ئیبتیسام ئیغفیر

 

لیبیا- لە جیهانێکدا کە  چاوی کامێرا پارێزراوی پیاوان بوو، ژنێکی بوێری لیبی لەگەڵ کامێراکەی وەستابوو، بەربەستی نەریتی شکاند و لە ڕێگەی چاوی خۆیەوە چاودێری وردەکارییەکانی ژیانی دەکرد وەک ئەوەی پێشتر نەبینردابوو، فاتیمە کەرەزا، ئەو ژنەی فۆتۆ ڕۆژنامەگەری لە پیشەیەکی ئەستمەوە گۆڕی بۆ واقیعێک بۆ نەوەکانی داهاتوو.

 

چاوێک کە خەونەکە دەگرێت

فاتمە کەرەزا لە ساڵی ١٩٤٦ لە شاری یافران لەدایک بووە، لەوێدا لەناو ئەو شاخ و دیمەنانەدا گەورە بووە کە لە منداڵییەوە خۆراکی چاوی بینرادوی بووە، بەڵام پریشکی خولیای ڕاستەقینەی ئەو کاتەی یاوەری محەمەدی برای بووە بۆ تەرابلوس، کە لە بواری چاپکردن و فۆتۆگرافیدا کاری کردووە لەوێ، عاشقی ڕووناکی و سێبەر بووە، و فێری ئەوە بووە کە چۆن ساتەکانی هەڵاتن بگۆڕێت بۆ وێنەی نەمر.

 

ڕێگاکە بۆ ژنێک کە کامێرای هەڵگرتبێت لە کۆمەڵگەیەکدا کە خوویان بە بینینی ژن لە بواری ڕۆژنامەگەریدا نەبووە، خۆش نەکرابوو، بەڵام دەرفەتی زێڕین کاتێک هات کە خەدیجە ئەلجەحمی ڕۆژنامەنووسی پێشەنگ بە گۆڤاری “المرع” ناساند، فاتمە کەرەزا وەک ڕاهێندراوێک دەستیپێکرد، بە وردی وێنەی دەگرت، وردە وردە چاودێری دەکرد و فێری بوو، ئیتر تەنها ڕاهێندراو نەبوو، بەڵکو ئەو چاوە بوو کە واقیعی ژنانی لیبیا بەڵگە دەکات و بە چاوی خۆی دەستیکرد بە گەیاندنی چیرۆکەکان کە پێشتر نەگێڕدرابوونەوە.

 

ململانێ لەگەڵ چاو و کامێرا

ئەوە تەنیا کار نەبوو؛ بەڵکو ململانێیەک بوو دژی بیرۆکە باوەکان، بەو پێیەی فاتمە کەرەزا ڕووبەڕووی ئاستەنگی بێشومار بووەوە، لە گومان لە تواناکانیەوە تا دەگاتە ئاستەنگی تەکنیکی و جووڵەکردن لەو شوێنانەی کە ژنان ڕاهاتوون بە ئامادەبوون سەرەڕای ئەمەش، درێغی نەدەکرد لە هێرشکردنە سەر کێڵگەکان، و لەگەڵ ڕۆژنامەنووسانی ژندا بوو لە ئەرکەکانیاندا لە ناوەوە و دەرەوەی لیبیا، بۆ ئەوەی ببێتە یەکەمین ژنە فۆتۆگرافەری ڕۆژنامەوانی باوەڕپێکراو جیهان، ئەم دەستکەوتەی لە ٤ی نیسانی ١٩٦٧  تۆمارکرد.

 

فاتمە کەرەزا زیاتر لە تەنها فۆتۆگرافەرێک بوو، شایەتحاڵی سەردەمی خۆی بوو، بە زمانی وێنە ڕووداوەکانی دەگێڕایەوە، و بە هێزەوە ڕەنگدانەوەی بوونی ژنانی لە جیهانێکدا کە هەوڵی پەراوێزخستنیان دەدات، تەنها بەڵگەنامەنووسێکی ڕووداوەکان نەبوو، بەڵکو دروستکەرێکی دیدگایەکی نوێ بوو.

 

لە سەرەتای شەستەکاندا، فۆتۆگرافەری لیبی فاتمە کەرەزا سەرنجی ڕۆژنامەکانی میسری ڕاکێشا، بەو پێیەی ڕۆژنامەی ئەلئەخبەری میسری چاوپێکەوتنێکی لەگەڵدا بڵاوکردەوە کە باسی لە کارە دیارەکانی کرد لە بواری فۆتۆگرافیدا،ڕۆژنامەکە تیشکی خستە سەر خولیای کەرەزا بۆ بەڵگەنامەکردنی ساتەوەختە گرنگەکان لە ڕێگەی چاویلکەکەیەوە، کە بووە هۆی ئەوەی ناساندنی ناوخۆیی و نێودەوڵەتیی بەدەستبهێنێت.

 

ڕۆژنامەی میسری "ئەخبار الیوم"یش چیرۆکێکی لەسەر ڕۆڵی ئەو لە ڕووماڵکردنی ڕووداوە دیارەکان بڵاوکردەوە، هەروەها ئاماژەی بە وێنە ناوازەکانی کرد کە سەرنجی بەرپرسان و ڕاپۆرتەکانی ڕای گشتی ڕاکێشاو پشتڕاستیانکردەوە کە فاتمە کەرەزا توانی سەرکەوتنی گەورە بەدەستبهێنێت، بۆ ئەوەی ببێتە نمونەیەک بۆ ژنانی عەرەب لە بواری ڕاگەیاندن و فۆتۆگرافیدا.

 

ئەمڕۆ دوای دەیان ساڵ، کەس فاتمە کەرەزا لەبیرناکات.