ڕۆژی ٢٧ی کانوونی یەکەم شێخ غەزاپل غەزال، سەرۆکی ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی عەلەوییەکان لە سووریا و دەرەوەی وڵات، داوای نارەزایەتی ئاشتیانەی بەرفراوان بۆ شەرمەزارکردنی ئەو هێرشە تیرۆریستییە کرد کە لە شاری حومس لە ناوەڕاستی سووریا ئەنجامدرا، لە مزگەوتی ئیمام عەلی کوڕی ئەبو تالیب کە لە ئەنجامدا هەشت شەهید و ١٨ برینداری لێکەوتەوە، هەروەها داوای شەرمەزارکردنی بارودۆخی ئێستای عەلەوییەکان لە سووریا دەکات و جەختی لەوە کردەوە، ئەوان نایانەوێت شەڕی ناوخۆ ڕووبدات، بەڵکو بە دوای گەیشتن بە فیدراسیۆنێکی سیاسی لە سووریایەکی نوێدا دەگەڕێن، سەوریایەکی دادپەروەری و شکۆمەند کە مافی هەموو کەمینە نەتەوەیی و ئایینییەکان بپارێزێت و بە جێبەجێکردنی داواکارییە ڕەواکانیان بوونیان بپارێزێت، ئەمەش لە پێناوی هەموو ئەو سووریانەیە کە ساڵانێکی زۆرە لە ژێر دەستی ڕژێمی بەعسدا لە ترس و ستەم و بێڕێزی ژیاون.

 

بەرەبەیانی ڕۆژی ٢٨ی کانوونی یەکەم، هەزاران سووری لە کەناراوەکانی سووریا وەڵامی بانگەوازەکەی شێخ غەزال غەزالیان دایەوە و ڕوویان لە گۆڕەپانەکان و شوێنە گشتیەکان کرد و بەشدارییان لە دانیشتنی گەورەدا کرد کە لە دەیان شار و گوند ئەنجامدرا، چین و توێژە جیاوازەکانی کۆمەڵگە بەشداریان کرد، ژنان لە پێشەنگی ئەم ناڕەزایەتی ئاشتیانەدا بوون، کە گۆڕا بۆ شەپۆلێکی مرۆیی کە سەرنجی هەمووانی ڕاکێشا و لەلایەن سوورییەکانەوە بە "لافاوی شکۆمەندی" ناوی لێنرا، هاوڵاتیان دروشمیان بەرزکردەوە کە ڕەنگدانەوەی داواکارییەکانیان بۆ ئازادی و ژیانێکی شایستە و ژیانێک کە لەگەڵ مێژووی خۆیاندا بگونجێت، لەڕاستیدا سوورییەکان بەربەستی ترسیان شکاند و بە ئاشکرا ناڕەزی خۆیان لە سیاسەتەکانی ڕژێمی ئێستا لە دیمەشق دەربڕی و لە ڕێگەی هەڵوێستی بوێرانەی خۆیان و داواکارییە دژبەیەکەکانیانەوە بەردەوامیی خەباتی ئاشتیانەیان و داواکارییە دادپەروەرانە و ڕەواکانیان سەرەڕای هەلومەرجی سەخت دووپاتکردەوە.

 

خۆپیشاندەران دروشمیان بەرزکردەوە و داواکارییە سەرەتاییەکانیان لە ژێر ڕۆشنایی ئەو پێشێلکاری و پراکتیزە تاوانکارییانەی کە تووشی دەبن کرد، کە دەکاتە تاوانی جەنگ، دروشمەکان بریتی بوون لە "ئێمە داوای فیدرالیزم دەکەین چونکە ئاسایش مافێکە نەک پێویستیەک"، "فیدرالیزم... فیدرالیزم"، "گوێ بگرە جیهان، گەلی عەلەوی کرنۆش نادات"، "ئاشتیمان دەوێت"، "دانیشتن بۆ شکۆمەندی... عەلەوییەکان بە بێدەنگی قڕ دەکرێن"، "ڕفاندنی ژنانی عەلەوییەکان ڕابگرن"، "ئازادکردنی ڕفێنراوەکان"، "فیدراڵیزم کۆتایی بە پەراوێزخستن و... پێکەوەژیان دادەمەزرێنێت"، "باوکم دەوێت" و "عەلەوی، سوننە، کریستیانی، دروز، کورد... هەموومان براین، هەروەها دروشمی نیشتیمانییان بەرز کردەوو بۆ دووپاتکردەوەی یەکگرتوویی سووریا، داوای ئازادکردنی ئەو دەستبه سەرکراوانه یان کرد کە لە لایەن دوسە ڵاتداران له دیمەشق ڕاگیراون، دادپەروەری گوازراوە، لێپرسینەوە لە ئەو کەسانەبدەکات مە تاوانیان له دژی خەڵکی شار و شارۆچکەکانیان ئەنجامداوه وبەدەستهێنانی ئازادی بۆ هەموو پێکهاتەکانی سووریا.

 

ئەو ناڕەزایەتیانەی کە لە شارەکانی کەنار دەریاکانی سووریا وەک قەردەحە، جەبلە، تەرتوس، حومس، دالیە، بانیاس، مەسیاف، دەشتی غاب و لازقیە بەڕێوەچوو، گەورەترین و بەرچاوترین ڕووداوی بۆ دانیشتووانی ئەم ناوچەیە و گەلی سووریا بە گشتی پێکهێنا، ئەو قەرەباڵغییە بەرفراوانە هەموو سوورییەکانی تووشی سەرسوڕمان کرد، سەرەڕای هەوڵی سەرکوتکردن لەلایەن هێزە چەکدارەکانی حکومەتی کاتیەوە، لە دڵیاندا ئەو هەستەیان هەڵگیرساندەوە کە خەڵک توانای بەرەنگاربوونەوەی ئەو سیاسەتانەی هەیە کە هەوڵی تێکدانی ئیرادە و شکۆمەندی و مافە ڕەواکانیان دەدات، بەڵام ئەم ناڕەزایەتی ئاشتییانە بەرەوڕووی توندوتیژییەکی ئەوپەڕی بووەوە، چونکە ئەندامانی هێزەکانی بەناو "ئاسایشی گشتی" سەر بە وەزارەتی بەرگری حکومەتی کاتی هێرشیان کردە سەر ئەو قەرەباڵغییە بێ چەک و تەقەمەنی زیندوویان تەقاندەوە، هێزەکانی سەربازی بۆ شارەکانی کەنار دەریا ڕەوانە کران، هاوکات هەڕەشەی کۆمەڵکوژی دژی عەلەوییەکان لە نێوان دروشمەکانی "الله اکیر" کە داوای کوشتن و تۆقاندنیان دەکرد- دیمەنێکی دڵتەزێن کە کارەکانی پارتی بەعس لە دژی گەلی سووریا بیردەخاتەوە، سەرەڕای ئەوەش ئەم هێرشانە ئیرادەی خۆپیشاندەرانی نەشکاند، ئەوان چەقبەستوو وەستان و ڕەتیانکردەوە خۆیان بن.

 

بەهۆی لەسێدارەدانی پوختە دوو هاوڵاتی بێ چەک کوژران و ٥٠ کەسی دیکەش بریندار بوون، دەیان کەس دەستگیرکران، سەدان کەسیش بە توندی لەلایەن ئەندامانی چەکداری دەسەڵاتی گوازراوەییەوە لێیاندرا، تەنانەت ئەو شێخە ئاشتیخوازانەی کە بەشداری نارەزاتەتیەکانیان نەکرد، وەک شێخ عەلی هەلهال، سەرۆکی ئەنجومەنی ئیسلامی عەلەوییەکان لە تەرتووس، لە سەرکوتکردن ڕزگاریان نەبوو، لەسەر داوای وەڵامدانەوەی بانگەوازەکەی شێخ غەزال دەستگیرکراوە، پرسیارەکە هەر دەمێنێتەوە، کێ بەرپرسیارە لە هەموو ئەو تاوانانە، کێ لێپرسینەوەی لەگەڵ دەکرێت؟ چەکدارەکان چوونەتە ناو شار و گوندەکانی عەلەوییەکان و هەڕەشەی کوشتنیان کردەوە و دانیشتوانەکەی خستە حاڵەتی گرژی و دڵەڕاوکێ و ناسەقامگیرییەوە.

 

ڕۆژێک بوو پڕ بوو لە سەرکوتکردنی خوێناوی دانیشتنی ئاشتیانە لە دوای هێرشی تیرۆریستی بۆ سەر مزگەوتی ئیمام عەلی کوڕی ئەبو تالیب لە حومس، وێنە و گرتە ڤیدیۆییە ڕاستەوخۆکان لە تۆڕی کۆمەڵایەتیدا بڵاوبوونەوە، چیتر تەنها ساتەکانی توندوتیژییان بەڵگە نەکرد، بەڵکو بوونە ئاوێنەیەکی شکاو کە ڕەنگدانەوەی داڕمانێکی ڕەوشتی ترسناک بوو، میدیا عەرەبییەکان چاویان لە تاوانەکانی دژ بە سوورییەکان داخست، لە کاتێکدا ئەندامانی هێزەکانی ئاسایشی گشتی بە چەک و بەرەنگاربوونەوەی نارەزایەتیدەربڕانی ئاشتیانە لە ڕوانگەی تەواوی هەمووان و کامێراکانەوە دەرکەوتن، بێ ترس، تەنانەت شانازییان بە کوشتنی خەڵکی مەدەنی بێ چەکەوە دەکرد، بەم شێوەیە حکومەت جارێکی تر ڕووخساری خوێناوی خۆی و سروشتی ڕاستەقینە و سەرکوتگەرانەی خۆی ئاشکرا کرد، بەتایبەتی بە لەبەرچاوگرتنی تۆمارە تاریکەکەی لە باشووری سووریا لە دژی دروزەکان و ئەو کۆمەڵکوژیانەی لە مانگی ئاداری ڕابردوودا لە کەناراوەکاندا ئەنجامدرا، بەبێ ئەوەی لێپرسینەوە لەو تاوانبارانە بکات کە ئەوەی لە ڕۆحی ڕەسەنی سووریا و پەیکەری کۆمەڵایەتییەکەی ماوەتەوە پارچە پارچە دەبن.

 

دۆخی سووریا کە بە دەیان ساڵ سەرکوتکردن زەمینەسازی کراوە و دواتر بەهۆی شەڕەوە پارچە پارچە بووە، دوای ئەم ناڕەزایەتی ئاشتییانە بە سەرۆکایەتی خەڵکی کەناراوەکان دەگۆڕێت، کە پابەندبوونی خۆیان بە مافە ڕەواکانیان دووپاتکردەوە، ئەوان نیشانی هەموو لایەکیان دا کە سووریا پێویستی بە وتووێژی ناوخۆیی هەیە لە نێوان پێکهاتە جیاوازەکانی و سیستەمێکی سیاسی ناناوەندی کە نوێنەرایەتی هەموو گەلەکەی بکات، لەڕاستیدا کۆمەڵکوژییەکانی کەناراوەکان تا بۆردوومانی کڵێسای سانت ئیلیا، لە خوێنڕشتنی جەرامانە و سەحنایا تا سوەیدە و ئەوەی ڕۆژی یەکشەممە لە کەناراوەکان ڕوویدا، ڕاستییەکی توند دێتە پێشەوە: هەموو ئەم دڕندەییە ناتوانێت سوورییەکان لە یەکگرتن لە دژی سیاسەتەکانی ڕژێمێکی تاک پارت بوەستێنن کە ناتوانێت برینە قووڵەکانیان ساڕێژ بکات، هەموو سوورییەک ئەمڕۆ تامەزرۆی بینینی ئاسایش و پارێزراوی و ژیان لە دەوڵەتێکی خاوەن سەروەری خاوەن حوکمڕانی دیموکراتێک و دەستوورێکە کە کۆتایی بە ساڵانێک لە توندوتیژی و ستەم و چەوساندنەوە بهێنێت.

 

ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی عەلەوییەکان لە سووریا و دەرەوەی وڵات، ڕووداوەکانی ڕۆژی یەکشەممەی کەناراوەکانی بە پێشێلکارییەکی ئاشکرا و ڕوون و ئاشکرای یاسا مرۆییەکان و ڕێککەوتننامە نێودەوڵەتییەکان کە مسۆگەری ئازادی ڕادەربڕین و کۆبوونەوەی ئاشتیانە دەکەن، لە ڕاگەیاندراوەکدا کە بێدەنگی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی شەرمەزار دەکات، ئەنجومەنی سووریای دیموکرات حکومەتی ڕاگوزەری بە بەرپرسیار زانی لە کاردانەوەی سەرکوتکردنی ناڕەزایەتیەکان و خۆبەڕێوەبەری دیموکراتی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا سەرکوتکارییەکەی شەرمەزار کرد و حکومەتەکەی بە بەرپرسیار زانی لە قسەی ڕق و هاندان و داوای بونیادنانی سووریای فیدراڵی دیموکراتی کرد.

 

تا ئەمڕۆش دەوڵەتانی عەرەبی بێدەنگن لە بەرامبەر ئەو دڕندەییانەی کە لەلایەن هێزە ئاسایشییەکانەوە بەرامبەر گەلی سووریا دەکرێت، وەک ئەوەی کوژراو و بریندارەکان خەڵکی جیهانێکی تر بن و هیچ نیگەرانییەکیان بۆ ئەوان نییە، پەرەسەندنی خەباتی سیاسی ئاشتیانە وەک باشترین بژاردە بۆ گەلی سووریا دەمێنتتە، کە بوونەتە زیانبەرکەوتووی سیاسەتی هەژموونی جیهانی و پلانی فراوانخوازی و بەرژەوەندییە ئابوورییەکان، یەکگرتوویی سووریا و گەلەکەی پەیوەستە بە خەباتێکی هاوبەش و ئیرادەیەکی یەکگرتوو و ژنانی سووریا توانای پێشەنگایەتیکردنی ئەم قۆناغەیان هەیە، بەو پێیەی زۆرترین کاریگەرییان لەسەر سیاسەتە ستەمکارەکانی ئەو ڕژێمە هەیە کە ئێستا حوکمڕانی وڵاتەکەی دەکات، خەباتی دەستەکۆمەڵی ژنان ڕێگای ژیانێکی شکۆمەندانەیە کە لەگەڵ هەموو سوورییە ئازادەکاندا بگونجێت و بۆ گەیشتن بە داواکارییەکانیان بۆ فیدراڵیزمی سیاسی.