیان لە هەموو بوارەکانی ژیاندا”.

 

فەوزا یوسف، ئەندامی سەرۆکایەتیی پارتی یەکێتیی دیموکرات(PYD)  جەختی لەوە کردەوە کە “ئەو خەباتەی کە ژنان بۆ چەندین ساڵ دەستیان پێکرد و بەردەوام بوو، گۆڕانکاری لە کۆمەڵگەکەماندا هێنایە ئاراوە، و لەسەر بنەمای ئەو شۆڕشەی ژنان لە ساڵی ٢٠١١ەوە پەرەی پێدرا، و لە ماوەیەکی کورتدا ژنان توانیان هەنگاوی مێژوویی بەدەستبهێنن، وەک خاوەندارێتی هێز و متمانە بەخۆبوون بۆ پاراستنی خۆیان لە هەموو هێرشەکان، و ئەمەش لە یەکەکانی پاراستنی ژناندا بەرجەستە دەبێت شوێنەکان، کە پێشتر بوونیان نەبووە”.

 

ناوبراو ئەمەی بە شۆڕش و بزووتنەوە کۆمەڵایەتییەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەراورد کرد: “دوای شۆڕش، هەموو ژنان دەگەڕێنەوە بۆ ئەوەی کە پێش شۆڕش بوون، لە کاتێکدا لە ناوچەی باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا، لە چوارچێوەی شۆڕشدا، ژنان توانیان هەنگاوی هاوسەنگ بەرەو ئازادی بنێن، ئەمەش بۆ ئێمە پارادۆکسێکی زۆر گرنگ بوو”، ئاماژەی بەوەدا کە “کارکردن بۆ بەدیهێنانی یەکسانی لەگەڵ پیاوان لە بوارەکانی سیاسی و پەروەردەیی و بوارەکانی دیکەدا کاریگەریی ئەرێنی لەسەر واقیعی ژنان هەبووە بەشداریکردنیان لە هەموو لایەنەکانی ژیاندا لە پیاوان زیاترە، لە کەرتی پەروەردەدا ڕێژەی ژنان لەسەدا ٧٠، واتە ژمارەی مامۆستای ژن لە ژمارەی مامۆستای پیاو زیاترە، هەروەها بەشدارییان لە بواری سیاسیدا کردووە، وەک چۆن پێشتر ئەم بوارە پاراستنی پیاوان بووە، ئەمەش دەستکەوتێکی گرنگە بۆ ئێمە.”

 

"ئەزموونی ژنان لە باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا خۆی وەک مۆدێلێک نیشان دەدات کە دەبێت وەریبگیرێت"

فەوزا یوسف جەختی لەوە کردەوە کە سیستەمی خۆبەڕێوەبردن سیستەمێکی دیموکراسییە لەسەر بنەمای ئازادی ژنان “پەسەندکردنی سیستەمی سەرۆکایەتی هاوبەش و هەبوونی لەسەدا ٥٠ی ژنان لە ئەنجومەن و دامەزراوەکانی خۆبەڕێوەبردن ئەزموونێکی ناوازەیە لە جیهاندا کە هاوشێوەی ئەو مۆدێلە بێت کە ئێمە وەریدەگرین ئەمە دەستکەوتێکی مێژووییە نەک تەنها بۆ ئێمە بەڵکو بۆ هەموو ژنان لە جیهاندا.”

 

ناوبراو جەختی لە گرنگی ئەو ئەکادیمیا فیکرییانە کردەوە کە هۆشیاری ژنان بەرز دەکەنەوە و ئاستی ڕۆشنبیرییان بەرز دەکەنەوە "سەدان ئەکادیمیای ڕۆشنبیری هەیە بۆ ناساندنی سیستەمی پیاوسالاری، مێژووی ژنان، و چۆنیەتی ڕزگارکردنی. ئەم ئەکادیمیایانە بە دەستکەوتی کولتووری دادەنرێت، چونکە ئەو کولتوورەی لە ناوچەکەدا زاڵ بووە، کولتوورێکی پیاوسالارییە، و ئەمەش ئەوەیە کە هێز و ئیرادەی ژنان بۆ ڕووبەڕووبوونەوە بەرز دەکاتەوە".داب و نەریتی کۆمەڵگەکەمان، جگە لە پشتگیریکردنی لایەنی هونەری بە کردنەوەی پەیمانگای هونەری بۆ ژنان"، ئاماژەی بەوەشکرد کە "لەڕێگەی ڕاهێنان و خەبات لە ماوەی ١٤ ساڵدا، ژنان ئامادەییەکی بەهێزیان بەدەستهێنا و لە هەمان کاتدا کاریگەر بوون لە لایەنی هونەری و کولتوورییەوە گۆڕانکارییەکە تەنها ژنانی نەگرتەوە، بەڵکو تەنانەت پیاوانیش تێڕوانینی خۆیان بۆ ژنان گۆڕی، و ئەمەش لەڕێگەی ڕێژەیەکی زۆر لە پیاوان دەرکەوت کە ڕزگاریان بوو لە ستەمکاری، کۆنەپەرستی گەورە. و دیدگای دواکەوتووی ژنان ئەمەش بە دەستکەوتێکی کۆمەڵایەتی دادەنرێت، چونکە گۆڕینی کۆمەڵگە لە ڕێگەی گۆڕینی عەقڵیەتی پیاوانەوە دێت و توانیمان تێڕوانینی ئەو بۆ پرسی ژنان بگۆڕین و ئەم گۆڕانکاریانە بەشدارن لە بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی دیموکراسیدا."

 

شۆڕشی ژنان و کاریگەرییەکانی لەسەر واقیعی کۆمەڵایەتی

سەبارەت بەو گۆڕانکارییە کۆمەڵناسییانەی کە لە واقیعی ژنان لە شۆڕشی ڕۆژئاوادا ڕوویاندا، فەوزا یوسف وتی، “رۆڵی ژنان هەمیشە پەراوێزخراوە، ئەوان هیچ ڕێکخراو و دەسەڵاتێکیان نەبووە کە پشتی پێ ببەستن، تەنانەت لە هەموو ڕووەکانی ژیاندا پشتیان بە پیاوان بەستووە تەنانەت ماددی ژنانی کارکەر و بەرهەمی دیکەش بەهۆی پیاوانەوە بووە ، بەڵام دوای شۆڕش فراوانتر بوو و بنکەیەکی جەماوەری بۆ ڕێکخراو و بزووتنەوەکانی ژنان و هەروەها پارتە سیاسییەکانی پێکهێنا ئەم دۆخە تێپەڕێندرا و توانیمان بیرۆکەکانمان لە کۆمەڵگەدا بە شێوەیەکی فراوانتر ڕێکبخەین.”

 

ئاماژەی بەوەشکرد، "ئەو هێرشانەی داعش بۆسەر ناوچەکانی باکوری ڕۆژهەڵاتی سوریا ئەنجامیدا، کاریگەرییەکی زۆری لەسەر واقیعی کۆمەڵایەتی هەبوو، لەو کاتەشدا چەمکی باو ئەوە بوو کە تەنها پیاوان دەتوانن شەڕ بکەن و چەک هەڵبگرن"، ئاماژەی بەوەشکرد، "هەڵگرتنی چەک بۆ ئێمەی ژنان بژاردەیەک نەبوو، بەڵکو پێویستیەکی پێویست بوو بۆ ئەوەی بەرگری لە خۆمان و خاکەکەمان بکەین، لە سەردەمێکدا کە مەیدانی سەربازیکردن و سوپا بە تەواوی قۆرخکرابوو لەلایەن پیاوانەوە. بەڵام لەگەڵ هاتنە ناوەوەی ژنان بۆ ئەم بوارە، ئەو تێڕوانینە کۆمەڵایەتییەیان شکاند کە ژن بە لاواز و ناتوانێ خۆی بپارێزێت وەسف دەکات، ئەمە جگە لە بوارەکانی تر کە تێیدا توانیویانە تێڕوانینی کەمتر بۆیان بشکێنن”.

 

هەروەها دەستی خستە سەر ئەو تایبەتمەندییەی کە ژنان بەهرەمەند بوون: “لە قۆناغەکانی ڕابردوودا، هیچ ڕێکخراوێکی تایبەت بۆ ژنان و هیچ تایبەتمەندییەک بۆیان نەبوو، بەڵکو ڕێکخراوە تەسک و قەدەغەکراوەکان هەبوون، چونکە ڕژێمی بەعس ڕەتیدەکردەوە بزووتنەوەی ژنان هەبێت، هەروەها سەبارەت بە یەکێتی ژنان کە هەبوو، ئەوە فەرمی بوو، لە کاتێکدا لە سەردەمی شۆڕشدا، ژنان توانیان بزووتنەوە و ڕێکخراوەکانی ژنان دامەزرێنن کە تایبەتمەندییەکی تەواویان هەیە”، جەختکردنەوە لەسەر ئەو بزووتنەوەیە و ڕێکخراوەی ژنان. خەبات بەس نییە چونکە هێشتا عەقڵیەتی پیاو باو بووە و هێشتا ژنان دەکوژرێن و بەڵگەکان دەشاردرێنەوە و وەک خۆکوشتن دەخرێنەڕوو، هەروەها هێشتا چەندین داب و نەریتی بەسەرچوو هەن کە هێشتا تێنەپەڕێنراون، جگە لە دۆخی خێڵەکی و پێوەرە ئەخلاقییە دواکەوتووەکان، و پێی وایە کە “ژن هێز و ڕێکخستن و دەسەڵاتێکی بەسیان هەیە بۆ گۆڕینی ئەو شتە، و ئەوەی پێویستیانە ئەوەیە کە بە چڕی کاربکەن”.

 

 

"کۆمەڵگەی ئاشتی و دیموکراتیک"... بەخێرهاتنی ژنان لە بانگەوازیەکەی ڕێبەر ئۆجالان

فەوزا یوسف جەختی لە گرنگی بانگەوازی ڕێبەر عەبدوڵا ئۆجەلان بۆ “ئاشتی و کۆمەڵگەیەکی دیموکراسی” کردەوە :“داوای ڕێبەر ئۆجالان بۆ ئاشتی و کۆمەڵگەیەکی دیموکراسی هەڵگری مانایەکی بەهێزە بۆ هەموو گەلانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. کۆمەڵگەیەکی دیموکراسی تەنها لەسەر یەک مەرج دامەزرا، ئەویش ئەوەیە کە ژنان بە تەواوی خاوەنی مافەکانیان بن بۆ دەستەبەرکردنی دیموکراسی”، ئاماژەی بەوەدا کە ڕێبەر عەبدوڵا ئۆجالان لە پەیامەکانی ئەم دواییەیدا جەختی لەوە کردەوە کە بەشداریکردنی ژنان و بوونی بەهێزی لە کۆمەڵگەدا بنەمای کۆمەڵگەیەکی دیموکراسی و بەشدارە.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، "ڕێبەر ئۆجالان ئازادیی ژنان لە ناوەندی هەموو ئازادییەکاندا دادەنێت، و گرنگی پێدەدات، ئەمەش زۆر گرنگە و جیاوازە لەو کۆمەڵگەیانەی کە ڕۆڵی ژنان پەراوێزدەخەن"، ئاماژەی بەوەشکرد، ژنان لە باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا پێشوازییان لە بانگەوازی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتیک لەلایەن ڕێبەر عەبدوڵا ئۆجالانەوە کرد، چونکە یەکێکە لە گرنگترین بابەتەکان بۆ ئەوان.

 

سەبارەت بەوەی کە ژنان تا چەند کاریگەری شەڕ و ململانێیان لەسەرە و دەڵێت، “ژنان ئەو گروپەن کە زۆرترین کاریگەرییان لەسەرە، چ لەڕووی دەروونییەوە بێت یان لەڕووی جەستەییەوە، بۆیە دەبێت ژنان بە قووڵی بچنە ناو ناوەڕۆکی بانگەوازی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراسی، و کاربکەن بۆ سەرخستنی پرۆسەکە ئەگەر بتوانین بانگەوازی ئاشتی و دیموکراسی بەدەستبهێنین لەسەر ژنان بۆ ئەوەی ڕۆڵی پێشەنگ و سەرکردایەتی خۆیان بگێڕن، “ئەگەر وەڵامی بانگەوازەکەی ڕێبەر ئۆجالان بدەینەوە و بە هەموو هەوڵەکانمان کاربکەین، ئەوا توانیومانە بەشێک لەو شتانە بدەینێ کە وەک ژن پێی بەخشیوین.”

 

"پرسی ژنان پرسێکی تاکەکەسی نییە، بەڵکو پرسی نەتەوەیە"

فەوزا یوسف تیشکی خستە سەر پێویستی ئازادی و دیموکراسی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بۆ ژنان و گوتی:" ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست یەکێکە لەو ناوچانەی کە بەهۆی عەقڵیەتی پیاوسالاری ڕەگداکوتاوی پیاوانەوە زۆرترین زیانی پێدەگات، ئەمە جگە لەو داب و نەریتە بەسەرچووانەی بەسەر کۆمەڵگەدا سەپێنراون بۆیە پێویستە زیاتر لە هەموو شوێنێکی دیکەی جیهان ژنان لەوێ ئازاد بکەین، بۆ ئەوەی بتوانین بگەینە ئەو ئاستە مەترسییەکانی دەوروبەری ژنان پێکەوە بوەستین چونکە دۆزی ئێمە یەکە و ئازارەکانمان یەکە، ئەوەی ژنان لە سوریا دەناڵێنن، ژنانیش لە ئەفغانستان و پاکستان و ئێران و چەندین وڵاتی دیکە دەناڵێنن”.

ناوبراو جەختیشی لەوە کردەوە کە ژنانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست پێویستیان بە ڕێنێسانسێکی فیکری و کۆمەڵایەتی و دەستووری دیموکراسی هەیە کە مافەکانیان زامن بکات، داوای کرد ژنانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەگەڵ ژنانی سووریا پێکەوە بوەستن و خەباتیان بەهێزتر بکەن لە دژی ڕژێمە نێر و دیکتاتۆرییەکان، ئاماژەشی بۆ ئەو مۆدێلە دیموکراسییە کرد کە ژنان لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سوریا پەیڕەوی دەکەن: “لە ناوچەکانی خۆماندا، توانیمان مۆدێلێکی دیموکراسی بۆ ژنان زامن بکەین، ئێستاش کاتی تێکۆشان گەیشتن بە ئامانجەکانمان کە بریتین لە زامنکردنی مافەکانمان لە دەستووری نوێی سوریادا".

 

هەروەها سەرنجی بۆ ئەو ئاژاوەگێڕییە ڕاکێشا کە لە جومگەکانی حکومەتی کاتیدا زاڵ بووە و زیادبوونی ترسی ژنان “حکومەتی دیمەشق ترسی ژنانی لە مافەکانیان زیاد کردووە، چونکە ئەوەی تا ئێستا کردوویەتی دڵنیایان ناکاتەوە، ئەمەش لە کاتی کۆنفرانسی گفتوگۆی نیشتمانیدا دیار بوو، هەروەها لە لیژنەی داڕشتنی دەستووردا، کە بە ڕوونی ژنان پەراوێزخراون”.

لە کۆتایی قسەکانیدا، فەوزە یوسف، ئەندامی سەرۆکایەتیی پارتی یەکێتی دیموکراتی، جەختی لەسەر گرنگیی یەکگرتوویی و یەکگرتوویی کردەوە: “پرسی ژن پرسێکی تاکەکەسی نییە، بەڵکو پرسی نەتەوەیەکە، چونکە لە هەشتەمی مانگی ئازاردا کە بۆنەیەکی گەورەیە، پێویستە جارێکی دیکە لەبیرمان بێت کە دەبێت هەموو ڕۆژێک خەبات بکەین و بە یەک ڕۆژ ڕازی نەبین هەموو بوارەکانی ژیان.