ناوەندی هەواڵ

 

ڕێکخراوی ژنانی نەتەوە یەکگرتووەکان خەمڵاندنەکانی خۆی بۆ ژمارەی ئەو ژن و مندالەکچانەی لە غەززە کوژراون لە سەرەتای دەستپێکردنی شەڕەکەوە ئاشکرا دەکات، کە ٢٨ هەزار کەسی تێپەڕاندووە، لەنێویاندا هەزاران دایک کە منداڵ و خێزان و کۆمەڵگەی وێرانکراویان بەجێهێشتووە.

 

بەرگری شارستانی لە غەززە ڕۆژی ٢١ی ئایار ڕایگەیاند، بەهۆی تۆپبارانەکانی ئیسرائیل کە ناوچە جۆربەجۆرەکانی غەززەیان کردە ئامانج، لەنێویاندا چادری ئاوارەبوو، ١٩هاوڵاتی مەدەنی گیانیان لەدەستداوە کە کۆرپەیەکی تەمەن یەک هەفتەی تێدابووە. بەرگری شارستانی ئاماژەی بەوەشکردووە، هێزەکانی ئیسرائیل سەرەڕای زیادبوونی فشارە نێودەوڵەتییەکان بۆ وەستاندنی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکان، ڕێگەدان بە چوونە ژوورەوەی بێ بەربەست بۆ یارمەتییەکان بۆ ناو کەرتی ناوچەکە، بەردەوامن لە هێرشەکانیان.

 

برسێتی لە غەززە

وتەبێژی دەزگای فریاگوزاری و کارەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەنابەرانی فەڵەستین (ئۆنروا) ڕایگەیاند کە برسێتی لە غەززە "تەنها بەشێکە لە ترسناکییەکان" لە غەززە، یارمەتی مرۆیی سێ کاتژمێر لە دووری کەرتی غەززە بەردەستە، وێنەی منداڵانی بەدخۆراکی و چیرۆکی خراپترین بارودۆخی ژیانی تێدایە.

 

وتەبێژەکە جەختی کردەوە کە بڕیار بوو تا ئێستا ئەم هاوکارییە لە کەرتی غەززە بێت و پێویست بە بەفیڕۆدانی کات ناکات، دوای ئەوەی دەسەڵاتدارانی ئیسرائیل ١١ هەفتە گەمارۆکەیان بە شێوەیەکی کاتی و سنووردار هەڵگرت، تەنها پێنج بارهەڵگری فریاگوزاری چوونەتە ژوورەوە، بەڵام ئەمە بەس نەبوو.

 

هێزەکانی ئیسرائیل بەردەوامن لە سیاسەتی سیستماتیکی برسێتی خۆیان کە نزیکەی ٢.٤ ملیۆن کەسیان کردۆتە ئامانج، دەروازەکانیان داخستووە، بۆ ئەوەی لە مانگی ئاداری ڕابردووەوە ئەو پێداویستییە یارمەتییانەی لە سنوورەکاندا کۆبوونەتەوە. ئەمەش کەرتی غەززەی خستۆتە ناو برسێتی و گیانی زۆر کەسی کوشتووە.

 

زیاتر لە ٢٨ هەزار ژن و منداڵی کچ کوژران

دوێنێ ڕێکخراوی ژنانی نەتەوە یەکگرتووەکان ڕاگەیاندراوێکی بڵاوکردەوە، خەمڵاندنەکانی خۆی بۆ ژمارەی ئەو ژن و منداڵە کچانەی لە غەززە کوژراون لە سەرەتای دەستپێکردنی جەنگەوە، کە ٢٨ هەزار کەسی تێپەڕاندووە، بە ڕێژەی کوژرانی ژن و کچێک لە هەر کاتژمێرێکدا لە ئەنجامی هێرشەکانی ئیسرائیل ڕاگەیاند.

 

ڕوونیکردەوە، لەنێو کوژراوەکاندا هەزاران دایک هەبوون، منداڵ و خێزان و کۆمەڵگەکانیان بە وێرانە بەجێهێشتووە. کە ئەم ژمارانە ڕەنگدانەوەی زیانە وێرانکەرەکانی مرۆیی ململانێکانن، ژیانی لەدەستچوو و داهاتووەکانی زۆر زوو لەدەستچوو.

 

دۆخی مرۆیی غەززە لە دوای داڕمانی ئاگربەستی مانگی ئاداری ڕابردووەوە خراپتر بووە، ئەمەش لەکاتێکدایە کە گەمارۆدانێک، کە نزیکەی نۆ هەفتەی خایاندووە، بووەتە هۆی کەمبوونەوەی خۆراک و پێداویستییە سەرەتاییەکان. زیاتر لە یەک ملیۆن ژن و منداڵی ڕووبەڕووی ئاستی کارەساتبار دەبنەوە لە برسێتی، ئەمە جگە لە مەترسی ئاوارەبوون و بەرزبوونەوەی ڕێژەی مردنی دایکان و خراپتربوونی نەبوونی میکانیزمی سەلامەتی و پاراستن.

 

داوای ئاگربەست و گەڕاندنەوەی دەستڕاگەیشتن بە یارمەتییە مرۆییەکان بەبێ بەربەست، ئازادکردنی بێ مەرجی هەموو بارمتەکان و کەسانی دەستبەسەرکراوی ئارەزوومەندانە، کرد.

 

شەڕی نێوان حەماس و هێزەکانی ئیسرائیل لە تشرینی یەکەمی ٢٠٢٣ دەستیپێکرد و لە ئەنجامدا زیاتر لە ١٧٥ هەزار کەس کوژران و برینداربوون، کە زۆربەیان منداڵ و ژن بوون، زیاتر لە ١١ هەزار کەسیش بێسەروشوێن بوون، ئەمە جگە لەوەی سەدان هەزار ئاوارە بوون. شەڕەکە کە ئێستا لە مانگی بیستەمدایە، وێرانکارییەکی بەرفراوانی کەرتی غەززەی لێکەوتووەتەوە، هاوکات دانیشتوانەکەی ڕووبەڕووی خراپتربوونی برسێتی و قەیرانی مرۆیی و دووبارە ئاوارەبوون دەبنەوە.