ڕۆشێل جونیۆر

سوەیدا – دەنگی ژنان لە شاری سوەیدای سووریا وەک هێزێکی فیکری و مرۆیی سەریهەڵدا و بێدەنگییان ڕەتکردەوە و کەرامەتیان بەرزکردەوە و پێشنیاری چارەسەری کرد، بوونی ژنان تەنیا کاردانەوەیەکی سۆزداری نەبوو بەرامبەر بە ئازار، بەڵکو هەڵوێستێکی هۆشیارانەی نەتەوەیی و مافی مرۆڤ بوو، کە کۆمپاس بەرەو فیدراڵیزم وەک بژاردەیەک کە فرەچەشنی دەپارێزێت و هاوسەنگی بۆ دەوڵەتێک دەگەڕێنێتەوە کە بەهۆی ناوەندگەرایی و قۆرخکارییەوە ماندوو بووە.

ژنان لە سوەیدا باسیان لە فیدراڵیزم نەدەکرد وەک خۆشگوزەرانیەکی سیاسی، بەڵکو وەک پێویستییەک بۆ مانەوە باسیان دەکرد، لەناو کۆمەڵکوژی و گەمارۆدا، یەکەم کەس بوون کە داوای فیدراڵییان کرد نەک وەک دابەشبوون، بەڵکو وەک ڕزگارکردنێک بۆ ئەوەی لە شارەکە ماوەتەوە، پڕۆژەیەک کە دادپەروەری مسۆگەر دەکات و مافی نوێنەرایەتی و کەرامەت بە هەمووان دەبەخشێت، بە بیرۆکەکانیان پاڵپشتی پڕۆژەیەکیان کرد کە هی نوخبەیەک نییە، بەڵکو لە ئازارەکانی هاوڵاتیان و مافی ژیانیان لەدایک دەبێت.

"فیدراڵیزم مافی پاراستنی ناسنامەی تایبەتی خۆی بۆ هەموو پێکهاتەیەک گەرەنتی دەکات"
نەبیهە فەرەج، هاوڵاتی شاری سوەیدا، کە خاوەنی دکتۆرای نێودەوڵەتییە لە ڕەخنەی ئەدەبی، بۆچوونی خۆی لەسەر فیدرالیزم دەربڕی: لە ڕوانگەی منەوە، ئەوە تەنها سیستەمێکی حکومەت نییە، بەڵکو چارەسەرێکی کردەییە بۆ بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی، گەیشتن بە دادپەروەری کۆمەڵایەتی، و دەستەبەرکردنی دابەشکردنی دادپەروەرانەی سامان، سیستەمێکە کۆتایی بە چەوساندنەوە دەهێنێت و پشت بە حکومەتە ناوخۆییەکان دەبەستێت کە پەیوەستن بە حکومەتی ناوەندی بە شێوەیەک کە هەمووان بەشداربن لە بەڕێوەبردنی کاروباری خۆیان.

ڕوونیکردەوە، هەندێک لە پیشەگەرەکانی ڕاگەیاندن و تاکەکان وایکردووە هاوڵاتیان باوەڕیان بەوە هەبێت کە فیدراڵیزم بە واتای جیابوونەوە دێت، ئەوانیش ئێمەیان بە جیابوونەوە تۆمەتبار کردووە، ئەمە بە تەواوی دوورە لە ڕاستییەوە، لە ڕاستیدا زۆربەی وڵاتانی پێشکەوتوو سیستەمێکی فیدراڵی دەگرنەبەر و سەرکەوتوو بوون لە بەدەستهێنانی دادپەروەری کۆمەڵایەتی و خۆشگوزەرانی و سەقامگیری.

ئاماژەی بەوەشکرد، "ناچار بووین فیدراڵیزم لەبەرچاو بگرین، چونکە هەموو پێکهاتەیەکی کۆمەڵایەتی مافی پاراستنی ناسنامەی خۆی گەرەنتی دەکات و ڕێزگرتن لە زمان و کولتوورە پەراوێزخراوەکان دەگەڕێنێتەوە. ئەمەش ئەوەیە کە ئێمە وەک کۆمەڵگەیەکی یەکگرتوو پێویستیمانە، چونکە ئێمە خاوەنی ناسنامەی ئایینی و ناسنامەی کولتووری خۆمانین، کە هەرگیز دژایەتی بەیعەتمان بۆ دەوڵەتی سوریا نییە.

نەبیهە فەرەج هەروەها ئاماژەی بەوەدا کە ئەزموونی جیهانی سەلماندوویەتی کە فیدراڵیزم لەو شوێنانەدا سەرکەوتوو دەبێت کە سیستەمی مەرکەزی شکست دەهێنێت، وتی: ئەمڕۆ ئێمە ئەم بژاردەیە وەک شتێکی خۆشگوزەرانی پێشنیار ناکەین، بەڵکو لەپێناو پێویستییەوە، دوای ئەوەی کەوتینە بەر هێرشی خوێناوی و سیستماتیک کە لە ڕوانگەی تەواوی جیهانەوە بەرامبەرمان ئەنجامدرا، بە هاوبەشی ئاشکرای گروپە چەکدارەکان و خیانەتکاران لە ناوەوە.

"هێرشمان نەکردووە، ئێمەش ڕەتیدەکەینەوە هێرشمان بکرێتە سەر"
ئینساف عەبدول باقی، مامۆستای خانەنشین، وتی: بە توندوتیژییەکی بێ وێنە، بە پێشينگایەتی جۆلانی، لەلایەن میلیشیا نامۆکانەوە بە خاکەکەمانەوە هێرش کرایە سەرمان، کە بەبێ هیچ هۆکارێک بەسەرماندا سەپێندرا جگە لەوەی ئێمە پێکهاتەیەکی سەربەخۆین و ناسنامەیەکی ئایینیمان هەیە، ئەمەش وایکردووە فیدراڵیزم ببێتە پێویستییەکی بوونی ئەمڕۆ.
ئاماژەی بەوەشکرد، ئێمە پێش هەموو شتێک سوورین، هەرگیز باوەڕمان بە فرەچەشنی تائیفی وەک ئامرازێک بۆ دابەشبوون نەبووە، بەڵکو سەدان ساڵە بە پێکەوەژیانی تەواو و ئاشتی مەدەنی لەگەڵ خێڵ و پێکهاتەکانی دیکەدا ژیاوین، بەڵام ئەو هێرشەی لە ١٣ی تەمووزدا تووشی بووین، جیاوازی نەکرد لە نێوان گەنج و پیر، مرۆڤ یان بەرد، کۆمەڵکوژییەک بوو لە دەرەوەی خەیاڵ، بێ بەزەییانە و نامرۆڤانە.

ئاماژەی بەوەشکرد، هێرشمان نەکرد، بەڵام ڕەتیدەکەینەوە هێرش بکرێتە سەرمان، هەر لە سەرەتای قەیرانەکەوە ئێمە لە سوەیدا پێشوازیمان لە هەموو ئەو کەسانە کردووە کە پەنایان بۆ ئێمە بردووە، ماڵەکانمان کردۆتەوە نەک چادریان بۆ دروستبکەین، ئێمە نان و دەرمانمان لەگەڵیاندا دابەشکرد، ئێستا ئەم بەخشندەییە بە کۆمەڵکوژی و گەمارۆدان پاداشت دەکرێتەوە، ئەمە چ ڕقێکە بەرامبەر بە ئێمە؟

وتیشی: سەرەڕای برینەکان، هێشتا باوەڕمان وایە کە تەنیا نین، ئێمە پاڵپشتی عەرەبی و پاڵپشتی ویژدانی ئازادمان هەیە لە سەرانسەری جیهان، سازش لەسەر کەرامەت و مافەکان ناکەین، بەڵکو گەنجی خۆمان لەدەستداوە، ماڵەکانمان سووتاوە، هەروەها گەمارۆی هەمەلایەنەی خۆراک و دەرمان و سووتەمەنی بەسەرماندا سەپێنراوە، مافی خۆمانە بەرگری لە خۆمان بکەین، و مافی خۆمانە، بە یاسا، بۆ داوای پاراستنی دەرەکی ئەگەر دەوڵەت نەتوانێت بمانپارێزێت.

جەختیشی لەوە کردەوە کە ژنان لە شاخی عەرەب چەکیان هەڵگرتووە و بەرگری لە ماڵەکانیان کردووە، هەروەها لە هێڵی پێشەوە بوون و هەروەها لە ڕیزەکانی ڕۆشنبیریشدا بوون، چونکە ئەمە کولتووری ڕەگ و ڕیشەی قووڵی ئێمەیە.

"ئێمە بە بێدەنگی سەردەبڕێن"
ڕیما عەزام وتی: ئێمە بە خەونی یەکڕیزی سووریاوە چووینە مەیدانەکان، نەک دووبەرەکی و تائیفەگەری، چاوەڕێی ئەوە بووین دەوڵەت دەستوەردان بکات بۆ پاراستنی شارەکە، بەڵام بێدەنگی و خیانەتەکە هەموو چاوەڕوانییەکانی تێپەڕاند، موشەکێک لە تەنیشت ماڵەکەمان کەوتە خوارەوە، ئەوانەی ئەم ترسناکگەراییە دەژین بۆ هەر هەڵبژاردنێک بۆ پاراستنی گیانی خۆیان تاوانبار ناکرێن، ئێمە تەنها درێژکراوەی کەنار دەریا نین، ئێمە سوەیداین.

 

ئاماژەی بەوەشکردووە، ئێستا ڕووبەڕووی گروپە "دڕندەییەکان" بوونەتەوە کە ئاسایشیان لێ دزیوە، ئێمە بەرەنگاری ڕژێمی بەشار ئەسەد بووینەوە، ئەمڕۆش بەرەنگاری جۆلانی و هاوشێوەکانی دەبینەوە، داوا لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەکەین بە چاوێکەوە سەیری سوەیدا بکەن بۆ ڕاستی، ئێمە هێرشمان نەکردووەتە سەر کەس، ئێمە بە بێدەنگی سەردەبڕدڕێن، و هەوڵی سڕینەوەمان دەکرێت.

 

ڕیما عەزام، لە کۆتایی قسەکانیدا، جەختی لەوە کردەوە، فیدڕاڵیمان ڕاگەیاندنی جیابوونەوە نییە، بەڵکو بانگەوازێکە بۆ ژیانێک کە کەرامەتی ئێمە بپارێزێت و کەمترین ئاسایشمان بۆ دابین بکات، متمانەمان بە جۆلانی و ئەو کەسانە نییە کە پێی دەوترێت 'ئاسایشی گشتی'، ئێمە داوای حکومەتێکی فیدراڵی دادپەروەر دەکەین کە ئێمە بپارێزێت و مافەکان بۆ خاوەن مافەکانیان بگەڕێنێتەوە، پێش ئەوەی ئەوەی لە دەنگەکانمان ماوەتەوە بسڕدرێتەوە.