ڤیان مێهرپەروەر

 

مەهاباد- هەرچەندە باری تەندروستی خەڵکی ئێران لە ڕووی دەستڕاگەیشتن بە دامەزراوە و خزمەتگوزارییە تەندروستی و پزیشکییەکان لە ئاستێکی بەرفراوانتردا بۆ خەڵکی ڕۆژهەڵات و بەتایبەت ژنان دەبینرێت، بەڵام کەمی دەستڕاگەیشتن بە خزمەتگوزاری تەندروستی بوونی هەیەو یەکێک لەو شارانەی کە لەگەڵ بێبەشبوونەکە خەبات دەکات شاری مهابادە کە وەک ناوەندێکی چارەسەرکردن زۆرجار خەڵکی شارەکانی وەک پیرانشار و سەردەشت سەردانی دەکەن و کەموکورتی زۆری تێدایە، دۆخی چاودێری تەندروستی لەم شارە و گوندەکانی دەوروبەری ڕەنگدانەوەی نادادپەروەری و کەموکورتییە بەربڵاوەکانە لە سیستمی تەندروستی وڵاتدا هەیە، جوگرافیای سنووری و ڕوانگەی سیاسی کۆماری ئیسلامی بەرامبەر بە گەلی کورد لە فاکتەرە سەرەکییەکانی پشتگوێخستنی ئەم ناوچەیەن کە تەنانەت تەندروستی گەلەکەیشی کردۆتە ئامانج و ژنانیش لە چوارچێوەیەکی ناڕەوادا لە ڕیزی قوربانییە سەرەکییەکانی دادەنرێت.

 

کەمیی پزیشکی پسپۆڕ و پزیشکی ددان، نەبوونی دەرمانی پێویست، مەودای دووری نێوان گوندەکان و ناوەندە پزیشکییەکان و دەرمانخانەکان، لەگەڵ تێچووی زۆر و کێشە بەربڵاوەکانی چاودێری تەندروستی لە چوارچێوەیەکی پیاوسالاریدا لەگەڵ نایەکسانیەکانی هەن، ئازارەکان زیاتر دەکەن.

 

نەبوونی سەنتەری پزیشکی و چارەسەری

مهاباد نەخۆشخانەیەکی هەیە کە تەمەنی زیاتر لە چوار دەیەیە، بینا کۆنەکانی ناوەندە پزیشکییەکان مەترسی لەسەر تەندروستی خەڵک دروست دەکەن و بە گوتەی بەهار.ز، یەکێک لە کارمەندانی نەخۆشخانەکە، زۆربەی چاکسازی و تەنانەت دروستکردنی بەشی شۆردنی خوێنیش لەلایەن خێرخوازانی شارەوە ئەنجام دراوە.

 

ژمارەی بنکە تەندروستییەکان لە هەموو ناوچە شارییەکان و ٢٢٤ گوندی مهاباد ٦٥ یەکە، کە بەشی ٢٠٠ هەزار دانیشتووانی مهاباد ناکات، زۆرێک لە گوندەکان یەک بنکەی تەندروستییان هەیە و ڕێگاکانی تێپەڕنەکراو کێشە بۆ ژنانی دووگیان و ئەوانەی هەندێک نەخۆشییان هەیە دروست دەکەن، مەنیژە.ک خەڵکی گوندێکی ناوچەی گوندنشینی ڕۆژهەڵاتی مەنگەورە لە مانگی شەشی دووگیانیدا بەهۆی نەگەیشتن بە پزیشکی ژنان منداڵەکەی لەدەستداوە، سەبارەت بە نەبوونی ئیمکاناتی پزیشکی وتی: بنکەی تەندروستی لە ئێمەوە دوورە، و تەنها کوتان و دەرزی لەوێ دەکرێت، مامان تەنها بۆ کاتی بەیانیان و هەندێک ڕۆژ ئامادەیە، ئەو شەوەی منداڵەکەم لەبارچوو، بەهۆی بەفربارین ڕێگاکان داخران و جگە لە پزیشکەکەم کە لە ورمێ بوو، کەس بەرپرسیارێتی منی لە ئەستۆ نەگرت.

 

ناوبراو لە درێژەی قسەکانیدا سەبارەت بە گرژیی تابۆ و کەمییەکانی ئەم هەرێمە وتی: زۆرێک لە ژنان ڕوو لە خۆدەرمانکردن و چارەسەری نەریتی بۆ کێشەی ژنان دەکەن، بۆ ژنانی گوندنشین، دەربڕینی کێشەو گرفتەکانی ژنان جۆرێکە لە شەرمەزاری، بۆ نموونە بڵێن بەهۆی تووشبوونێکی ژنانەوە دەیانەوێت بچنە شار.

 

قەیرانی کەمی پزیشک

کەمی پزیشکی گشتی لە ناوەندە تەندروستییەکان و پزیشکی پسپۆڕ تەنانەت لە نەخۆشخانەی مهاباد بۆتە قەیرانم زۆرێک لە خەڵکی ئەم ناوچەیە ناچارن گەشت بکەن بۆ پایتەختی پارێزگا یان شارەکانی وەک تەبرێز و تاران بۆ ئەوەی لە ماوەیەکی کەمدا لەلایەن پزیشکێکی لێهاتووەوە ببینرێن، بە وتەی سارا.ل، کاتێک پەیوەندی بە پزیشکی ژنانی ئەم شارە دەکات، مانگ و نیوێکی دیکەی پێدەدەن و حاڵەتی فریاگوزاری قبوڵ ناکەن. کانی.ب.، کە دایکی پێشمەرگەیەکی دێرین لە شەڕی کیمیایی خەڵکی شاری سەردەشت، هەروەها کاتێک سەردانی نەخۆشخانەی مهابادی کرد و بە وەڵامی "پزیشکی پسپۆڕی هەناسەدانمان نییە" چووەتە ورمێ.

 

کێشەی ددان

لە کاتێکدا زۆر کەس توانای دابینکردنی خزمەتگوزاری ددانیان نییە، بەڵام ژنان بەهۆی نەبوونی پشتیوانی و ڕێگریکردن لە سەربەخۆیی دارایی خۆیان لە نەبوونی ئاسانکارییەکانی ئێستادا تووشی جۆرێکی دیکەی جیاکاری دەبنەوە، زارا کە پێویستی بە چارەسەری کەناڵی ڕەگی هەیە، دوای چاوپێکەوتنی یەک مانگ لە کلینیکی ئاسایشی کۆمەڵایەتی دەچێتە لای پزیشکی ددان. وتی: ئاسایشی کۆمەڵایەتی هەرزانترە و کاتێک لەگەڵ هاوژینەکەم چووینە ئەوێ، پزیشکەکە وتی پێویستت بە چارەسەری ڕەگ و ڕیشە و هیچ شتێک نییە لێرە بتوانن بۆت بکەن، کاتێک بینیمان توانای دابینکردنی تێچووی چارەسەری بێبەرامبەرمان نییە، هاوژینەکەم وتی ددانەکەت دەربهێنە بۆ ئەوەی ئازاری زیاترت نەبێت، هەروەها نەبوونی پزیشکی پسپۆڕی ددان لەم شارەدا لە دەرەوەی ناوەندە حکومییەکان، تەحەدای جۆراوجۆری لێکەوتووەتەوە.

 

کەمی دەرمان، نەگەیشتن بە سادەترین کەرەستەی پزیشکی

لە گوندەکاندا تەنانەت سادەترین کەرەستەی پزیشکیش دەستگەیشتنیان ئەستەمە، کەژاڵ وتی: بۆ ئەوەی پشکنینی دووگیانی بۆ بکرێت، ناچار بووە داوای یارمەتی لە مامۆستایەکی خوێندنگەی گوندەکە بکات، ژنێکی دیکەش بەناوی "مینا.ج" بەهۆی دابەشنەکردنی ڕێگری لە دووگیانی لە ناوەندە تەندروستییەکان ڕووبەڕووی کێشەی بەدەستهێنانی ڕێگری لە دووگیانی دەبێتەوە، هەروەها دەرمانی پێویست لە دەرمانخانەکانی شارەکەدا کەمن و کەیسەکانی نمایشکردن زیاتر پڕن لە ڤیتامین و تەواوکەری خۆراک دوای ئەوەی تووشی هەوکردنی چاو بووە و چەندین جار سەردانی پزیشکی چاوی کردووە، ئەوین وتی: دکتۆرەکەم وای وت، چونکە ئەم هاوێنەیە لە مهاباد بەردەست نەبوو، من بۆم نەنووسی.

 

دەرمانی نەخۆشییەکانی دڵ، شێرپەنجە، کێشەی توندی ڕیخۆڵە و هتد لەم شارەدا نادۆزرێتەوە، فایزە کە تووشی نەخۆشییەکانی دڵ بووە، ناچارە هەموو مانگێک لە دەرمانخانەکانی شارەکانی دیکە یان لە بازاڕی ڕەشدا دەرمان بکڕێت، هۆکاری نەبوونی ئەم دەرمانانە زۆرجار بۆ تێچووی زۆر و کەمییان دەگەڕێتەوە.