Navenda Nûçeyan- Xwepêşandanên berfireh ên li Tehrana paytexta Îranê didomîn. Bi sedan hemwelatî, ji bo protestokirina rewşa jiyanê ya xirab û zêdebûna bihayan daketin kolanan. Van çalakiyan di demekî kurt de aliyek siyasî qezenç kirin û berzkirina dirûşmeyên rasterast ên li dijî saziyên hikûmetê destpêkir.

Dîmenên vîdyoyê û raporên welatiyan ên serbixwe yên di rojên dawî de hatine parvekirin, nîşan didin ku beşên mezin ên Bazara Mezin a Tehranê û gelek navendên kirînê yên li Îsfehan û Tebrîzê kepenkên xwe girtine û esnafan li kolanan kom bûne. Xwepêşanderên ku ji esnaf û karkeran pêk tên, kêmbûna nirxê bilez a rîal û zêdebûna ji nişka ve ya rêjeyên dovîzê mîna sedemên sereke yên çalakiyên xwe nîşan didin.

 

Çalakiyên protestoyê tên piştgirî kirin

Hate ragihandin ku xwepêşandan li Keraj, Meşhed, Zencan, Kerman, Hemedan, Ahwaz, Melard û derdora Zanîngeha Tehranê belav bûne. Xwendekaran, de bi rêya daxuyaniyan piştgirî dan esnaf û firoşkarên bazarê nîşan dan. Dema ku guhertinên ji nişka ve yên dovîz, zêdebûna enflasyonê û guhertinên di polîtîkayên pereyan de mîna sedemên bingehîn ên qeyrana aborî tên nîşan, tê diyar kirin ku ev rewş bi awayekî lezgin bazar veguherandiye qadek xwepêşandanê.

Xwepêşandanên ku di destpêkê de bi daxwazên aborî şêwebûn, di demekî kurt de aliyek siyasî jî qezenç kir. Dema hêrsbûna li dijî performansa hikûmetê bi zehmetiyên aborî re bûn yek, hinek dirûşme rasterast arasteyê hikûmetê bûn.

 

Xwepêşandanan aresteyê hikûmetê bûn

Xwepêşandan dikarin di du astan de bên xwendin; ya ewil, zext û zehmetiyên aborî û ya duyemîn jî hêrsa kolektîf a li dijî hikûmet û saziyên rantker. Dirûşmeyên ku di destpêkê de li ser daxwazên aborî bûn, di demekî kurt de aliyek siyasî bi dest xistin, hinek peyam rasterast aresteyê hikûmetê bûn.

Pêla heyî, berevajî xwepêşandanên 2019 û 2022’an, ji ber sedemên aborî yên dem kurt pêk tê; di tevgerên berê de ciwan, xwendekar, jin û çînên jêrîn di çarçoveyek berfireh a dijî hikûmetê de beşdar bibûn. Vîdyoyên hatine weşandin, hebûna polîs û hêzên ewlehiyê ya li paytext û karanîna gaza rondikrêj eşkere dike.

 

Gefên li dijî xwepêşanderan

Serokê Parlamentoya Îranê Mihemed Baxêr Xalîbaf, bi daxuyaniyekê him hişyarî û him jî gef dihewîne, bersiv da xwepêşandanan ûçalakiyan bi xeteriya "kişandina nav kaosê" ve girê da. Dema ku mudaxeleyên ewlehiyê yên rejîmê ya di salên berê de hatin bibîrxistin, hate destnîşan kirin ku tepeserkirina dijwar a serdema 2019-2022’an bandorên mayînde li ser civakê hişt.