بەهاران لەهیب

 

نەنگەهار-تیرۆری تاڵیبان دژی ژنان لە ئەفغانستان گەیشتە لوتکە، ژنانی ئەفغانی لە ژێر دەسەڵاتی تاڵیباندا ڕووبەڕووی زیندانیکردن و ئەشکەنجەدان و ئازاردانی سێکسی و دەستدرێژی سێکسی و هاوسەرگیری زۆرەملێ لەگەڵ ئەندامانی تاڵیبان و تەنانەت کوشتنیش دەبنەوە، ئەم دۆخە تەنیا لە ژنە چالاکوانەکاندا سنووردار نییە، بەڵکو هەموو ژنانی وڵات دەگرێتەوە.

 

لە دەسەڵاتی تاڵیباندا ژنانی ئەفغانستان بە قورسایی چەوسانەوەی سیستماتیکیدا دەژین، کە ئەو چەوساندنەوەیە گەیشتووەتە لوتکە، ئەم چەوساندنەوەیە ئیتر تەنیا لە ژنە چالاکوانەکاندا سنووردار نییە، بەڵکو ئێستا هەموو ژنانی گرتۆتەوە، لە هەموو چین و توێژێکەوە، زیندان و ئەشکەنجەدان و ئازاردانی سێکسی و دەستدرێژی سێکسی و هاوسەرگیری زۆرەملێ لەگەڵ ئەندامانی تاڵیبان لە ژیانی ژنانی ئەفغانستاندا بووەتە شتێکی باو، تەنانەت کوشتن بۆتە ئامرازێک بۆ بێدەنگکردنی دەنگی ژنان کە داوای ئازادی و کەرامەت دەکەن.

 

ژنانی وەک حورا و حەسنا سادات، کەسایەتییە دیارەکانی کۆمەڵایەتی، لە هەلومەرجێکی نهێنیدا کوژران، پاشان خێزانەکانیان ناچار بوون دانپێدانانی زۆرەملێ بکەن و کوشتنەکان بە بیانووی "خۆکوشتن" داخران، ئەم دەستکاریکردنە لە ڕاستییەکان نەک هەر پێشێلکارییەکی ئاشکرای دادپەروەرییە، بەڵکو هەوڵێکی سیستماتیکیشە بۆ بێدەنگکردنی دەنگی ژنان کە داوای دادپەروەری دەکەن.

 

لە چوارچێوەیەکی پەیوەندیداردا، دیارنەمانی زلالە حەبیبی، بەشداربووی بەرنامەی "ستارە ئەفغان"، شەپۆلێکی توڕەیی گشتی لە ناوخۆ و دەرەوەی ئەفغانستانی لێکەوتەوە، خێزانەکەی تاڵیبانیان تۆمەتبار کرد بەوەی کە لەپشت دیارنەمانەکەیەوەن، بەڵام گروپەکە بەخێرایی گرتە ڤیدیۆییەکانیان بڵاوکردەوە کە تێیدا دەرکەوت هاوژینەکەی بە فشاردا دان بەخۆیدا دەنێت، هەروەها گرتەیەکی دیکەش دەرکەوتووە کە ماڵەکەی بەجێدەهێڵێت، ئەمەش وەک هەوڵێک بۆ ئەوەی دۆسیەکە وەک "هەڵهاتنێکی ناوماڵ" پیشانبدات، نەک ڕفاندن یان کوشتن.

 

زەریفە قادری، چالاکوانی مافی مرۆڤ لەبارەی ئەو ڕووداوانە لێدوانی دا و وتی: ئێمەی ژنان لە وڵاتێکدا دەژین کە ژن بوون تاوانە، گرنگ نییە چالاکوانی سیاسی بیت یان نا، تەنیا ژن بوون دەتکاتە ئامانجی ستەم و گۆشەگیری، زلالە و حورا و حەسنا تەنها نموونەی ئەو ناوانەن کە گەیشتوونەتە ڕاگەیاندنەکان، بەڵام هەزاران ژن هەیە لە بێدەنگیدا دەکوژرێن، بەبێ ئەوەی ناویان بهێنرێت، بەبێ ئەوەی کەس داوای مافەکانیان بکات.

 

جەختیشی لەوە کردەوە کە ژنانی ئەفغانی لە ژێر چەند چینێکی نادادپەروەریدا چەقێنراون، کۆمەڵگە زۆرجار قوربانییەکە بە بەرپرسیار دەزانێت، ژنان بە هۆکاری جلوبەرگەکانیان یان بوێرییان لە داوای مافەکانیان تاوانبار دەکات، ئەمەش تاوانباران بوێر دەبن بۆ بەردەوامبوون لە تاوانەکانیان.

 

زەریفە قادری لە کۆتاییدا وتی: ئێمەی ژنان بەڵێنمان داوە هەرگیز خوێنی زلالە و حورا و حەسنا لەبیر نەکەین، بە هەموو توانامانەوە لە دژی دەسەڵاتی تیرۆر و نادادپەروەری تاڵیبان درێژە بە خەباتی خۆمان دەدەین.