یەمەن

 

هەرچەندە دانوستانەکان لە یەمەن تەنیا بۆ لایەنە بەشداربووەکانی ململانێکان سنووردار بووە، بەدەرکردنی چالاکوانەکانی دیکەی وەک کۆمەڵگەی مەدەنی و ژنانی چالاکاونی ئاشتیسازی، بەڵام تۆڕی نوێی ژنان سەریان هەڵداوە کە هەوڵی بەهێزکردنی ڕۆڵی ژنان لە دانوستانەکاندا دەدەن، جا چ لە ڕێگەی فشاری سیاسی یان دەستپێشخەرییەوە.

 

نوێنەری نەتەوە یەکگرتووەکان لە یەمەن ڕۆژی ١٠ی حوزەیران هۆشداری دا لە خراپتربوونی دۆخی مرۆیی یەمەن لە ئەنجامی سەریەککەوتنی قەیرانی ناوخۆ و پەرەسەندنی ناوچەیی، ئاماژەی بەوەدا کە ململانێی یەمەن چیتر تەنیا لە سنوورەکانی خۆیدا قەتیس نەماوە، بەڵکو بووەتە بەشێک لە گرژییەکی بەرفراوانتری ناوچەیی کە دەریای سوور و شەڕی غەززە لەخۆدەگرێت.

 

سەبارەت بە بەربەستەکانی بەردەم هەوڵەکانی ئاشتی، نوێنەری نەتەوە یەکگرتووەکان ڕایگەیاند کە نەبوونی متمانە لە نێوان لایەنە یەمەنییەکان و پەرەسەندنی قسەی دوژمنکارانە، هاوکات لەگەڵ داڕمانی ئابووری بەردەوام، بەربەستی گەورە لە بەردەم هەر پێشکەوتنێکی بەرجەستە پێکدەهێنن، نەتەوە یەکگرتووەکان کار لەسەر هەموو ڕێگاکانی بەردەست دەکات، بەڵام پێی وایە دەستپێشخەرییەکە دەبێت لای خودی یەمەنییەکان بمێنێتەوە.

 

ڕوونیشیکردەوە کە پێشەنگیەکانی ڕێککەوتنی لەسەر کراوە، وەک ئاگربەست، باشترکردنی بارودۆخی ژیان لە ڕێگەی پێدانی موچە و دابینکردنی خزمەتگوزارییەکان، جگە لە دەستپێکردنی پرۆسەیەکی سیاسی گشتگیر کە ڕێگە بە یەمەنییەکان دەدات داهاتووی خۆیان بنەخشێنن.

 

نوێنەری نەتەوە یەکگرتووەکان بەردەوامی دەستبەسەرکردنی حوسییەکان لە کارمەندان و کارمەندانی فریاگوزاری و دیپلۆماتکارانی نەتەوە یەکگرتووەکان بە پێشێلکارییەکی ئاشکرای کەرامەتی مرۆڤ و یاسا نێودەوڵەتییەکان پێناسە کرد، جەختی لەوە کردەوە کە ئەم جۆرە کارانە متمانەی پرۆسەی سیاسی دەخاتە مەترسییەوە و هەڕەشە لە هەوڵەکانی کەمکردنەوەی پەرەسەندن دەکات، دەرکردنی ژنان لە پرۆسەی ئاشتی لە یەمەن کەلێنێکی ڕاستەقینە پێکدەهێنێت.

 

ئاماژەی بەوەشکرد کە ئەوان لە پەیوەندی بەردەوامدان لەگەڵ سەدان ژن لە ناوەوە و دەرەوەی یەمەن بۆ دڵنیابوون لە بەشداریکردنیان لە پرۆسەی سیاسی، ئابووری و ئاسایشیدا، بەشداری ژنانی یەمەنی بە تازەگەریەکی سیاسی نەزانی، بەڵکو بە مەرجی پێشوەختە بۆ گەیشتن بە ئاشتییەکی دادپەروەر و هەمەلایەنە.

 

لە نەبوونی ژنان لەسەر مێزی فەرمی دانوستان، کەسایەتییە دیارەکانی ژن لەسەر زەوی دەرکەوتوون، بەشدارییان کردووە لە بەڵگەنامەکردنی پێشێلکارییەکان و پێشەنگایەتی دەستپێشخەرییەکان بۆ کەمکردنەوەی پەرەسەندن و ئاشتەوایی کۆمەڵگە، لەنێو ئەو کەسایەتیانەدا ڕەزیە موتەوەکل، پێشەنگی ڕێکخراوی "مواطنە" هەیە کە ڕۆڵێکی سەرەکی بینی لە ئاشکراکردنی پێشێلکارییەکانی دژی هاوڵاتیانی مەدەنی لە ساڵانی جەنگدا، هەروەها ئەمال باشا بە یەکێک لە دیارترین داکۆکیکارانی مافی مرۆڤ دادەنرێت کە بەشداری لە چەندین بۆنەی ناوچەیی و نێودەوڵەتیدا کردووە کە داوای بەشداریکردنی ژنانیان لە نیشتەجێبوونی سیاسیدا کردووە، هەروەها ژنانی وەک نور جندی و ئەسما ئەشوال بەشداریان کردووە لە پاڵپشتیکردنی ژنانی ئاوارە و بەشداریکردن لە هەڵمەتە مەدەنییەکان بۆ کردنەوەی ڕێگاکان، باشترکردنی دەستڕاگەیشتن بە خزمەتگوزارییەکان.

 

نوێنەری نەتەوە یەکگرتووەکان ئاماژەی بەوەدا کە ئەو نەخشەڕێگایەی کە لە کۆتایی ساڵی ٢٠٢٣ ڕێککەوتنی لەسەر کرا، کە ئاگربەستێکی گشتگیر و چارەسەرکردنی ئاڵەنگاری ئابوورییەکانی لەخۆگرتبوو، بەهۆی پەرەسەندنی گرژییەکانی دەریای سوورەوە ڕووبەڕووی ئاڵەنگاری بەرچاو بووەوە، ئەمەش داوای پێداچوونەوە بە میکانیزمەکانی جێبەجێکردنی نەخشەڕێگاکە و چالاککردنی پرۆسەیەکی سیاسی تۆکمەتر و ڕاستییتر دەکات.

 

جەختیشی لەوە کردەوە کە ئاشتی لە یەمەن لە ڕێگەی فشاری دەرەکییەوە نایەت، بەڵکو لە ڕێگەی بەشداریی ڕاستەقینەی هەموو لایەنە یەمەنییەکانەوە دێت، کە بە پاڵپشتیی ئیرادەیەکی دڵسۆزی ناوچەیی، نێودەوڵەتی، لە ڕێگەی هەنگاوی بناغەی بەرەو بوژانەوەی ئابووری، کردنەوەی ڕێگاو گەرەنتیکردنی مافە سەرەتاییەکان. یەمەنییەکان داوای موعجیزە ناکەن، بەڵکو داوای داهاتوویەک دەکەن کە بتوانن بە کەرامەتەوە تێیدا بژین، ئێمەش لە نەتەوە یەکگرتووەکان پابەندین بە سەبر و ئیرادە یاوەرییان بکەین لەسەر ئەم ڕێگایە.