یەمەن

 

ئەفنان بەتاتی،پارێزەر ڕێگریکردن لە چوونە ناو عەدەن بەبێ موحەڕەم بە پێشێلکردنی دەستووری یەمەن زانی کە یەکسانی لەنێوان هاوڵاتیان و ئازادیی هاتوچۆدا دەستەبەر دەکات. جەختیشی لەوە کردەوە کە بڕیارەکە پێچەوانەی پەیماننامەی نێودەوڵەتی مافە مەدەنی و سیاسییەکان و ڕێککەوتننامەی نەهێشتنی هەموو جۆرە جیاکارییەک لە دژی ژنان (سیداو)ە کە جیاکاری لەسەر بنەمای ڕەگەز قەدەغە دەکات.

 

لە ڕووداوێکدا کە شەپۆلێکی توڕەیی مافی مرۆڤی لێکەوتەوە، خاڵێکی پشکنینی ئاسایشی سەر بە هێزەکانی پشتێنەی ئاسایشی ڕێگری لە پارێزەرێکی یەمەنی کرد کە بچێتە ناو شاری عەدەن و بانگەوازی کرد کە ئەو کچە بەبێ سەرپەرشتیاری پیاو گەشت دەکات. چالاکوانان ئەم ڕووداوەیان بە "پێشێلکردنی ئاشکرای دەستوور" و "چەسپاندنی ئەو گومرگیانەی کە هیچ بنەمایەکیان لە یاسای یەمەندا نییە" پێناسە کرد.

 

ئەفنان بەتاتی،پارێزەر هاوڵاتی پارێزگای حەزەرموت، ڕایگەیاندووە، لەکاتی گەڕانەوەی لە پارێزگای تەعزەوە بۆ عەدەن بە پاسێکی گشتی لە بازگەی حەدید ڕاگیراوە. پشکنینی ڕۆتینی مێینەی بۆ کراوە کە هیچ تێبینی و سەرپێچییەکی ئاشکرا نەکردووە، پێش ئەوەی ڕێگەی تێپەڕاندنی ڕەت بکرێتەوە بە پاساوی ئەوەی کە هاوگەشتی "نێر"ی لەگەڵدا نەبووە.

 

ڕوونیشیکردەوە، ڕۆژی ٣ی حوزەیران لە پەیجی تایبەتی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی فەیسبووک ڕاپۆرتەکەی بە وردی ڕووداوەکەی بڵاوکردەوە، ئەمەش بووە هۆی سەرنجی زۆر و گفتوگۆیەکی گەرمی لەسەر ئەو پێشێلکارییانەی کە ڕووبەڕووی ژنان دەبنەوە لە یەمەن.

 

عەفنان بەتاتی ڕوونی کردەوە کە کارمەندانی بازگەی پشکنینەکە ڕەتیانکردووەتەوە ڕاستەوخۆ قسەی لەگەڵ بکەن، بە ئاماژەدان بە بیروباوەڕی ئایینی کە، وتیان: قسەکردن لەگەڵ ژنان ڕێگەپێدراو نییە. بە سادەیی ڕێنماییەکانیان بۆ شۆفێری پاسەکە دەگواستەوە.

 

ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەو کەسەی بەرپرسی بازگەکە، کە جلوبەرگی مەدەنی لەبەردا بووە و خۆی نەناساندووە، لەڕێگەی شۆفێرەکەوە دەستەواژەیەک وت: ئەگەر شەریعەت و یاسای بزانیایە، بەبێ مەحرەم نەدەڕۆیشت. پێداگری لەسەر ئەوە کرد کە بەڵێنێکی زارەکی واژۆ بکات، جارێکی تر بە تەنیا گەشت نەکات. پاشان دوای نزیکەی کاتژمێرێک لە چاوەڕوانی و پێداگریکردن ڕێگەی پێدرا بڕوات.

 

جیاکاری ڕەگەزی

ئەم ڕووداوە لە کاتێکدایە کە سنووردارکردنەکان بۆ سەر ژنانی یەمەن بە تایبەتی لە ناوچەکانی دەرەوەی کۆنترۆڵی حکومەتی کاتیی دانپێدانراوی نێودەوڵەتیدا پەرەدەستێنێت. هەندێک ناوچە شاهیدی ئەو کارانەن کە سەرپەرشتیکردنی نایاسایی پیاو بەسەر ژناندا دەسەپێنن، جا چ لە جوڵە، دامەزراندن، یان تەنانەت بەشداریکردنی کۆمەڵگەدا.

 

چاودێران پێیان وایە ئەم جۆرە کارە ڕەنگدانەوەی گۆڕانکارییەکی مەترسیدارە لە ڕۆڵی دەزگا ئاسایشیەکان، لە پاراستنی دانیشتووانەوە بۆ سەپاندنی سنووردارکردنی کۆمەڵایەتی نادەستووری. ئەمە هەڕەشەی تێکدانی سەرەتاییترین مافە مەدەنییەکانی ژنان دەکات لە ژێر پەردەی "ئاسایشی" یان "داب و نەریت".

 

پێشێلکردنی دەستوور

ئەفنان بەتاتی ئەوەی ڕوویدا بە پێشێلکردنی دەستووری یەمەن و بە تایبەتی ماددەی (٤١) کە یەکسانی لە نێوان هاوڵاتییان لە ماف و ئەرکەکاندا دیاری دەکات، ماددەی (٥٧)ی زانی کە ئازادیی هاتووچۆی یەمەن گەرەنتی دەکات. پێشێلکردنی پەیمانی نێودەوڵەتی مافە مەدەنی و سیاسییەکان و ڕێککەوتننامەی نەهێشتنی هەموو جۆرە جیاکارییەک لە دژی ژنان (سیداو) کە یەمەن زیاتر لە سێ دەیە پابەندە پێیەوە.

 

ڕەخنەی لەوە گرت کە بە خراپ بەکارهێنانی ڕوونی دەسەڵاتی یاسایی دەزانێت، ڕوونیکردەوە کە بەڕێوەبردنی خاڵە ئاسایشییەکان تەنیا دەکەوێتە ژێر دەسەڵاتی وەزارەتی ناوخۆ، پێکهاتە سەربازییەکان یان قەوارەکانی دەرەوەی دامەزراوەکانی دەوڵەت مافی سەپاندنی ڕێوشوێنی پێویستیان نییە کە لە یاسای یەمەندا دیاری نەکراون.

 

ئەفنان بەتاتی جەختی لەوە کردەوە کە هەموو مافە یاساییەکانی خۆی بۆ دادگاییکردنی ئەو کەسانەی بەرپرسیارن لە ڕووداوەکە پارێزراوە. هاوکات داوای لە لایەنە پەیوەندیدارەکان کرد، بە پلەی یەکەم وەزارەتی ناوخۆ و داواکاری گشتی، لێکۆڵینەوەی فەرمی بۆ ڕووداوەکە بکەنەوە، لێپرسینەوە لە هەر کەسێک بکەن کە دەسەڵاتی خۆیان تێپەڕێنێت یان پێشێلی کەرامەتی هاوڵاتیان بکات بەبێ پاساوی یاسایی.