ئامەد

 

پێنج ساڵ بەسەر دانانی قەیومەکاندا تێپەڕیوە، کە لە مانگی ئەیلولی  ٢٠١٦ بە ئاڕاستەی وەزارەتی کاروباری ناوخۆ دەستیپێکرد و دواتر بۆ سەرجەمی شارەوانییەکانی پارتی هەرێمە دیموکراتییەکان "دەبەپە" دەستنیشانکران، ئەو پارێزگایانەی کە لە سەرەتادا دەستنیشان کران ناوەندەکانی ژنانیان کردە ئامانج، ٤٣ ناوەندی ژنان کە چالاکانە لە شارەکانی باکوری کوردستان کاریان دەکرد لە لایەن قەیومەوە داخران، ئەو ناوەندانەی کە دانەخرابوون بەتەواوی بێکار بوون دوای داخستنی ناوەندەکانی ژنان، هیچ بەدیلێکی نوێ دروستنەکرا و توندوتیژی و دەستدرێژیی بەرامبەر بە ژنان و منداڵان لەو شارانەدا زیادی کرد کە لێکۆڵینەوەی تێدا ئەنجام نەدرا، لەم ڕۆژانەدا کە هەموو ڕۆژێک بە هەواڵی دەستدرێژی و لەشفرۆشی و کوشتنی ژنان لە خەو هەڵدەخەین، ئەو ماڵوێرانییەی کە لە باکوری کوردستاندا بە هۆی یاساوە دروست بووە بە جۆرێکی تر سەری هەڵداوە.

 

"ئەو زیانانەی بەهۆی دەستکەوتەکانی ژنانەوە گەیشتووە راپۆرت دراوە"

ئەنجومەنی ژنانی پارتی دیموکراتی گەلان "هەدەپە" لە مانگی ئازاری ٢٠١٩دا بە ڕای گشتی ڕاگەیاند، ئەو زیانانەی کە لە دوای دەستنیشانکردنی قەیوم بە "ڕاپۆرتی قەیوم" بە دەستەکانی ژنان گەیشتووە لە ڕاپۆرتەکەدا هاتووە، کە سێ سەرۆکی شارەوانی ژن وەک ناوچەی فڕۆکەوان هەڵبژێردراون بۆ کردنەوەی ناوەندەکانی ژنان و ئەو کارە ڕەسەنانە لەو شارانەدا ئەنجام دراوە، لە ڕاپۆرتەکەدا هاتووە، کە ٤٣ سەنتەری ژنان پێش دەستبەکاربوونی دەستەی دەستپاکی هەبووە و تێیدا هاتووە، کە ئەو سەنتەرانە بە یاسا داخراون و ژنانی کرێکار دەرکراون دیسان بە دیاری کردنی قەیوم لە سێ شاری گەورەدا، بەڕێوەبەری پیاو بۆ بەڕێوبەرایەتیی سیاسەتی ژنان دەستنیشانکران.

 

"ڕووداوەکانی توندوتیژی زیادیان کردووە"

موکاددس ئەڵتاش، پارێزەری مافەکانی ژنان، کە پێش دەستنیشانکردنی قەیوم دەستی هەبووە لە کاری ژنان، گۆڕانکارییە کۆمەڵایەتییەکانی ناوچەکەی بە دوای تێکدانی کاری ژنان لەو پرۆسەیەدا هەڵسەنگاند، لە سەرەتای قسەکانیدا تیشکی خستە سەر زیادبوونی توندوتیژی دژ بە ژنان لە تورکیا و ڕایگەیاند، کە لە دوای ساڵی ٢٠٠٩ بەهۆی زیادبوونی توندوتیژی دژ بە ژنان، حکومەت بڕیاریدا داتا لەبارەی توندوتیژی ژنان ئاشکرا نەکرێت، کە لە دوای ساڵی٢٠١٣هیچ داتایەک لەسەر توندوتیژی دژ بە ژنان بەدەستنەخراوە و ئاماژەی بەوەشکردووە کە زیادبوونی توندوتیژی و نایەکسانی ڕەگەزی بۆ هەموو ژنانی دانیشتووی تورکیا جێی بایەخە.

 

" گفتوگۆمان زۆر لەسەر تێکۆشان دژی توندوتیژی کرد"

موکاددس ڕایگەیاند، کە ئەوان زۆر گفتوگۆیان لەگەڵ بەڕێوەبەرایەتییە خۆجێییەکان کردووە سەبارەت بە تێکۆشان دژی توندوتیژی لە هەرێم و وتیان کە بیر لە تێکۆشانێکی جێگرەوە دەکەنەوە، ئەوان لە تێکۆشان و کاری شارەوانییەکان گەیشتوونەتە ئاستێکی بەرزتر و کارەکانیان بەم شێوەیە هەڵسەنگاندووە: "لە وڵاتانی پێشکەوتووی جیهان باس لە ڕێگا و ڕێگاکانی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ژنان دەکرێت ئێمە دەستمان کردووە بە پەرەپێدان بە شێوازەکانی خۆمان چونکە تا ئێستا بە تەواوی شێوازەکانی تورکیا لە دژی توندوتیژی نابینین، دوای ئەوەی بەڕێوەبەرایەتییە ناوخۆییەکانمان داخست، وتمان دەتوانین لە هەر ئیدارەیەکی ناوخۆییدا پەناگەیەکی  ٥٠ هەزار کەسی بکەینەوە،  تێڕوانینی ئێمە بۆ ئەم پەناگەش لەسەر بنەمای ئەوە بوو کە دەتوانین پەناگەکان بکەینە شوێنی ژیانی ئازاد بەڵێ ژنان توندوتیژی دەبینن و دێن بۆ ئێرە، بەڵام پێویستە لە ڕێگەی ئەو هاوخەباتییەوە تێکۆشانی دژی توندوتیژی بەهێز بکرێت".

 

"لە هەموو شارەوانییەکاندا سەنتەری ڕاوێژی ژنانمان کردووەتەوە"

موکاددس ئەڵتاش ڕایگەیاند، دوای ئەوەی شارەوانی دەستی بەسەردا گیراوە، لە هەموو شارەوانییەکاندا ناوەندەکانی ڕاوێژکاری کراوەتەوە و وتیشی:"سەنتەری ژنانمان کردەوە و لەگەڵ کۆمەڵناسان و دەروونناساندا کارمان کرد کە ناوەندەکانی ژنانمان بەهێز کرد کۆنفرانس و پانێڵ و وۆرک شۆپمان لەگەڵ ئەو ژنانە ساز کرد، بەم شێوەیە ئێمە ڕێگامان دەست کەوت بۆ پەرەپێدان و پەروەردەکردن و بەهێزکردنی خۆمان لە شەڕی دژی توندوتیژیدا، وابزانم ئێمە لەگەڵ ئەم دەسەڵاتەدا ڕێگایەکی دوور و درێژمان هێناوە. ئێمە پەناگەمان کردەوە و لە شارەکاندا کارمان بۆ ئەزموونی ئەرێنی ژنان کرد".

 

"قەیوم سەرەتا ناوەندەکانی ژنانیان کردە ئامانج"

موکاددس ئەڵتاش بەم وشانە تیشکی خستە سەر بەرهەمەکانی ئەو کارەی کەئەنجامی داوە "ئێمە لە تێکۆشانی دژ بە توندوتیژی دژ بە ژنان و نایەکسانی ڕەگەزیدا ڕێگایەکی زۆر تەندروست و باشمان بەدەست هێناوە" و ڕایگەیاند، کە هەموو کارەکان بە دانانی قەیومەکان لەناوچووە، موکاددس بەبیری هێنایەوە کە سەرەتا قەیومەکان ناوەندەکانی ژنانیان کردە ئامانج و وتی: "دوای دەستبەسەردا گرتنی سەرجەمی بەڕێوەبەرایەتییە خۆجێییەکان، پرۆسەیەکی نادیموکراتی دەستی پێکرد و فشارێکی زۆر سیستماتیک لەسەر هەموو ئەو کەسانەی لەم بوارەدا کار دەکەن، دروست بووە ئەو شتەی کە ڕوویدا ناوەندەکانی ژنان داخراون، ژنانی کرێکار دەرکراون و ژمارەیەکی زۆریشیان دەستگیرکراون، فشارەکە ڕۆژ بە ڕۆژ بە شێوازی جیاواز بەردەوام بوو، لە زۆربەی ناوەندەکانی ژنان خولی قورئان کرایەوە ئەو عەقڵییەتەی کە ژنان خواردن دەخزێن و چێشت دەکەن کە رۆڵی ڕەگەزی بە گونجاوی بۆ ژنان دەبینێت، بە رێنماییەکانی شارەوانییەکان دەستی پێکرد".

 

"دەستکەوتەکانی ژنان پێچەوانە کرانەوە"

موکاددس ئەڵتاش لە بەردەوامی قسەکانیدا وتی: "لە هەموو شوێنێک ئەمەیە، کاتێک دەوڵەت ئاسایشی خۆی لە مەترسیدا دەبینێت، ژنان، مافی مرۆڤ و هەموو مافە بنەڕەتییەکان ڕاگیراون، هەموو ئەو دەستکەوتانەی ئێمە دروستمان کردوون پێچەوانە کردۆتەوە،  لە ئەنجامدا توندوتیژی دژ بە ژنانیش زیادی کردووە ئەو ناوچانەی کە ژنان دەتوانن بڕۆن ئەو ناوچانە بوون کە بەدەستمان هێنابوو بەڵام ئەو ڕێباز و سیاسەتانەی لەو ناوچانەدا بە ناردنی ژنان بۆ ماڵ و حاڵی خۆیان، لەبەرامبەردا توندوتیژی زیادی کردووە، ئەو زیادبوونەش لە سەرتاسەری تورکیا و باکوری کوردستاندا هەیە".

 

"پێویستە یاسا دژی توندوتیژی و پێشێلکارییەکان هەڵوێست وەربگرێت"

موکاددس ئەڵتاش ڕایگەیاند، کە پێویستە یاسا دژی زیادبوونی توندوتیژی و پێشێلکارییەکان هەڵوێست وەربگرێت و وتی: " ڕۆژانە ژنێک لە شەقامەکان دەکوژرێت، منداڵ دەستدرێژی سێکسی دەکرێتە سەر، گەندەڵییەکی زۆر لە کۆمەڵگادا هەیە، ئەگەر دەوڵەت گوێ لە مافەکانی مرۆڤ نەگرێت و ئەگەر یاسا نەبێت، چەتەکان دەردەکەون و ڕێکخراوەکانیش خاوەنداریەتی لەو شوێنانە دەکەن کە هیچ یاسایەکی تێدا نییە و ناکۆکیش هەیە ، چەتەی لەشفرۆشی کە بەم دواییانە لە جۆلەمێرگ سەری هەڵدا نموونەیەکی ئەمەیە پێویستە ڕێوشوێنی دژیان بگیرێتەبەر و یاساش هەڵوێست وەربگرێت".