سەرپیل ساڤوملو

 

ئیستەنبوڵ- لە تورکیا ئەو ئاگرکەوتنەوانەی یەک لە دوای یەک ڕوودەدەن بەتایبەتی لە دارستانەکان و ئەو شوێنانەی کە تێیدا دەسووتێن و کەموکوڕیەکانی دەستێوەردانەکە نیگەرانی و ناڕەزایی لێکەوتووەتەوە. بەهۆی زیادبوونی ئاگری دارستانەکانەوە نیگەرانییەکان لە زیادبووندان.

 

سەبارەت بە زیادبوونی ئاگری دارستانەکان لە تورکیا و تاڵانکردنی سروشت لەگەڵ سوهەیلا دۆغان، ئەندامی دەستەی بەڕێوەبەری کۆمەڵەی پاراستنی میراسی کولتووری و سروشتی کازداغی قسەمان کرد، کاردانەوەی هەبوو بەرامبەر بە سیاسەتەکانی ئاگرکەوتنەوە لە دارستانەکان و دابینکردنی ناوچەی سروشتی و ژیان بۆ سەرمایە.

 

سوهەیلا دۆغان ڕایگەیاند، دوو یاسا کە لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا لە پەرلەمان دەرکراون، خزمەتێکی خێرای ئەم پرۆسەیەشیان کردووە.

 

"سیاسەتی خەبات هەڵەیە"

سوهەیلا سەرنجی بۆ کەموکورتییەکانی سیاسەتەکانی خەبات دژی ئاگرەکان ڕاکێشا، وتی: لەم ساڵانەی دواییدا لە وڵاتەکەماندا دارستانێکی زۆر سوتاون، هەم ژمارەی ئاگرکەوتنەوەکان و هەم قەبارەی ناوچەی سووتاو و هەم نزیکییان لە ناوچەی نیشتەجێبوون زۆر ترسناکە، بەزەییمان بەو دارستانانەدا دێتەوە کە بەهۆی ئاگرەکەوە وێران بوون، ئەو هاوڵاتیانەی گیانیان لەدەستداوە و هەموو زیندەوەران کە هەن بەهۆی ئاگرەکەوە سووتاون، مەترسی ئەو دۆخەی ئێمە تێیداین، سیاسەتی هەڵەی دەسەڵاتداران دەردەخات سەبارەت بە ئاگرکەوتنەوە لە ئێستادا تەنها سیاسەتی دەستوەردان و خۆپاراستن لە ئاگرکەوتنەوە هەیە، هیچ سیاسەتێک نییە لەسەر هۆکارەکانی ئاگرکەوتنەوە و کۆتاییهێنان بەم دۆخە.

 

"دارستانەکان دەبێت وەک ئیکۆسیستم سەیر بکرێن"

سوهەیلا دۆغان ئاماژەی بەوەدا کە دەسەڵاتداران سیاسەتی خۆپارێزییان نییە و لە درێژەی قسەکانیدا وتی: دارستانەکان بەشێکن لە ئیکۆسیستم، تا ئەو سیاسەتانەی کە دارستانەکان وەک سەرچاوەیەکی داهات سەیر دەکەن نەک بەشێک لە ئیکۆسیستەم و بە لەناوبردنیان بەڕووی هەموو جۆرە وەبەرهێنانێکی وزە و کانگا و گەشتیاریدا بکەنەوە، کۆنترۆڵ نەکرێن، فشار و زیانەکانی دارستانەکان کۆنترۆڵ ناکرێن. دەبێت دەسەڵاتدار دارستانەکان وەک ئیکۆسیستم ببینێت و ڕێوشوێنی پاراستنی دارستانەکان بگرێتەبەر و بەپێی یاسا هەڵسوکەوت بکات. سیاسەتی ئێستا سەبارەت بە ئاگرکەوتنەوە لە دارستانەکان دەبێت بگۆڕدرێت.

 

"دەبێت بێباکی لە کۆشکەوە وەربگیرێت"

سوهەیلا دۆغان ئاماژەی بەوەشکرد، پێویستە دەسەڵاتداران سەرنجیان لەسەر هۆکارەکانی ئاگرکەوتنەوە بێت و سیاسەتێک دابڕێژن کە ئەو هۆکارانە نەهێڵێت و وتی: لە ئەگەری ئاگرکەوتنەوەدا پێویستە تیمی خۆبەخشی ڕاهێندراو و پیشەیی لە ئاسمان و وشکانیەوە پێکبهێنرێت بۆ ئەوەی دەستوەردان بکەن، پێویستە ئاگرکوژێنەوە بەهێز بکرێت بە ئامێرەکانی وەک ئاگرکوژێنەوە و ئامێری بیناسازی و کۆپتەر و فڕۆکە، دەسەڵات لەبری ئەوەی پارە بۆ ڕێکارەکانی خۆپاراستن لە ئاگر خەرج بکات، پارە بۆ فڕۆکەی تایبەتی لوکس و ئۆتۆمبێل و کۆشک خەرج دەکات. ئاگر واتە لەدەستدانی ئیکۆسیستەمەکان، مردن، لەدەستدانی موڵک، لەدەستدانی یادەوەری، کولتوور و داهاتوو، پێویستە دارستانەکان لە داگیرکردنی کۆمپانیاکانی دارستان و وزە بپارێزرێن. پێویستە کۆمپانیاکانی وزە و کانگاکان کارەکانیان ڕابگرن و هەموو ئامێرەکانیان ڕادەستی ئیدارەی دارستانەکان بکەن. چیتر نامانەوێت ئاگری دارستان و تاکە دارێک ببینین.

 

"هێرشێکی بێوچان هەیە بۆ سەر سروشت"

سوهەیلا ئاماژەی بەوەدا کە هێرشێکی بێوچان هەیە بۆ سەر سروشت لە پێناو بەرهەمهێنان و قازانجدا وتی: هەموو سەرچاوەکانی سەر زەوی و ژێر زەوی، دارستانەکان، ئاوەکان، ڕووبارەکان، دەریاکان، ئاوی ژێر زەوی لەناوچوون، بەهۆی ئەو هەوڵانەی کە کۆمپانیاکان دەیدەن بۆ زیادکردنی بەرهەمهێنان و زیادکردنی قازانج، لە ئەنجامی پڕۆژەکان، هەسارەکەمان بەرەو قۆناغێک دەڕوات کە قەرەبووی ناکرێتەوە، لەگەڵ زیادبوونی ڕووداوەکاندا دەژین بەهۆی گۆڕانی کەشوهەوا. ئەم دۆخە دەرگای نادادپەروەری کەشوهەوا دەکاتەوە. لە ئەنجامی چالاکی کۆمپانیا سەرمایەدارییەکان، کۆچکردن بەسەر خەڵکی ناوخۆدا دەسەپێنرێت، هێزی کارەکانیان دەقۆزرێتەوە و هەژاری زیاتر دەبێت. جیاوازی نێوان داهاتەکان لە زیادبووندایە.

 

یاساکان بۆ سەرمایە

سوهەیلا دۆغان ئاماژەی بەوەدا کە دوو یاسای گرنگ لە ئەنجومەنی نیشتمانیی تورکیا پەسەند کراون و وتی: یاسای بەناو "داگیرکاری" بە ژمارە ٧٥٥٤ یاسایەکە کە هەندێک یاسا هەمووار دەکاتەوە، هەردوو یاساکە بە مەبەستی تێپەڕاندنی سەرمایە بەپەلە بووە لە حکومەت، نە لە کاتی ئامادەکاریدا، نە لە کۆمسیۆن و نە لە ئەنجومەنی گشتی، پەرلەمانتارانی حکومەت نەیانکرد هەر پێشنیارێک یان ڕەخنەیەک لەبەرچاو بگرن، بە خێرایی پەسەندیان کرد وەک ئەوەی هەوڵی ڕزگارکردنی شتێک بدەن لە ئاگرێک "یاسای کەشوهەوا کە پەسەند کرا یاسای بازرگانی کەشوهەوایە" بۆیە هیچ سوودێکی نابێت لە چارەسەرکردنی قەیرانی کەشوهەوا و گەیشتن بە دادپەروەری کەشوهەوا.

 

هاوبەشی لە خەباتی ئیکۆلۆژیدا

سوهەیلا دۆغان ئاماژەی بەوەدا کە ململانێی ئیکۆلۆژی لە تورکیا بە شێوەیەکی ناباوەر بەهێزە و لە درێژەی قسەکانیدا وتی: یەکێتی ئیکۆلۆژی هەیە، کە ڕێکخراوە ئیکۆلۆژییەکان و بزووتنەوە ناوخۆییەکان لە سەرانسەری وڵاتەوە کۆدەکاتەوە، زیاتر لە ٨٠ لایەنی پەیوەندیدار هەیە، هاوپەیمانی دادپەروەری کەشوهەوا هەیە بۆ هەماهەنگی خەباتی کەشوهەوا، جگە لە ڕێکخراوە ئیکۆلۆژییەکان، هاوپەیمانییەکە سەندیکاکان، ڕێکخراوە پیشەییەکان، کەسەکان، ئەکادیمیستەکان و ڕۆژنامەنووسان لەخۆدەگرێت، هەردوو تۆڕەکە هاوکاری بزووتنەوەکانی ژنان و پیاوان زۆر گرنگە بۆ گۆڕینی سیستەمەکە پێشهاتی جۆراوجۆریش لەم ڕووەوە ڕوودەدات.

 

سوهەیلا دۆغان لە کۆتایی قسەکانیدا ئەم بانگەوازەی کرد: بانگەوازی من بۆ هەموو ڕێکخراوە ئۆپۆزسیۆنەکان و لایەنە ئۆپۆزسیۆنەکان و جەماوەرییە: با هەموومان پێکەوە خەبات بکەین بۆ سروشت لە وڵاتەکەماندا، بۆ دروستکردنی ژیانێکی یەکسان و گشتی و دادپەروەر و ئیکۆلۆژی بۆ هەموو مرۆڤەکان.