راما خەلەف

 

دیمەشق-لە دڵی دیمەشقی پایتەختی سووریا، دانیشتنێکی گفتوگۆی دەوڵەمەند و قووڵ لە ژێر ناوی "ژنانی سووریا و فۆلکلۆری زارەکی لە سەدەی بیستەمدا" بەڕێوەچوو، کۆمەڵێک ژنی سووری بە تەمەن و پاشخانی کولتووری جیاواز بەشداریان کرد.

 

ئەم دانیشتنە کە ڕۆژی ٢٢ی حوزەیران بەڕێوەچوو، تیشکی خستەسەر ڕۆڵی ژنان لە پاراستنی یادەوەری بەکۆمەڵ لە ڕێگەی چیرۆک و گۆرانی فۆلکلۆر و پەندەوە کە بەشێکی ناوەڕۆکی لە شوناسی کولتووری سووریا پێکدەهێنن.

 

دانیشتنەکە تیشکی  خستەسەر ئەو ڕۆڵە سەرەکییەی کە ژنانی سووریا دەیگێڕن، بەتایبەتی لەناو چوارچێوەی خێزانی و کۆمەڵایەتی خۆیاندا، لە گواستنەوەی فۆلکلۆری زارەکی لە نەوەیەکەوە بۆ نەوەیەکی تر، ژن تەنیا گوێگری ئەو چیرۆکانە نەبووە، بەڵکو گێڕەرەوەی سەرەتایی و گواستنەوەی سەرەتایی یادەوەری شوێن و کات و پارێزەری زیندوو و میراسی گەل بوون کە نەنووسرابوو، بەڵکو بە شێوەی زارەکی دەگوازرایەوە.

 

بەشداربووانی دانیشتنەکە باسیان لە پێناسەی خۆیان بۆ فۆلکلۆر کرد، بە کۆگایەکی هۆشیاریی کۆمەڵگەی دەزانن، کە لەناو خۆیدا گێڕانەوەی ئەزموونی ڕۆژانەی مرۆڤی تێدایە، بە هەموو هەست و زانست و وانە و هەستەکانییەوە، گرنگیدان بە گرنگی نۆژەنکردنەوەی ئەم میراسە زارەکییە بوو، زۆرجار لە ژێر ڕۆشنایی پەرەسەندنی ئارەزووی فۆڕمی نووسراو و ئەرشیفکراودا پەراوێزخراوە.

 

هەروەها بەشداربووان پرسیاریان لەبارەی چۆنیەتی پاراستنی لە ژێر ڕۆشنایی گۆڕانکارییە خێراکانی کۆمەڵگە، کاریگەرییە کولتوورییە مۆدێرنەکاندا وروژاند.

 

لەنێو ئەو بابەتانەی کە بەشێکی زۆری گفتوگۆکەیان داگیرکردبوو، گۆرانییە فۆلکلۆرییەکان بوون، وەک "يا ظريف طول" (ئەی جوان) و "سكابا يا دموع العين" (سکاپا، فرمێسکی چاو)، چۆن ژنان لە ساتەکانی خۆشی و خەمدا، لە کاتی دروێنەکردن و بونیادنان، لە ئاهەنگی هاوسەرگیریدا، یان لە کاتی ژەنینی گۆرانییەکانی خەوتندا دەیانوتەوە، گۆرانییەکان لێرەدا تەنها بۆ کات بەسەربردن نەبوون، بەڵکو ئامرازێک بوون بۆ گەیاندنی هەستەکان و فێرکردنی بەهاکان و دەربڕینی نیگەرانییە کۆکراوەکان.

 

باس لە پەندە فۆلکلۆرییەکان کرا، ڕۆڵی ئەوان وەک ئامرازی پەروەردەیی و فەلسەفی بۆ ژنان، بۆ نموونە پەندگەلێکی وەک "هەرکەسێک نەزانێت چۆن ماڵەکەی بەڕێوە ببات، گەڕەکەکەی وێران دەکات" یان "کچ وەک گوڵ وایە، پێویستی بە کەسێکە ئاوی بدات" بۆ گەیاندنی پەیامی هەڵسوکەوتی و کۆمەڵایەتی و تەنانەت سیاسیش بە شێوەیەکی سادە و لە هەمان کاتدا قووڵ.

 

بەشداربووان لەسەر ئەوە کۆک بوون کە فۆلکلۆری زارەکی ناتوانرێت لە ڕۆڵی ژنان داببڕدرێت، هەرگیز تەنیا نەریتێک نەبووە، بەڵکو ڕەنگدانەوەی تەواوی ژیانێک بووە، کە ژنان بە دەنگ و زمان و هەستە دڵسۆزەکانیان دەیگەیەنن، ژنان "ئەرشیفێکی زیندوو" بوون، پاراستنی وردەکارییەکانی ژیانی ڕۆژانە و یادەوەری بەکۆمەڵ، لە نەبوونی میتۆدی بەڵگەنامەسازی مۆدێرن یان پەراوێزخستنی ئەم جۆرە دەربڕینانە لەلایەن دامەزراوە فەرمییەکانەوە.

 

بیرۆکەکان سەبارەت بە پێویستی بەڵگەنامەکردنی ئەم میراسە زارەکییە پێش ئەوەی لەدەست بچێت، یان لە ڕێگەی دەستپێشخەری کۆمەڵایەتییەوە یان لە ڕێگەی لێکۆڵینەوە و بەرهەمە هونەرییەکانەوە کە هەوڵدەدەن ئەم یادەوەرییە ڕەگداکوتاوە قووڵە بپارێزن و بە فۆرمەکانی هاوچەرخ پێشکەشی نەوەکانی داهاتوو بکەن، وروژێنران.

 

کۆتایی دانیشتنەکە بە جەختکردنەوە لەسەر ئەوەی کە پاراستنی فۆلکلۆری زارەکی بەرپرسیارێتییەکی دەستەکۆمەڵییە و ژنان وەک چیرۆکنووسانی یەکەم، هێشتا توانای هێنانەدی ئەو چیرۆک و گۆرانی و پەندانەیان هەیە، نەک وەک شوێنەوارێکی ڕابردوو، بەڵکو وەک بەشێکی زیندوو و نوێبووەوەی شوناسی کولتووری سووریا.