نەسیم ئەحمەد

کرماشان- نەبوونی ژێرخانی پێویست بۆ خاوەن پێداویستییە تایبەتەکان، بە تایبەت ئەوانەی کە برینەکانی بڕبڕەی پشتیان هەیە، یەکێکە لەو پرسانەی کە زۆرترین پشتگوێخراوە لە سیاسەتی گشتیدا، ناوەندەکانی چارەسەرکردن، پشتگیری دارایی، پەروەردە و تەنانەت تێڕوانینی کۆمەڵگە بۆ ئەم کەسانە هەموویان کەمترین چاودێری پێشکەش دەکەن.

 

هەشت ساڵ دیل بوون دوای ساتێک لە داڕمان

لالە.ک، ژنێکی هاوڵاتی کرماشان، ٨ ساڵە ناتوانێت بە ئازادی ڕۆیشتن و ژیانی ڕۆژانەی خۆی بە شێوەیەکی سەربەخۆ ئەنجام بدات، ئەمەش لە ئەنجامی برینداربوونی بڕبڕەی پشتی لە ئەنجامی بوومەلەرزەکەی ساڵی ٢٠١٧ بوو کە شارەکەی گرتەوە و لەو کاتەوە ژیانی بە تەواوی گۆڕاوە.

 

لالە.ک، تەمەنی نزیکەی ٣٥ ساڵ، دوای ئەوەی بە ترس و دڵەڕاوکێیەوە گەڕایەوە ماڵەوە بۆ ڕزگارکردنی منداڵەکەی، تووشی پچڕانی بڕبڕەی پشتی بوو، بەڵام دیوارێکی داڕماو بووەتە هۆی برینداربوونی سەختی پشت و بڕبڕەی پشتی، کارەساتەکە بەوەوە کۆتایی نەهات، چونکە ئۆپەراسیۆنی ڕزگارکردن لە داروپەردوو بە شێوەیەکی نادروست ئەنجامدرا و برینەکانی توندتر کرد.

 

ئەو بە تاڵییەوە گێڕایەوەو وتی: لەبیرم چۆتەوە کە ڕۆیشتن چۆنە، وە بیرم ناچێت دواجار کە توانیم شتێک بە تەنیا بە ئەنجام بگەیەنم، زۆرجار بیرکردنەوە لە بء هیوائئەکان هێرش دەکاتە سەرم، خۆزگە دەمتوانی کۆتایی بەم ئازارە بهێنم، هەبوونی دایکم کە ڕۆژ لە دوای ڕۆژ چاودێریم بکات، ئەشکەنجەیەکی پێناسە نەکراوە، خەونم بینیوە ببمە پاڵپشتییەک بۆ دایک و باوکم، بەڵام بوومەتە بارگرانییەک بۆمیان، تێچووی چارەسەرکردن و چاودێریکردنم لە دەرەوەی توانای ئەواندایە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا هیچ بژاردەیەکمان نییە جگە لە بەردەوامبوون.

 

دایکێک کە ژیانی خۆی بەخت دەکات بۆ ئەوەی ژیان ببەخشێت

دایکی لالە. ک، وردەکارییەکانی ئەو چاودێری ڕۆژانەی بۆ کچەکەی گێڕاوەتەوە، وتی: ناتوانین بیخەینە ناوەندەکانی چاودێری، ئەم دامەزراوانە چاودێری پێویست بۆ نەخۆشەکان دابین ناکەن، بۆیە ناچارین لە ماڵەوە چاودێری بکەین، لە بوومەلەرزەکەدا منداڵەکەی لەدەستدا، دوای ئەوەی بڕبڕەی پشتی پچڕا، هاوژینەکەی وازی لێهێنا و لای ئێمە بەجێهێشت.

 

ئاماژەی بەوەشکردووە، چاودێریکردنی پێویستی بە هەوڵی بەردەوام هەیە، پێویستی بە دەرمان و مەڵهەمی ڕۆژانە هەیە بۆ ڕێگریکردن لە جێگای برینەکان، هەروەها پێویستی بە کۆبوونەوەی چارەسەری فیزیایی هەفتانە هەیە بەهۆی بێتوانایی لە جووڵە، هەموو ئەم پێداویستیانە قورسن، لەکاتێکدا ڕێکخراوی چاودێری کۆمەڵایەتی تەنها پشتگیرییەکی دارایی کەم پێشکەش دەکات کە تەنانەت کەمترین پێداویستییەکانیشی ناگرێتەوە.

 

"کاتێک ژن بیت ئازارەکە دوو هێندە دەبێت"

دایکی لالە. ک، بەشێک لە ئازارەکانی ڕۆژانەی گێڕایەوە و وتی: دەبێت بەلایەنی کەمەوە هەفتەی دووجار بیبەین بۆ چارەسەری فیزیایی، وە گرانبەهایە، زۆربەی دەرمانەکانی بیمە نایانگرێتەوە، بۆیە بە نرخی بازاڕ دەیکڕین، سەبارەت بە پێداویستییە تەندروستییەکانی، وەک دایبی و کەلوپەلی دیکە، مانگانە ملیۆنان دۆلاری تێدەچێت.

 

ئاماژەی بەوەشکردووە، سەرەڕای ئەم خەرجییە زۆرانە، ڕێکخراوی چاودێری کۆمەڵایەتی تەنها پشتگیری لە دوو ملیۆن تمەن زیاتر ناکات، ئێمە ئەم بارگرانییانە هەڵدەگرین بۆ ئەوەی ئازاری کچەکەمان کەم بکەینەوە، بەڵام ئازارە ڕاستەقینەکە لە پارەکەدا نییە، بەڵکو لە قسە توندەکاندایە کە لە هاوڵاتیانەوە دەیبیستین، هەندێک پێیان وتووە، خۆزگە تۆ مردبایت و ئەم حاڵەتە بەسەرتدا نەهاتبا یان خۆزگە تۆ پیاو بوویتایە، بۆیە دەمانتوانی ژنێکت بۆ بهێنین کە ئاگاداری تۆ بێت، لەبری ئەوەی دایکت ئەم بارگرانییە هەڵبگرێت، ئەم دەستەواژانە زیاتر لە هەموو ئازارێکی جەستەیی ئازاری ڕۆحی دەدەن.

 

سەرەڕای هەموو ئەو ئاڵەنگاریە تەندروستییانەی کە لالە.ک ڕووبەڕووی دەبێتەوە، ژن بوون ئازارەکانی هێندەی تر ئازاربەخش دەکات، دوای ئەوەی پزیشکەکان پشتڕاستیان کردەوە کە چاک نابمەوە، هاوژینەکەم بڕیاریدا لە من جیاببێتەوە، ناچار نەبوو بمێنێتەوە؛ ئەوە هەڵبژاردنی خۆی بوو، بەڵام ئەوەی ئازاری من دەدات تێڕوانینی کۆمەڵگەیە بۆ ئەم بڕیارە، لە کۆمەڵگەی ئێمەدا ئەگەر پیاوێک تووشی کەمئەندامییەکی هەمیشەیی بوو، چاوەڕوان دەکرێت ژنەکەی لە تەنیشتی بمێنێتەوە و تا کۆتایی تەمەنی گرنگی پێبدات، لەگەڵ ئەوەشدا ئەگەر ژنێک ئەو کەسە بێت کە ئازاری هەیە، کۆمەڵگە ئەو کەسە دەبەخشێت، پیاو مافی وازهێنان و ئەمە بە ئاسایی و قبوڵکراو دەزانێت ئەم جیاکارییە ناڕەوایە زیاتر لە خودی کەمئەندامیم ئازارم دەدات.

 

ژنێک بە جەستەیەکی ناتەواو و پیاوێک کە مافی تەواوی هەبێت

لە کۆمەڵگەیەکدا کە پیاوسالاری پیرۆز دەکات و پیاوان بەرز دەکاتەوە، مەرجی سەخت بەسەر ژناندا دەسەپێنرێت کە بەسەر کەسانی دیکەدا جێبەجێ ناکرێت، ژن دەبێت تەواو بێت و دوور بێت لە کەموکوڕی و توانای بەخشین و خەمخۆری هەبێت بەبێ پچڕان، بەڵام پیاوان ئەگەر بەدەست کەمئەندامی یان نەخۆشییەکەوە بناڵێنن، لە چاوی کۆمەڵگەدا بمێننەوە، ئەو کەسەی کە مافی تەواوی هەیە خزمەت بکرێت و چاودێری بکرێت و تەنانەت بەبێ دوودڵی هاوسەرگیری بکەن.

 

لەم ڕاستیەدا ئەگەر پیاوێک ناچار بکرێت چاودێری ژنەکەی بکات، ئەوا مافی جیابوونەوەی لە ژنەکەی پێدەدرێت بەبێ ئەوەی لێپرسینەوەی لەگەڵدا بکرێت، سەبارەت بە ژنیش ئەرکی خۆیەتی قوربانی بدات و خۆی بخاتە پێشەوە و بەبێ گوێدانە بارودۆخی هاوژینەکەی لە تەنیشت هاوژینەکەی بمێنێتەوە، ئەگەر بیر لە جیابوونەوە بکاتەوە، تۆمەتبار دەکرێت بەوەی کە ناشایستەیە بۆ ژیانی هاوسەرگیری و لە ڕووی ئەخلاقی و کۆمەڵایەتییەوە سزا ئەدرێت..

 

لالە. ک، کە بەدەست برینێکی بڕبڕەی پشتەوە دەناڵێنێت، ڕوونی دەکاتەوە، من پیاوانم بینیوە کە تووشی هەمان کەیسی من بوون، تەنانەت هەندێکیان بە کەمئەندامی لەدایک بوون، لەگەڵ ئەوەشدا کۆمەڵگە هەوڵدەدات هاوژینیان بۆ بهێنێت و هانی خێزانەکانیان دەدات ژنێک بدۆزنەوە کە خزمەتیان بکات و گرنگییان پێبدات، گرنگ نییە پیاوەکە کەمئەندام بێت، ئالوودە بێت، یان بێکار بێت، مافی هاوسەرگیرییەکەی ئەوەیە پارێزراوە، چونکە لە ڕوانگەی کۆمەڵگەوە، ژنان تەنیا ئامرازێکن بۆ چاودێری و خزمەتکردن، بەڵام ئەگەر ژنەکە ئەو کەسە بێت کە ئازار بچێژێت، چاوەڕوان ناکرێت پیاوەکە تەحەمولی بکات، بەڵکو ڕەوایە وازی لێبهێنێت، هەروەک چۆن بەسەر مندا هاتووە.

 

وتی: لەم لۆژیکە شێواوەدا، ژنێکی 'تەندروست' ڕێگەی پێدەدرێت لەگەڵ پیاوێکی 'ناتەواو'دا بژی، بەڵام قبوڵ ناکرێت پیاوێک لەگەڵ ژنێکدا بژی کە توانای خزمەتکردنی نەبێت، ئەگەر ژنێک نەتوانێت ڕۆڵی خۆی وەک خزمەتکارێک بەجێبهێنێت، ئەوا بە سادەیی دوورخراوەتەوە و لەبیردەکرێت و جێدەهێڵرێت بۆ ئەوەی قورسای باری بارودۆخەکەی بە تەنیا هەڵبگرێت.

 

لە نێوان هەموو ئەو ئاڵەنگاریانەی کە ژنان ڕووبەڕووی دەبنەوە، جیاکاری ڕەگەزی وەک قووڵترین برین دەمێنێتەوە، ئەو پرسانەی کە هەر تاکێک ڕووبەڕووی دەبێتەوە کاتێک توندتر دەبن کە ژنان لایەنی زیانلێکەوتوو بن، لە کۆمەڵگەی پیاوسالاریدا ئازارەکان ئاڵۆزتر دەبن، بارگرانییەکان توندتر دەبن و ژنان بەرپرسیار دەکرێن لە هەموو شتێک، تەنانەت ئەوەی کە ناتوانن کۆنترۆڵی بکەن، لە کۆتاییدا ژنان وەک قوربانی هەمیشەیی دەمێننەوە، فشاریان لەسەرە و مافەکانیان لێ زەوت دەکرێت و تەنها بەهۆی ئەوەی ژن بوون لێپێچینەوەیان لەگەڵ دەکرێت.