رەجا خەیرات

 

مەغریب-فێستیڤاڵی نێودەوڵەتی فیلمی ئەفریقا بە چارەسەرکردنی پرسەکانی هەڵاواردن لە دژی ژنان و نایەکسانی لەناو کۆمەڵگە ئەفریقاییەکان بەردەوامە لە چالاکییەکانی، ئەمەش گفتوگۆیەکی بەرفراوانتری لەسەر ئەم بابەتانە و گرنگی چارەسەرکردنی سینەمایی لێکەوتەوە، بەو پێیەی سینەما ڕۆڵێکی بەرچاوی هەیە لە خولی پەروەردەی و گەیاندنی پەیامەکان بە شێوەیەکی ڕێک و پێک و کاریگەر.

 

٢٥هەمین خولی فێستیڤاڵی نێودەوڵەتی فیلمی ئەفریقا شاهیدی ئامادەبوونی بەرچاوی فیلمەکان بوو کە باس لە پرسەکانی ژنان دەکەن، کارەکانی دەرهێنەرە ژنە ئەفریقییەکان تیشکیان خستەسەر خەباتەکانی ژنان و هەوڵەکانیان بۆ ڕزگاربوون لە سنووردارکردنە کۆمەڵایەتییەکان، ئەم فیلمانە ڕێبازی بوێرانەیان خستەڕوو کە ئامانجیان شکاندنی چەشنە کۆنەپەرستانە باوەکان و دووبارە خەیاڵکردنەوەی مێینەیی لە ڕوانگەیەکی جیاواز و دادپەروەرانەترەوە بوو.

 

"ئیمیگانی"... ڕێزگرتن لە تایبەتمەندی ژن

فیلمی "ئیمیگانی"، بە واتای "چیرۆک"، فیلمێکی ڕواندییە کە لە فێستیڤاڵەکەدا نمایشکرا و بەشداری لە پێشبڕکێی فەرمی فیلمی درێژدا دەکات، فیلمەکە لە دەرهێنانی دون کویزی، دەرهێنەری ڕواندا پرسێکی گرنگ دەوروژێنێت کە پەیوەندی بە مافی ژنەکانەوە هەیە بۆ پاراستنی تایبەتمەندی، بۆ نموونە ژن ڕەتیدەکاتەوە هاوژینەکەی بچێتە ناو مۆبایلەکەیەوە و وردەکاریی هەموو پەیوەندییەکانی بزانێت، لەکاتێکدا ئەویش مافی خۆی دەدات کە تایبەتمەندی خۆی لە چاوی ژنەکەی دوور بخاتەوە، فیلمەکە بەو شێوەیە کۆتایی دێت کە ژنەکە لەلایەن هاوژینەکەیەوە تووشی توندوتیژی دەبێت، کە هاوژینەکەی دەیکوژێت و ژیانی دەبات بەهۆی گومانەکانی لە هەڵسوکەوتەکانی.

 

کولتوری ڕواندا و پەند و زمانی ناوخۆیی توخمێکی ناوەکی بوون لە بونیادنانی فیلمەکەدا، وێنەی زیندوویان لە دڵی کۆمەڵگەی ڕواندا گەیاند، مۆسیقای ڕواندا بە یاوەری بەیتی شیعریی، بۆ دەربڕینی ڕاستی ژنان لە ڕواندا سودی لێ وەرگیرا.

 

"نکێنزی" لەدایک بوونی کچان

لە کۆمەڵگای ئۆگەندا، لەدایکبوونی کچان هێشتا بدوای ژنان، چونکە بە ناتەواویی تەماشا دەکرێن، هاوژینەکان هاندەدرێن کە ژنێکی تر بهێنن، بۆ ئەوەی منداڵی کوڕیان هەبێت کە ناوی ئەوان هەڵبگرن.

 

ئەم پرسە دڕکاوییە کە تا ئێستاش هەندێک کۆمەڵگەی ئەفریقای گرتووەتەوە، جێگەی سەرنجی فیلمی "نکێنزی" ڕەحیما نانفوکۆ، دەرهێنەری ئۆگەندایە کە بەشداری لە پێشبڕکێی فەرمی فێستیڤاڵەکەدا دەکات.

 

"میراتگران"... بێبەشکردنی ژنان لە میرات

فیلمی "میراتگران"ی چادی ئارۆن باداکی، دەرهێنەر تیشک دەخاتەسەر پرسەکانی بێبەشکردنی میراتی مێینە، دابینکردنی میرات بۆ منداڵانی خوار تەمەنی یاسایی و باڵادەستی پیاوسالاری، فیلمەکە دەربارەی کچی "سەبورە" دەگێڕێتەوە کە بە ناوی خۆی دەژیێت، مامی "بیریمە" هەوڵ دەدات دوای مردنی دایک و باوکی لە میراتەکەی بێبەش بکات، بڕیار دەدات بە پیاوێکی تەمەنی باوکی مارەی بکات.

 

"سەبورە" بە ئازایەتییەکی بێهاوتایەوە ئەم چارەنووسە ڕەتدەکاتەوە و بڕیار دەدات بەرگری لە خۆی و مافی میرات و هەڵبژاردنی ژیانی وەک خۆی بکات، بەمەش دەبێتە هێمای دەنگی ژنانی ئەفریقی لە بەرامبەر نادادپەروەری و ستەمکاریدا.

 

ئەم فیلمە گفتوگۆی لەسەر هەڵاواردن لە دژی ژنان لە کۆمەڵگە ئەفریقاییەکان دروست دەکات، "سەبورە" دۆخی نالەباری زۆرێک لە کچانی کۆمەڵگە ئەفریقا بەرجەستە دەکات کە لە ژێر پەردەی داب و نەریتیدا تووشی نادادپەروەری و دوورخستنەوە دەبن، فیلمەکە بە کوشتنی مامی لەلایەن کۆمەڵێک منداڵی بێ ماڵ و حاڵەوە کۆتایی دێت کە ئاماژەیەک بۆ نەبوونی یاسای دادپەروەرانە.

 

"رازیە" ڕزگارکردنی ژنان لە سنووردارکردنی کۆمەڵگە

فیلمی "رازیە" خولە ئەسباب بعمر،دەرهێنەری مەغریبی بەدواداچوون بۆ پرسی ڕزگاربوونی ژنان لەو سنووردارکردنانە دەکات کە کۆمەڵگەیەکی پیاوسالاری بە ڕەش و سپیدا سەپاندویەتی، دەرهێنەرەکە هەڵیبژاردووە فیلمەکە پیشان بدات کە باس لە کەیسی "رازیە" دەکات، وەک ژنێک کە خۆی ڕادەستی داب و نەریتی کردووە، قبوڵ دەکات لە نێوان بارگرانییەکانی ماڵ و چاودێری منداڵدا لەناوچێت، ساڵان تێدەپەڕێت لە کاتێکدا نوقم دەبێت لەو ئەرکانەی کە کولتووری پیاوسالاری کۆمەڵگە پێی سپێردراوە، بەبێ ئەوەی گرنگی بە ئارەزوو و پڕۆژەکانی خۆی بدات.

 

منداڵەکان گەورە دەبن و هاوژینەکەی دەمرێت و رازیە بە تەنیا دەمێنێتەوە، دوای ئەوەی منداڵەکان ڕۆیشتن و بەردەوام بوون لە ژیانی خۆیان، رازیە دانیشتنەکانی چارەسەری دەروونی وەردەگرێت بەهۆی ئەو خەمۆکییەی کە تووشی بووە، لە کاتی دانیشتنەکانی دانپێداناندا، چارەسەرکەر بە ژنەکە وت کە گەشتی ژیانی بە جل و بەرگی سپی (جل و بەرگی بووک) دەستپێدەکات، پاشان هاوژینەکەی دەمرێت، ئەویش جلی سپی لەبەر دەکات بۆ ئەوەی هیچ پیاوێک سەیری نەکات پێش تەواوبوونی ماوەی چاوەڕوانی (سێ مانگ)، پاشان سپی لەبەر دەکات بۆ دوا شوێنی پشوودانی خۆی (کفن)، لە کۆتایی فیلمەکەدا ژنێک کە دووبارە لەدایک دەبێتەوە، یاخی دەبێت لە دژی رازیەی کۆن و هەمەچەشن کە خۆی ڕادەستی داب و نەریتی کردووە، بڕیار دەدات لە سنووردارکردنەکان ڕزگاری بێت و سەرلەنوێ دەستپێبکاتەوە، بە دەرهێنانی ماتۆڕسکیلەکە لە گەراجەکەی ماڵەوە و سواربوونی و دەستپێکردنی گەشتێکی نوێ، بۆ ئەوەی بڵێت ژنێکی ناوەوەی بڕیاریداوە سەرلەنوێ دەستپێبکاتەوە.

 

سەبارەت بە هەڵبژاردنی ڕەش و سپی، خولە ئەسباب بعمر، دەرهێنەری مەغریبی ئاماژەی بەوەدا کە پێشتر یەکەم فیلمی درێژی خۆی بە ناوی "ڕووناکی لە تاریکدا" بە ڕەش و سپی وێنەگرتووە و ئاسوودە بووە بەو هەڵبژاردنە، بۆیە بڕیاریدا فیلمەکەی "رازیە" کە بەشداری پێشبڕکێی فەرمی فێستیڤاڵی خوریبگا دەکات، بە هەمان شێوە وێنە بگرێت.

 

لە وەڵامی پرسیارێکدا کە ئایا "ڕازیە" پاڵپشتیی ئەو ژنە یاخیبووە کردووە کە لە نەریت یاخی بووە، جەختی لەوە کردەوە کە ئامانجی دروستکردنی ئەم فیلمە پاڵپشتیکردنی کۆمەڵێک ژن نەبووە کە لە هەلومەرجی باو یاخی بوون، بەڵکو ڕۆشنایی بخاتە سەر لایەنێکی گرنگی ژیانی ئەو ژنانەی کە خۆیان بەدەست نۆرمەکانی باوی کۆمەڵگە داوە، هەڵیانبژاردووە کە هەموو ئەو شتانە قبوڵ بکەن کە کۆمەڵگە بەسەریاندا سەپاندووە، هەرچەندە هەمیشە هەڵبژاردنی تر هەن لە ژیاندا.

 

ڕوونیشیکردەوە، "رازیە" پاڵەوانی فیلمەکە، لە ژیانیدا ئەو بڕیارانەی داوە کە وێرانیان کردووە و زیانی زۆری بە زۆرێک لە هاووڵاتیان دەوروبەری گەیاندووە، بەردەوام بوو لە تەرخانکردنی خۆی بۆ خزمەتکردنی ئەوانی تر و لەبیری کرد گرنگی بە خۆی و ئارەزووەکانی خۆی بدات، بەدرێژایی ساڵان خۆی بینی زۆرێک لە کەسانی دەوروبەری لەدەستداوە و سەرەڕای ئەو خزمەتگوزارییانەی پێشکەشی دەکرد، کەس داوای لێنەکردبوو ئەو کارە بکات کە دەیکرد.

 

ئاماژەی بەوەشکردووە، پاڵەوانی فیلمەکە هەموو ژیانی خۆی بەسەر بردووە لە هەوڵی ئەوەدا خۆی لەناو ئەو قاڵبانەدا جێبکاتەوە کە بەسەریدا نەسەپێنراوە، بەڵکو زیاتر هەڵیبژاردووە کە لەو دۆخەدا بێت بۆ ئەوەی دڵی کەسانی دیکە دڵخۆش بکات، زۆرێک لە ژنان پێویستیان بە پێداچوونەوە بە شێوازی ژیانیان هەیە بەهۆی هەڵبژاردنە هەڵەکانیانەوە، بەو پێیەی زۆرجار ئازادی هەڵبژاردنیان هەیە، دوور لە قاڵبی ئامادەکراو.