ئەسما فەتحی

قاهیرە ـ زۆرجار ژنان قورسایی ئەو قەیرانە جۆراوجۆرانە لە ئەستۆ دەگرن کە وڵاتان ڕووبەڕووی دەبنەوە، بەتایبەتی شەڕ و کارەساتی سروشتی و بەڵاکانی وەک پەتا و نەخۆشی و لافاو و ئەوانی تر. ئەمەش لە دۆخێکی ناجێگیردا دەیانهێڵێتەوە و زۆرێکیان وڵاتەکانیان جێدەهێڵن و ئاوارە دەبن، بەدوای سەقامگیرییەکی زیاتردا دەگەڕێن بۆ خێزانەکانیان و دابینکردنی پێداویستییەکانی منداڵەکانیان، هەروەها لەگەڵ ژیانی خۆیان هەڵدێن ئەگەر بەر مەترسییەکی گەورەتر بکەون.

 

لەناو ئەم دۆخەدا، ئاژانسەکەمان قسەی لەگەڵ دالیا سەعید، پارێزەر و چالاکوانی ژن دامەزرێنەری دەستپێشخەریی عەون بۆ پشتیوانی یاسایی بۆ ژنان کرد، کە لەم دواییانەدا ڕۆڵی دیار بووە لە پاڵپشتیکردنی ژنانی پەنابەر، دابینکردنی گەرەنتی پاراستنیان، بەرزکردنەوەی هۆشیاری و زانیاری پێویست سەبارەت بە ڕێبازی یاسایی خۆیان لە ئاستی ناوخۆدا، بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە بەرکەوتەی زۆرێک لە قەیرانەکانن کە لە ئەنجامی کەمی زانیاریی لەو شێوەیە دروست دەبن.

 

دەستپێشخەرییەکە تەنیا لە قەیرانەکانی پەنابەراندا سنووردار نییە، هەرچەندە بە لەبەرچاوگرتنی بارودۆخی ئێستا، گەورەترین بەشی گرنگیدانەکەی لە ئێستادا داگیرکردووە. بەڵکو جۆرەها پشتگیری یاسایی پێشکەش بە ژنان دەکات بە گشتی، هەروەها ئەنجامدانی ڕەوانەکردن و دڵنیابوون لە جۆرەکانی تری پشتیوانی دەروونی. ئەمەش وایکردووە ببێتە یەکێک لە دەستپێشخەرییە ئومێدبەخشەکان لەم بوارەدا، دابینکردنی پشتیوانی یاسایی بۆ ئەو ژنانەی کە توانای ئەوەیان نییە.

 

لە فایلی پەنابەراندا هەوڵی بەرچاوتان داوە. دەتوانن باسی دیارترین چالاکییەکانتان بکەن کە تایبەتن بەوان؟

ئێمە کۆمەڵێک پارێزەری ژنین کە بڕیارماندا هێزەکانمان یەکبخەین بۆ ئەوەی پاڵپشتی یاسایی پێویست پێشکەش بە ژنان بکەین. ئەمەش تەنیا لە ژنانی پەنابەردا سنووردار نییە، خزمەتگوزاری پێشکەش بە هەموو کەسێک دەکرێت، بەڵام بەهۆی ئەو شەڕ و ناکۆکیانەی ئێستا لە چەند وڵاتێک ڕوودەدەن، لەوانە فەڵەستین، سودان، سووریا، لوبنان، لیبیا و ئەوانی تر، ئێمە زیاتر کارەکانمان لەسەر ئەو ژنانە چڕکردووەتەوە کە لەم وڵاتانەوە بۆ میسر دەگەن.

 

ئەو فۆرمانەی پشتگیری کە ئێمە پێشکەشیان دەکەین بریتین لە ئاگادارکردنەوەیان لە ڕێکارەکان و پێداویستییەکانی ناو تۆمارکردن لە UNHCR. هەروەها هەڵمەتی هۆشیاری لەسەر ئەو قەیرانە جۆراوجۆرانەی کە لەوانەیە ڕووبەڕوویان ببنەوە، بەتایبەت لە ئەگەری ڕوودانی توندوتیژی، ئاگادارکردنەوەیان لەو دەزگایانەی کە دەتوانن ڕوویان تێبکەن، هەروەها ڕێکارە یاساییە پێویستەکان بەڕێوەدەبەین.

 

ئێمە پشتگیری یاسایی بۆ ژنانی پەنابەر لە بابەتی باری کەسیدا دابین دەکەین، پاکێجێک خولی پەروەردەی بۆ بەهێزکردنیان لە ڕووی ئابوورییەوە لە ڕێگەی پەرەپێدانی پیشە دەستییەکانی وەک دورین و چنین، هاوکاریان دەکەین لە ڕێکخستنی پێشانگە و بازاڕ بە هاوبەشی لەگەڵ کۆمەڵە و دامەزراوەکانی تر.

 

جگە لەوەی لە ڕێگەی وۆرکشۆپی هۆشیاری و ڕەوانەکردنی کلینیک و پزیشکانی دەروونی لە کاتی پێویستدا پاڵپشتی دەروونییان بۆ دابین دەکرێت، بەدواداچوون تا دڵنیا دەبن لەوەی کە قەیرانەکانیان تێپەڕاندووە.

 

ئەزموونی کەسی ڕۆڵی هەیە لە هەڵبژاردنی کاری خۆبەخشیدا، بە تایبەت کاتێک باس لە پشتیوانیکردنی ژنان دەکرێت. دەتوانن زیاتر دەربارەی گەشتە کەسییەکەتان بۆمان بدوێن؟

لەوەتەی خوێندنی یاسام خوێندووە، بینیومە جیاکاری لەبەردەم چاومدا دەکرێتەوە،هەمووان پێیان دەوتم ئەو پیشەیەی کە بەو خۆشەویستییەوە بەدوایدا دەگەڕام "بۆ پیاوانە". زۆر دەستەواژەم بیست، لەوانە "ناتوانیت مامەڵە لەگەڵ بنکەی پۆلیس و فەرمانگەکانی داواکاری گشتیدا بکەیت، ژنان لەم کارەدا جێگەی خۆیان نییە" و دەستەواژەی دیکە.

 

ساڵانێکی زۆرە ڕووبەڕووی هەڵاواردنی ڕاستەوخۆ بوومەوە، جا چ دەرچوون لە ماڵەکەم بۆ شەقام، چ چوونە ژوورەوەی دادگا، کارلێککردن لەگەڵ کارمەندان، پاشان بنکەکانی پۆلیس و ئەفسەرەکان. هەموو ئەم هەنگاوانە هەڵگری پلەی جیاوازی جیاکارین.

 

هەر بۆیە بڕیارمدا کار لەسەر ئەم دەستپێشخەرییە بکەم تا بتوانم شوێنی سەلامەت بۆ خۆم و ژنانی دەوروبەرم دروست بکەم، دوور لە جیاکاری و توندوتیژی. ئەمەش وایکردووە متمانەی زۆرێک لە ئێمە بەدەستبهێنین کە هەست و قەیرانەکانیان لەگەڵ ئێمەدا هاوبەش کردووە، پشتگیری پێویستیان وەرگرتووە، گۆڕینی پراکتیکەکە بۆ پراکتیکی کۆمەڵایەتی فراوانتر کە لە تەنها پشتگیری یاسایی تێدەپەڕێت.

 

دیارترین ئەو قەیرانانە چین کە ژنان داوای یارمەتی ئێوە دەکەن؟

باوترین قەیران کە وەریدەگرین پەیوەندی بەو ژنانەوە هەیە کە داوای پشتیوانی دەروونی دەکەن، بە لەبەرچاوگرتنی تێچووی زۆری پزیشکی و ئەو ڕاستییەی کە زۆرێک لە توانایان نییە. ئێمە هەوڵمان داوە لە ڕێگەی سیستەمی ڕەوانەکردنی جۆراوجۆرەوە ئەم بابەتە چارەسەر بکەین. داوای پاڵپشتی دارایی دەکەین بەهۆی ئەو ئاڵەنگاریە ئابوورییانەی کە ژنان ڕووبەڕووی دەبنەوە، ڕێگری لە ژیانێکی پڕ لە شکۆمەندانەیان دەکات.

 

ژنانی پەنابەر بە لێسەندنەوەی زۆربەی کەلوپەلەکانیان گەیشتنە ئەوێ، بۆ نموونە زۆرێکیان ناتوانن هەلی کار دەستەبەر بکەن، بەدوای کەسانی تردا بگەڕێن بەبێ سەرکەوتن، ئێمە بە دابینکردنی ژمارەیەک وۆرکشۆپی بەهێزکردن، دابینکردنی پیشە دەستییەکان کە یارمەتیان دەدات لە مانەوەیان، چارەسەرمان کرد.

 

پێویستییە یاساییەکانیان ناتوانرێت پشتگوێ بخرێت، بە تایبەت کە زۆرێک دەکەونە قوربانی چەوساندنەوە و زەوتکردن، جگە لەوەش ژمارەیەکی زۆر لە ژنانی کۆچبەر هەست بە نامۆبوون دەکەن و پێویستیان بە پشتیوانی و یەکگرتن و هەل هەیە، چونکە زۆرێکیان لە بازاڕی کاردا ڕووبەڕووی هەڵاواردن دەبنەوە، ئەمەش یەکێکە لەو ئاڵەنگاریانەی کە ڕووبەڕوویان دەبێتەوە و داوای هاوکاری بۆ دەکەن.

 

زۆرێک، بەتایبەتی ژنانی پەنابەری سودان، بەدەست چەشنە کۆنەپەرستانەوە دەناڵێنن، سنوورداربوونیان بەو پیشەیانەی کە لە بازاڕی کاردا بە نزمترین دادەنرێت، وەک کرێکارانی ناوماڵ، بۆ نموونە و ئەو کارانەی دیکە کە تەنیا پەیوەندییان بەوانەوە هەیە.

 

زۆرێکیان تووشی پێگەی نزمتر دەبن لەلایەن دەسەڵاتدارانی جێبەجێکردنەوە و ترسیان هەیە کە بەهۆی هەر پێشێلکارییەکەوە کە ڕووبەڕوویان دەبێتەوە یان ڕێکاری یاسایی بگرنەبەر، تاوانبار بکرێن. ئەوان پێیان باشە سەرەڕای ئازارەکانیان بێدەنگ بن، چونکە کەس نادۆزنەوە کە گرنگییان پێبدات. ئەمە شتێکە کە لە کارەکانماندا لەسەر کەیسەکانیان دەیبینین.

 

زۆرێکیان تووشی جۆرەها زەوتکردنی ئەلیکترۆنی و دەستدرێژی سێکسی و قسەی ناشرین و هەراسانکردن دەبنەوە، ئەمەش لە ڕووی دەروونییەوە بارگرانییان لەسەرە، داوای پشتیوانی یەکێکە لە گەورەترین پێداویستییەکانیان.

 

گرنگترین بوارەکان چین کە پێویستیان پێیەتی بۆ باشترکردنی ژیانیان؟

پێویستیان بە سەرنجدان و چارەسەرکردنی پرسەکانیان هەیە، چونکە هەست بە پشتگوێخستن و نەخوازراو دەکەن.

 

کۆمەڵگەی مەدەنی ڕۆڵێکی گەورەی هەیە. ئێمە لە دەستپێشخەرییەکەدا، شێوەی جۆراوجۆری بەهێزکردنی ئابووری و دەروونی و یاسایی پێشکەش دەکەین، بەڵام ژمارەکان زۆرن و پێویستیان بە کردەوەی بەکۆمەڵ هەیە لەسەر ئەم پرسە.

 

 

دەستپێشخەرییەکە لەلایەن ئەو ژنانەی کە پێویستیان بە پشتیوانی کۆمەڵگە دوورەکانە، پەیوەندییان پێوە دەکرێت، ئەمەش شتێکە کە ناتوانین چارەسەری بکەین، بەتایبەتی لەو شارانەی کە گەیشتن بە ئێمە قورسە، ئەمەش پێویستی بە چالاککردنی زیاتری ڕۆڵی ئەنجومەن و دامەزراوە تایبەتمەندەکان هەیە کە توانای گەیشتن بە هەموو بەشەکانی میسریان هەیە، چونکە پێویستییەکە بەپەلە بووە، بەداخەوە لە بەرامبەر ئەو ژنانەی پێویستیان بە پاڵپشتی و هاوکارییە، دەرگا دادەخەین، بەڵام توانای ئەوەمان نییە.