dosya

13:04

Kampanya her wiha ez jî ‘me Too’ di sala 2006’an li diji destdirêjiya zayendî ya li beramberî jinan li tevayî cîhanê ji aliyê Terana Burk ve hatiye destpê kirin. Lê belê heta niha ev kampanyaye ne gihaya herêma Kurdistan û Îraqê.

08:56

"Divê hikûmet îstîfa bike ji ber ku ew nikare pêşî li komkujiyên jinan bigire" Kiryar hem ji hêla desthilatdariyê ve hem jî ji ber pratîkên heyî ve tên cesaretkirin. Niha, li salonên dadgehê, kujer parastina xwe bi referansa hêzê dikin. "Polîtîkayên AKP’ê yên li welat çi ne û çawa ne?" Parlamentera HDP’ê ya Amedê Remziye Tosun, pêvajo û nemaze komkujiyên li ser jinan zêde dibin nirxand û got ku ji ber hikûmet nikare pêşî li komkujiyên jinan bigire divê îstîfa bike.

09:19

"Pergala baviksalar newekheviyê xwedî dike" Li Mêrdîn, Êlih, Sêrt û Rihayê jin balê dikşînin ser pirsgirêkên ku li bajarên wan jin bi wan re rû bi rû dimînin û diyar dikin ku pergala baviksalarî newekheviyê xwedî dike. Jinan bal kişand ser zêdebûna komkujiyên jinan ên li herêmê û mirina bi guman ku di bin navê xwekuştinê de çêdibin, her wiha diyar dikin ku ew ê li dijî polîtîkayên şerê taybet têkoşîna xwe bidomînin.

09:29

Di 18 salên ku AKP desthilatdar bû de, herî kêm 6 hezar û 759 jin hatin qetilkirin. Hejmara jinên hatine qetilkirin jî heya roja vê nivîsê hat weşandin zêde bû. Lê belê, li dijî vê wêne û hovîtiya ku li kolanê li ber çavên her kesê pêk hat êdî tu gav nehatin avêtin; nayên avêtin. Parastina dewletê li ser kaxizê dimînin. Dema mirina jinan a bi guman zêde dibe, di vî warî de lêpirsînên têrker nayên kirin. Wekî din, gelek destkeftiyên wekî Peymana Stenbolê ya ku bi têkoşîna jinan hatibû îmzekirin tên feshkirin. Desthilatdarî bi polîtîkayên xwe jinan hedef nişan dide. Li Tirkiyeyê qirkirina jinan heye! Di dosyayên xwe de bal dikişînin ser şîdeta mêr a li hemberî jinan û bi taybetî komkujiyên jinan ên bajarên Kurdistan û li bajarên Tirkiyeyê. Di beşa yekem de, em ê tiştê ku qewimîne bi kurtasî binivîsin û di beşa duyemîn û paşîn de, em ê berfirehiya binpêkirinên mafên jiyanê ji bo jinan li bajarên wekî Amed, Mêrdîn û Batmanê vebêjin.

09:27

Li Lubnanê ku yek ji welatên Rojhilata Navîn ê di bin siya şerê navxweyî yê parçebûna siyasî û baweriyên herî laîk de ji bo jinan ‘azadî’ bi qasî tunehesibandinê serwer e. Zagona zewaca zarokan, tacîz û tecawizê meşrû dike, mêtîngeriya kedê û tundiya bedewiyê jî di nav de jinên lubnanî ji bo bidestxistina mafên xwe yên bi zagonê tune tên hesibandin têdikoşin, di siyasetê de ji sedî 0,2 nûneriya wan heye.

09:06

Li Misirê ji Nefertîtî heta Tehrîrê jinbûn Misira ku ji çanda şaristaniya dayiksalariyê tê, jinan çanda berxwedaneke kevn mîras girt. Yek ji vana Nefertîtî ye, wê çarenûsa welatê xwe guherand û karên wisa girîng û pêşîvekirî kir ku piştî bi hezaran salan jî dê were bibîranîn. Di destpêka sedsala 20’an de jinên misrî çand û kevneşopiya wê ji xwe re mînak girtin û li Misirê li dijî sineta jinan, şîdeta li ser jinan û şîdeta dewletê îmze avêtin bin gelek gavên nû. Welatê ku bihara Ereb lê dest pê kir, ji roja pêşîn ve ji bo bibe parçeyek guherînê, jin derketin kolanan lê di pêvajoyên dawiyê de ji derve hatin hiştin. Jin li dijî ji dervehiştinê îro ji bo mafên xwe biparêzin û bi pêş bixin têkoşîna xwe didomînin.

08:15

Taban Germiyan: Em hîna li peyî gorên komî û hestiyên windaya ne Endama Serkirdeya YNK’ê Taban Germiyanî ku di enfalê de 7 xuşk û birayê xwe winda kiriye û li ser bandoriya enfalê ya li ser jinan dosya amadekiriye dide zanîn ku Enfal herî zêde bandor li ser jinan kiriye û êşa herî mazin bi jinan daye jiyîn got: “5 xwişk û 2 birayên min li gel du zarokên xwişka min a zewicî dema ji ber êrîşan ber bi bajêr ve direviyan hatin girtin û ew birin kampên mirinê. Carekdin me agahî ji wan negirt…”

08:33

‘Cemedaniya stuyan kirin kelepçeya destan’ Sebriye Ehmed Kerîm a bi du zarokên xwe ve ji nava qafileyên mirinê yên Enfal ê maye got: “Hevjînê min û 9 xizmên me birin û carekdin me ji wan agahî negirt. Her kes dibirin, tenê em jinên xwedî zarok mabûn. Me jî xwe bi ser zarokên xwe de digirt ji bo em bikarin wan biparêzin.”

09:43

Li gorî baweriya Êzidiyan Çarşema Sor ango cejna despêka buharê afirandina zindiyan û jiyanê ye.

09:17

‘Ji çar zarokan tenê lawikek min maye’ Atiye Husen Mehmud a ji nava qafilan berî bigihin kampên mirinê bi zarokên xwe re reviyaye got: “Ez du canîbûm, sê zarokên min jî biçukbûn, bavê zarokan jî çu hinek tişt bigire û carekdin li me nevegeriya. Ez tirsiyam û bi zarokan ve ji nava qafileyê reviyam. Ji çar zarokan tenê kurê min ma. Ji bo kurê xwe bidim jiyandin û xwendin min ked da û ew mezin kir.”

09:16

‘Ji bo girtina sumunekê nav dinivîsîn’ Şahzade Hisên Mihemed a dema Enfal ê bûka nûbûye got: “Ez salek û deh mehbû zewiciyî. Keçika min deh mehî li ber milê min û ducanîbûm dema hevjînê min ji me veqetandin û birin. Zaroka bi min re jî ji ber min çu, tenê keçika min li ber milê min ma. Ez ji wan tirsiyam û reviyam heta êdî destê wan negihe min çum.”

08:50

Hîna jî 22 welatiyên gundê Dawayan windane Ji niştecihên gundê Dawayan ê Sabriye Ehmed Salim a di pêvajoya Enfalê de bi zarokên xwe re di kampên rejîma Baas ên navçeya Dibis a Kerkukê de mayîn got: “Rojekê leşkeran bi ser gundê me de girtin, piştî karesatên weke filîman li ber çavên me re derbasbûn, me xwe li Dibis ê dît. Me nedikarî derkevin, derdora me hemû leşkeran dorpêç kiribû.”

08:17

Berî 33 salan rejîma Baas binavê operasonên Enfal ê yên qirkirina nijadiya Kurdan hedef kirî bi deh hezaran mirov qetilkirin, bi hezaran jin rastî tecawîzê hatin û di bazaran de hatin firotin. Li gorî belgeyên rejîmê jinên Enfal ê yên ji bo di qulubên şevê de bixebitin birine Misrê, li gel derbasbûna salan jî hîna ti agahî ji wan jinan nayên girtin

08:29

Li Nîjeryayê jin nikarin bêhnê bigrin Boko Haram ku wekî çeteya DAIŞ’a Afrîkayê tê zanin; bi revandina 276 zarokên keçik ket rojevê, li Nîjeryayê ji bo jinan weka girtîgeha mêran e. Li wî welatê ku nêzî 25 milyon jinên sinetkirî lê hene, ji sedî 75’ê jinan bi zorî bi peretî tên firotin. Ji ber çeteyên tecawizê yên li welat bi cih bûne gelek jinan, ji bo fihûşê bi zorê dibin welatên Ewropayê. Li Nîjeryayê Chîmamanda Ngozî Adîchîe ya ku ji zarokatiya xwe de nirxdariya jinan fam kir û xwe bi xwe hişmendiya jinane afirand û xwe bi hêz kir; ji bo bibe dengê jinan, hewl dide ji wê jiyana ku jin tê de nikarin bêhnê bigrin re bibe bêhngirtin. Adîchîe bi romanên xwe hewl dide vê rewşa xirab bi cîhanê bide zanîn.

08:48

Li Somaliyê jin di dorpêça birçîbûn, sinet, tecawiz û recmê de ne Li Somaliyê her sal ji 5 milyonî zêdetir zarokên keçik tên sinetkirin, bi hezaran jin rastî tecawizê tên, zarokên keçik di temenê biçûk de bi zorêtên zewicandin. Li gorî daneyan3,7 milyon însan birçî ne û zêdetirî wan jin in. Di şerê navxweyî de destpêkê êrîşê bedena jinan dikin, jinên direvin sînoran jî rastî tecawiza leşkeran tên. Şerê bi navê îslamê li welat tê meşandin, hem tecawiza li dijî jinan hem jî recma bi zîhniyeta mêr bi xwe re aniye. Çîroka “Kulîlka Çolê” ya Waris Dirie, dengê jinan digihîne hemû cîhanê, ji bo hemû jinên li welat bûye awêne.

07:52

08:39

Li Brezîlyayê ji ber kurtaja qaçax salê milyonek jin dimirin Welatê qelebalix ê Emerîkaya Latîn Brezîlaya; di cîhanê de welatê yekem e li dijî şîdeta li ser jinan yekîneya polîsan ‘Ewlekariya Jinan’ ava kiriye lê li welatê di dorpêça polîtîkayên nêr de xizanî û jinîtî di heman kategoriyê de di rewşeke bindest de ne. Li welatê ku kurtaj lê qedexe ye, zêdetirî wan jinên reşik ên xizan, milyonek jin ji ber kurtaja qaçax jiyana xwe ji dest didin. Tenê li bajarê Rioyê rojê 16 jin rastî tecawizê tên. Jinên ku di dorpêça polîs, malbat û çeteyan de rastî şîdeta zayendî û fizîkî tên ji bo xwe rizgar bikin têdikoşin.

07:27

‘Ez dixwazim bibim pira di navbera 8’ê Adar û 21’ê Adarê de’ Sema Yuce, 21’ê Adara 1998'an de piştî Îdeolojiya Rizgariya Jinan hat îlankirin li Girtîgeha Canakaleyê got: “Ez dixwazim bedena xwe bikim pirek di navbera 8’ê Adar û 21’ê Adarê de” û bedena xwe da ber agir. Sema Yuce di nameyên li paş xwe hişt de hizîrîna xwe ya kur û ronahiya ku ji hevalên xwe yên li gel wê diman re mîras hişt di rêya pratîk a têkoşîna jinên a kîlometre dirêj de bû berên têkoşînê.

07:54

Her ku agirê Newrozê geş dibû sînor derbas dikir Her ku agirê Newrozê geş dibû sînor û Kurdistan derbas dikir. Du jinên kurd Ronahî û Berîvan Manneheîm li Almanyayê bedena xwe dan ber agir û wiha gotibûn: “Em dizanin û bawer dikin ku agirê azadiyê yê me vêxistî dê mezintir bibe. Bedena me û fikrên me bila diyarî hemû gelê kurd be.” Piştî wê rojê di devê her kesê de gotinek hebû: “Ger azadî ewqas hêsan baya dê Bêrîvan û Rohanî xwe ne şewitandibana.”

07:05

Rahşan Demîrel a 17 salî bi agirê bedena xwe bersiv da gefên rayedarên derdiketin telefzîyanan digotin ‘Newroz qedexeye vêxistina lastîkan qedexeye’ û bû agirê raperînê. Rahşan wiha gotibû: “Ez li Kadîfekaleyê xwe dikim Newroz. Divê ez bersiva Cizîr, Mêrdîn û Nisêbînê bidim. Xwedî li min derkevin. Ez bang li Îsmet Sezgîn dikim dê Newroz were pîroz kirin… ger bi lastîkan ne be jî em ê bi canê xwe pîroz bikin.”