ململانێی نەوەکان لەکاتی قەیرانەکاندا
کنێر عەبدوڵا - نووسەر

ململانێی نەوەکان، دیاردەیەکی کۆمەڵایەتییە کە ئاماژە بە بۆشایی دەکات لە تێگەیشتن و لێکدانەوەی بارودۆخەکان لە نێوان نەوە جیاوازەکاندا و بەڕوونی لە کاتی قەیرانەکاندا بەدیدەکرێت. کاردانەوەی نەوەکان لە بەرامبەر قەیرانە ئابووری، سیاسی و کۆمەڵایەتییەکاندا بە گوێرەی ئەزموون، ئاواتەکان و ئەو بەهایانەی لەگەڵیدا گەورە بوون دەردەکەوێت.
لە قەیرانەکاندا، نەوەکانی رابردوو پارێزگارترن و سەقامگیری بە باشتر دەزانن، چونکە ئەزموونی هاوشێوەیان لە رابردوودا هەبووە و باشتر دەتوانن لەگەڵ گوشارەکاندا بگونجێن، لەکاتێکدا نەوەی ئێستا لە گۆشەیەکی جیاوازەوە قەیرانەکە دەبینن، بەوەی زیاتر ئارەزووی داهێنان و گۆڕانیان هەیە و تێڕوانینی نەرمتریان هەیە لە گۆشەنیگای جیاوازەوە. ئەم شێوازی جیاوازیی بیرکردنەوەیە دەبێتە هۆی دەرکەوتنی ململانێکان لەم بوارەدا.
بۆ نموونە، لە قەیرانە ئابورییەکاندا وەک، پاشەکشە یان هەڵئاوسان، نەوەی رابردوو هەڵوێستی هۆشیارانەتر دەگرێتەبەر، وەک پاشەکەوت و خۆپارێزی، لە کاتێکدا نەوەی ئێستا داکۆکی لە چارەسەری داهێنەرانە دەکات، وەک گۆڕینی دیجیتاڵی یان گۆڕینی نموونەی کارەکان، جگە لەوە، لە قەیرانی کۆمەڵایەتیدا وەک پەتای کۆڤید19، جیاوازی بەدیکرا لە شێوازی مامەڵەکردن لەگەڵ تەندروستی و بارودۆخی کۆمەڵایەتی. نەوەکانی ئێستا کەمتر لە دڵەڕاوکێدا بوون سەبارەت بە کۆت و بەندە کۆمەڵایەتییەکان و زیاتر کراوە بوون بۆ بەکارهێنانی تەکنۆلۆژیای دیجیتاڵی بۆ پەیوەندیکردن و کارکردن لە دوورەوە، لە کاتێکدا نەوەکانی رابردوو زیاتر پابەند دەبوون بە شێوازە تەقلیدییەکان و دڵەڕاوکێیان زیاتربوو سەبارەت بە گۆڕانکارییە ریشەییەکان.
هۆکارەکان
نەوەکانی رابردوو لە رابردوودا بە ئەزموونی ژیانی سەختدا تێپەڕیون وەک جەنگ یان قەیرانی ئابووریی گەورە، کە وایان لێدەکات زیاتر بیربکەنەوە و هۆشیارتر بن لە روبەڕوبوونەوەی بارودۆخە سەختەکان. نەوەی ئێستا ئەو ئەزموونەیان نەبینیوە، بۆیە قەیرانەکان وەک دەرفەتێک دەبینن بۆ گۆڕینی واقع یان خۆڕاگریی زیاتر. هۆکارێکی تر پەیوەستە بە تەکنۆلۆژیاوە کە ئامڕازی سەرەکیی وەڵامدانەوەی قەیرانەکانە و نەوەی ئێستا دەتوانن بە خێرایی خۆیان لەگەڵ داهێنانەکانی تەکنۆلۆژیادا بگونجێن، وەک تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان، زیرەکی دەستکرد و کار لە دوورەوە.
نەوەکانی رابردوو شێوازی تەقلیدی پەیوەندیکردن و کارکردن پەسەند دەکەن کە دەبێتە هۆی ناکۆکی لە شێوازی مامەڵەکردنیان لەگەڵ ئاستەنگەکاندا.
جیاوازی لە بەهاکاندا هۆکارێکی ترە لە نێوان نەوەکان کە کاریگەریی دەبێت لەسەر چۆنێتی مامەڵەکردن لەگەڵ قەیرانەکاندا. نەوەی رابردوو زیاتر پابەند دەبێت بە بەها نەریتییەکان، وەک پابەندبوون بە کاری سەخت یان پاراستنی پەیوەندییە خێزانی و کۆمەڵایەتییەکان، لە کاتێکدا نەوەی ئێستا کراوەترن بۆ جیاوازی و گۆڕانکاریی کۆمەڵایەتی. ئەم جیاوازییە دەتوانێت بۆشایی دروست بکات لە چۆنێتی مامەڵەکردن لەگەڵ قەیرانە کۆمەڵایەتییەکانی وەک گۆڕانی کەش و هەوا یان کێشەکانی دادپەروەریی کۆمەڵایەتی.
ململانێی نەوەکان لە مامەڵەکردن لەگەڵ قەیرانەکاندا، دیاردەیەکی ئاساییە لەهەر کۆمەڵگەیەکدا، بەڵام دەرفەتێکیشە بۆ ئاڵوگۆڕکردنی ئەزموون و دۆزینەوەی چارەسەری نوێ. لەڕێگەی هاوکاری، لێکتێگەیشتنی هاوبەش و ئاڵوگۆڕی شارەزاییەکان، دەشتوانێت چارەسەری داهێنەرانە و هاوسەنگ بەدەستبهێنێت و ببێتە سەرچاوەی هێز و داهێنان لە روبەڕوبوونەوەی ئەو ئاڵەنگارییانەی کۆمەڵگە پێیدا تێدەپەڕێت.
ململانێی نەوەکان لە کاتە سەختەکاندا تەنها جیاوازیی بیروڕا نییە، بەڵکو درێژ دەبێتەوە بۆ تێگەیشتن و هەڵوێستی قووڵی کەلتوری و کۆمەڵایەتی کە کاریگەریی لەسەر چۆنیتی وەڵامدانەوەی تاکەکان لە تەمەنە جیاوازەکاندا هەیە بۆ قەیرانەکان. تێگەیشتن لەم جیاوازییانە دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ کەمکردنەوەی گرژییەکان و بەدەستهێنانی هاوئاهەنگی لە چارەسەرکردنی باشتری قەیرانەکاندا.