ئایا ئیبراهیم

 

سودان- لە ناوەڕاستی مانگی نیسانی ٢٠٢٣ لە سودان پێکدادان لەنێوان سوپای سودان و هێزەکانی پشتیوانی خێرا سەریهەڵدا، دوای چەند مانگێک لە شەڕ و ململانێ، خەڵکی سودان ناچاربوون بڕیاری کۆچکردن بدەن، ئێستا کە خەرتوم لە دەستی هێزەکانی پشتیوانی خێرا ڕزگار کراوە، خەڵکێکی زۆر چاوەڕێی گەڕانەوەن بۆ سەر ماڵ و حاڵی خۆیان، چونکە لە گەشتی کۆچدا زۆر ئازاریان چەشتووە.

 

هەروەها لە ئەنجامی ئەو پێکدادانانەدا دەیان هەزار هاوڵاتی مەدەنی کوژراون، ١٢ ملیۆن کەس ناچار بوون کۆچ بکەن. زیاتر لە سێ ملیۆن و 500 هەزار کەس لە خەرتومی پایتەختەوە بەرەو پارێزگای عەممان کۆچیان کردووە.

 

 دوای ئەوەی خەرتومی پایتەخت لەلایەن هێزەکانی پشتیوانی خێرا ڕزگارکرا، هەندێک خێزان گەڕاونەتەوە سەر ماڵ و حاڵی خۆیان، هەندێکی تریش چاوەڕێی گەڕانەوەن و خۆیان ئامادە دەکەن، پایتەخت کارەساتی زۆری بەسەردا هاتووە، بۆیە خەڵک هیوادارن کە پایتەختەکە باشتر لە پێشوو ئاوەدان بکرێتەوە.

 

"ئەم زانیاریانە وەک جەژنێک بوو بۆ ئێمە"

نون عەبدولمونعیم عەبدولعەزیم خوێندکاری زانکۆیە لە وڵاتی سودان، دوای سەرهەڵدانی ململانێکان، کەمتر لە دوو مانگ لە خەرتومی پایتەخت مایەوە، پاشان ڕووی کردە زێدی خۆی لە پارێزگای ئامنە و گوتی: "بە خۆشحاڵییەکی زۆرەوە پێشوازیمان لە هەواڵی ڕزگارکردنی پایتەخت کرد، ئەم هەواڵە بۆ ئێمە وەک ئاهەنگێک بوو، زۆر خۆشحاڵین بە گەڕانەوە بۆ سەر ماڵ و حاڵی خۆمان، ژیان لە نێوان وێران و وێرانکاریدا باشترە لەوەی ئاوارە بین.

 

"دەبێت شارەکە ئاوەدان بکرێتەوە"

شەهەندە قەمەر، کە دوای پێکدادانەکان لە شاری ئوم دێرمانەوە ڕووی لە پارێزگای ئامنا کرد، ڕایگەیاند، بەهۆی ئەوەی منداڵەکانی لە دەنگی تەقە و گوللە دەترسان، ناچار بووم بگوێزرێتەوە و وتی: هەموو ڕۆژێک هیوامان خواست بگەڕێینەوە بۆ ماڵ و شوێنەکانی خۆمان. خۆشحاڵیمان بە گەڕانەوە بۆ خەرتوم ناتوانرێت دەرببڕدرێت. دەبێت شارەکان لە لاشە پاکبکرێنەوە و شوێنە وێرانبووەکان بۆ ئاوەدان بکرێنەوە". کە خەڵک دەتوانن جارێکی تر وەک پێشوو لەو ناوچانە بژین”.

 

"زۆر خۆشحاڵین بۆ گەڕانەوە بۆ زێدی خۆمان"

مولاز ناسرەدین، پزیشکی ددان لە ناوچەی جەبرای خەرتومەوە کۆچی کردبوو و گەڕابووەوە بۆ زێدی خۆی لە پارێزگای باکوور. مولاز ناسر باسی لە خۆشی خۆی کرد لە دوای ئازادکردنی پایتەخت و وتی: ئێمە ناچار بووین کۆچ بکەین، کاتێک لە خەرتوم بووم، دەستم بە ڕێکارەکانی تەواوکردنی خوێندنی پۆست گریجوەیزم کردبوو بۆ ئەوەی پیشەکەم پراکتیزە بکەم، بەهۆی ئەو ململانێ و شەڕەی کە ڕوویدا، خوێندنەکەم پچڕا و کۆچم کرد. ئێستا کە خەرتوم ئازاد کراوە، بە خۆشحاڵییەکی زۆرەوە ئەم هەواڵەمان پێگەیشت.

 

ژنان زۆرترین زیانیان بەرکەوتووە بەهۆی ململانێکانەوە

 بە وتەی بەڕێوەبەری فەرمانگەی مرۆیی نەتەوە یەکگرتووەکان لە سودان، ململانێکان زۆرترین کاریگەری لەسەر ژنان هەیە و هەروەها دەرگای کۆچکردن دەکاتەوە، ٧٠٪ی ژنان و ژنانی گەنج تووشی ململانێ و شەڕ بوون.