شیوا سوڵتانپور: پەروەردەی زمانی دایک متمانەی منداڵان زیاد دەکات
شیوا سوڵتانپور، دەروونناس تیشکی خستەسەر کاریگەرییە نەرێنی و ئەرێنییەکانی پەروەردەکردن بە زمانی دایک لەسەر دەروونی منداڵان و باسی لەبوارە ئەرێنییەکانی قسەکردن و پەروەردەی زمانی دایک کرد لەسەر گەشەکردنی منداڵان.
لارا گەوهەری
مەهاباد- مرۆڤ هەست و بیرکردنەوەیان بە زمانی خۆیان دەردەبڕن و بەم شێوەیە پەیوەندی لەگەڵ ژینگەی خۆیان دروست دەکەن، زمانی دایک یەکەم زمانە کە خەڵک لە لەدایک بوونیەوە فێر دەبێت و دواتر قسە دەکات بۆیە زمانی دایک ڕۆڵێکی گرنگی بینیوە پەروەردەدا و دەتوانێت پێشکەوتنێکی بەرچاوی هەبێت لەگەشەپێدانی ئاستی زانستی و گەشەپێدانی ئەکادیمیدا، هەروەها دەتوانێت ڕێگا خۆش بکات بۆ پەروەردە بە تەندروستی، زمانی دایک وەک بەشێک لە شوناسی ئەخلاقی و شەخسی و کۆمەڵایەتی منداڵان و لاوان کار دەکاتە سەر داهاتوو و بڕیارەکانی خەڵک، شیوا سوڵتانپور، دەروونناس و خوێندکاری دکتۆرای پەروەردەی دەروونناسی سەبارەت بە کاریگەرییەکانی زمانی دایک لەسەر منداڵان وەڵامی پرسیارەکانمانی دایەوە.
"پەروەردەی زمانی دایک خێرایی فێربوون لە وانەکاندا زیاد دەکات"
* پەروەردەی زمانی دایک دەتوانێت کاریگەر بێت لە گەشەی ئەکادیمی منداڵاندا، ڕێگاکانی بەهێزکردنی زمانی دایک چین؟
پەروەردەی زمانی دایک ڕۆڵێکی گرنگ دەبینێت لە فێربوونی خوێندنەوە و نووسیندا سەرەڕای ئەوەش بەپێی بەڵگەنامەکان دەبێتە هۆی ئەوەی کە هەندێک بایەخی زیاتر بە بەردەوامیی پۆل و خوێندنگەکان بدرێت، ڕێژەی وازهێنان و نەزانیی لە قوتابخانە بە شێوەیەکی بەرچاو کەمدەکرێتەوە، فێربوونی خوێندنەوە و نووسین بە زمانی دایک بڕوابەخۆبوونی منداڵان زیاد دەکات، ئەم زیادبوونەی متمانە بەخۆبوون فێربوون زیاد دەکات، چونکە منداڵەکە بە زمانێک کە دەیزانێ مامەڵە لەگەڵ خوێندنەوە و نووسیندا دەکات بەم مانایە، منداڵەکان زەحمەتییان نییە. بەسەربردنی کات لەگەڵ منداڵان و خوێندنەوەی هۆنراوە و چیرۆک و بەکارهێنانی زاراوە و فیلم و فیلمی منداڵان و گفتوگۆی زمانی دایک وەک ڕێگایەک بۆ بەهێزکردن و دەوڵەمەندکردنی زمان و هەروەها بوێری دەداتە منداڵەکە.
"پەروەردە بە زمانی دایک ڕۆڵێکی گرنگ دەبینێت لە گەشەکردنی ناسنامەدا"
* قسەکردن بە زمانی دایک چۆن کار دەکاتە سەر دەروونی منداڵەکە؟
فێربوونی زمانێک جگە لە زمانی دایک هەندێک جار منداڵ تێکدەشکێنێت و توانای فێربوونی تێک دەدات، ئەم زیانە کاتێک زیاد دەبێت کە زمانی مامۆستا وەک زمانی دایکی منداڵەکە نەبێت، هەندێک جار لەپۆستێکدا کەمامۆستایان بەزمانی دووەم وانە دەڵێنەوە بەتایبەتی لە پۆلی یەکەم و دووەمدا منداڵان لە وانەکان ڕادەکەن، ئەمەش کاریگەری لەسەر داهاتووی پەروەردەی منداڵان هەیە منداڵەکە لە قوتابخانە دووردەکەوێتەوە چونکە هەست بە نیگەرانی دەکات، هەندێ جار فێرکردن و بینین بە زمانێک جگە لە زمانی دایک دەتوانێت ببێتە هۆی خراپی قسەکردن، ئەمەش پێویستی بە چارەسەری دەروونی و دەرمان هەیە، بنەمای پەروەردەکردنی منداڵان بە زمانی دایکی تا ڕادەیەک بەهێزترە ئەو خۆی و شوێنەکەی خۆی لە کۆمەڵگە تێدەگات ڕۆڵێکی گرنگ دەبینێت لەگەشەپێدانی شوناسی کەسی و کۆمەلایەتی و فەرهەنگیدا بۆیە زمانی دایک کە ناسنامەیە لە هەموو مانا و ڕوویەکەوە کاریگەری لەسەر ژیانی خەڵک هەیە.
"منداڵانی پەروەردەکراو بە زمانی دایک سەرکەوتوون"
* هەندێک دایک و باوک جگە لە زمانی دایک بە زمانێکی تر قسە دەکەن، ئەمە چۆن کاردەکاتە سەر منداڵان؟
بەر لە ڕۆیشتن بۆ قوتابخانە دابڕانی زمانی دایک و گەشەکردنی زمانی دووەم دەتوانێت کاریگەری خراپی لەسەر کارامەیی منداڵەکە هەبێت هەروەها دەتوانێ ببێتە هۆی دواکەوتنی و کۆسپ لە فێربوونی زمانی دووەمدا، ئەو منداڵانەی کە یەکەم جار فێری زمانی دایک بوون دەتوانن زۆر زمان فێر ببن، فێربوونی سەرکەوتووی زمانی دایک و زیادکردنی شارەزایی لەم زمانەدا سەرکەوتن دەهێنێت لە فێربوون و بەکارهێنانی زمانەکانی دیکە، بەڵام سنوردارکردن و پشتگوێخستن کاریگەریەکان جێدەهێڵن کە مەحاڵە سەرپێچی بکەن.
پشتگیریکردنی زمانی دایک مانای لەناوچوونی زمانی دووەم و سێیەم ناگەیەنێت چونکە فێربوونی زمانەکانی تر پێویستییەکی ئەمڕۆیە تاکپەرستی بە هیچ شێوەیەک پێشنیار ناکرێت، فێربوونی زمانی دایکیش بۆ زیندوو هێشتنەوەی کلتووری ئەم زمانە پێویستە.