ئەسما فەتحی

 

قاهیرە- ساڵانێکە پەرستاران داوای باشترکردنی بارودۆخەکانیان دەکەن، بەتایبەتی بە لەبەرچاوگرتنی وێنەی کارەکانیان کە بەردەوام چەواشە دەکرێت، بە شێوەیەک وێنا دەکرێت کە کەرامەتی ئەوان تێکدەدات. ئەمە بە تایبەتی لە دراماکاندا ڕاستە، کە ئەم تێڕوانینەیان بەردەوام کردووە و ئەو پێشێلکارییانەی بەرامبەریان کراوە، توندتر کردووەتەوە.

 

لە ڕێگەی ڕاپۆرتی خوارەوەمانەوە، ئێمە سەکۆیەکمان بۆ ژمارەیەک پەرستار دابین کردووە بۆ گفتوگۆکردن لەسەر ئەو پێشێلکاریانەی کە لە سیستەمی چاودێری تەندروستیدا تووشی دەبن، بەتایبەتی ئەوانەی پەیوەندییان بە چەواشەکاری کۆمەڵایەتییەوە هەیە، ڕێگاکانی کارکردن بۆ شکاندنی. باسمان لە پرسەکانی کرێ و کاتی کارکردن و مافەکانی تر کرد کە ساڵانێکە داوای دەکرێت.

 

پەرستارەکان جەختیان لەوە کردەوە کە پشتگیرییەکی پێویست و پێزانینیان بۆ ئەو کارانە وەرناگرن کە لەنێو خێزانەکانیان و کۆمەڵگەکانی دەوروبەریان ئەنجامی دەدەن. هیوادارن دۆخەکە بگۆڕێت، بەتایبەتی بە لەبەرچاوگرتنی باشتربوونی ڕێژەیی لە بەرژەوەندی پیاوان بۆ ئەو پیشەیە وخواستی بەشێک لە خێزانەکان بۆ ناونوسکردنی کچان تێیدا. بەڵام ئەوان پێیان وایە کە ئەمە کاتێکی زیاتری دەوێت، پێویستی بە کردەوەی بەکۆمەڵ هەیە لەلایەن دامەزراوە، کەسانی جۆراوجۆرەوە کە دەستڕاگەیشتن و کاریگەرییان هەیە لە کۆمەڵگەدا.

 

کاتی کارکردن و دەرماڵەی تووشبوون: قەیرانەکانی دابینکردنی بەردەوام

سەیدە سەید محەمەد، پەرستار لە ژووری نەشتەرگەری ڕایگەیاند، گرنگترین قەیرانی بەردەم پەرستاران خشتەی دەوامیانە، ئەمەش وادەکات زۆرێک نەتوانن بەردەوام بن لە کارکردن بەشێوەیەک کە سەقامگیری دەروونی مسۆگەر بکات، ڕێگری لە هەڵەکردنیان بکات بەتایبەت لە نەخۆشخانە حکومییەکاندا.

 

دووپاتی کردەوە کە پێشتر بڕیارێک سەبارەت بە پەرستاری لە نەخۆشخانە حکومییەکان لەلایەن سەرۆکی بەڕێوەبەری جێبەجێکردنەوە دەرچووە، کە پێویستە پەرستاران لە ئێواران دەوام بکەن، دەوامی بەیانیانیان تەواو بکەن. ئەمەش قەیرانێکی گەورەی لێکەوتەوە، چونکە کارکردنی دوو شۆفتی یەک لە دوای یەک بە شێوەیەکی سروشتی هەڵە بەدوای خۆیدا دێنێت. هەندێک توانیان لە ڕێگەی ناڕەزایەتییەوە بەرەنگاری ئەم بڕیارە ببنەوە و ڕایبگرن، وەک ئەوەی لە بور سەعید ڕوودەدات، لە کاتێکدا زۆربەی شوێنەکانی دیکە هێشتا جێبەجێی دەکەن.

 

ڕوونیشیکردەوە، دەرماڵەی تووشبوون بە ڤایرۆسی کۆرۆنا یەکێکە لەو قەیرانانەی کە تا ئەمڕۆش چارەسەرنەکراون. بەدەستهێنانی قورسە، پێویستی بە چەندین ڕێکار هەیە بۆ بەدەستهێنانی "تەنها ١٥ لیرەی میسری"، یان کەمتر لە یەک دۆلار، کە هاوتا نییە لەگەڵ ڕادەی ئەو زیانانەی کە پەرستاران تووشی دەبن.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، تێڕوانینی کۆمەڵگە بۆ پەرستاران گۆڕاوە، دۆخەکە تاڕادەیەک باشتر بووە، بەتایبەتی لەگەڵ ڕەوتی کارکردنی پیاوان لە پیشەکەدا، ئارەزووی خێزانەکان بۆ ئەم توێژینەوە و پیشەیە. بەڵام بە پلەی یەکەم وەک "پیشەی مێینە" دەمێنێتەوە، بەهۆی پەیوەندی ژنان لەگەڵ ڕۆڵی چاودێریکردن. جگە لەوەش زۆربەی نەخۆشخانە و کلینیکەکان مێینەیان پێ باشترە لە پیاوان، چونکە توانای بەرگەگرتنی توندوتیژی زیاتریان هەیە.

 

سەیدە سەید محەمەد ئاشکرای کرد کە هیچ ڕێکخراوێکی ناوەندەکان وەک ڕاستەقینەی نابینێت و مافی بەشداریکردنیان لە کۆبوونەوەی گشتی لێ زەوت دەکرێت، شوێنێک نادۆزنەوە بۆ داوای مافەکانیان یان بەدیهێنانی نوێنەرایەتی ڕاستەقینەی ناوەمدەکان کە نوێنەرایەتی پەرستاری و قەیرانەکانی بکات.

پەرستاران پێویستیان بە تێڕوانینێکی ڕێزدارتر هەیە بۆ هەوڵەکانیان

زەینەب محەمەد، پەرستار جەختی لەوە کردەوە کە پەرستاران بەدەست قەیرانی گەورەوە دەناڵێنن. بۆ نموونە وەک پەرستارێکی ژووری نەشتەرگەری، ڕۆژانە ١٢ کاتژمێر لە ژوورەکانی نەشتەرگەریدا کاردەکات، تەنها یەک کاتژمێر بۆ پشوودان و نانخواردنی نیوەڕۆ وەردەگرێت، ئەمەش وای لێدەکات لە هەموو کاتێکدا تووشی دۆخێکی سەخت بێت. پەرستاری پێویستی بە پشتیوانی ڕاگەیاندن هەیە بۆ گۆڕینی تێڕوانینەکانی کۆمەڵگە بۆ پیشەکە، بەتایبەتی کە نەخشێکی دراما هەیە، کە بە ئەنقەست پەرستاران دەشێوێنێت، ئەمە بە لەبەرچاوگرتنی ئەو قوربانیدان و هەوڵانەی کە سیستەمی چاودێری تەندروستی داوە، نەگونجاوە.

 

ڕوونیکردەوە کە زۆرێک لە پێشێلکارییە کۆمەڵایەتییەکان دەگەڕێندرێنەوە بۆ پەرستاری، وەک ئەوەی بابەتەکە پەیوەندی بە پزیشکانی پیشەکەوە هەبێت نەک پراکتیزە کەسییەکان، کە ڕەنگە ناوازە بن، وەک هەراسانکردن لەلایەن پێشکەشکاری خزمەتگوزارییەوە (پەرستار).  نەخۆش متمانەیەکە لە دەستی پەرستاریدا، هەروەها کۆدێکی کارکردن و ئەخلاقی هەیە کە ئەستەمە بشکێنرێت، تەنها لە کەیسە ناوازەکاندا نەبێت، وەک ئەوەی لەنێو هەموو چین و توێژەکانی کۆمەڵگەدا ڕوودەدات.

 

ئاماژەی بە هەوڵە بەرچاوەکان کرد بۆ هۆشیارکردنەوەی هاوڵاتیان سەبارەت بە پیشەکە و پراکتیزەکارانی، بوونی نەوەیەکی نوێ کە ئەرکی شکاندنی ئەو چەشنە چەقبەستووانەی کە لەناو ئەم سیستەمەدا توڕەیان دەکەن، گرتۆتە ئەستۆی خۆی.

 

سەبارەت بە ئامرازەکانی باشترکردنی دۆخەکە، جەختی لەوە کردەوە کە ئێستا ئەو پرسە پێویستی بە دەستێوەردانی هێزی نەرم هەیە بۆ ئەم گروپە. جگە لەوەش داهات بەس نییە بۆ پیشەگەرەکانی پەرستاری بەتایبەتی لە کەرتی گشتیدا، ئەمەش وایکردووە زۆرێک لە پیشەکە بەجێبهێڵن، بەدوای دامەزراندندا بگەڕێن لە کەرتی تایبەتدا بەهۆی جیاوازییەکی بەرچاوی موچەوە.

پەرستارانی ژن تووشی سەرپێچی ئاڵۆز دەبن

کاریمان مەحمود، پەرستارێکی هاوڵاتی ئەسکەندەریە، ڕوونیکردەوە، پەرستاری بەشێکی گرنگی حکومەت و قەوارە کارەکانییە، بە لەبەرچاوگرتنی ڕۆڵی لە کۆمەڵگەدا. بەڵام لە سیاسەت دوورە، هەر بۆیە کەس نادۆزێتەوە باسی میکانیزمەکانی باشترکردنی دۆخەکەی بکات. ئەمەش دەبێتە هۆی تێکچوونی کارکردنی لە ئەرک و ڕۆڵی کۆمەڵایەتیدا، بەتایبەتی ئەوانەی کە بەزۆری باسی ئەم گروپە دەکەن هیچ پەیوەندییەکیان بەو گروپەوە نییە.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، پەرستاران، وەک ژن، هەمان ئەو پێشێلکاریانەیان بەسەردا دێت کە زۆربەی ژنان لەسەر شەقام یان لە ماڵەوە تووشی دەبن، هەروەها فشاری دیکەش. لە شوێنی کاردا ڕووبەڕووی هەراسانکردنێکی زۆر دەبنەوە، جا لەلایەن هاوکارە نێرەکان یان مێینەکانەوە یان لەلایەن بەڕێوەبەرانەوە. هەراسانکردن و هەڵاواردن هەیە کە کاریگەری لەسەر زۆرێک لە ژنان هەیە.

 

ڕوونیشیکردەوە، کەلێنێک لە نێوان ناوەند و پەرستاریدا هەیە، ئەمەش ڕێگری دەکات لە گفتوگۆی بنیاتنەر یان گەڕان بەدوای میکانیزمەکان بۆ باشترکردنی دۆخی ئێستا. کەس هیچ زانیارییەک لەبارەی هیچ زانیارییەکی پەیوەست بەو یەکێتییەوە نازانێت، بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی نزیکەی ١٥ ساڵە هەڵبژاردن ئەنجام نەدراوە.

 

ئاشکرایکردووە کە پەرستاران لە ئەنجامی هەر کەموکوڕییەک لە سیستەمی چاودێری تەندروستیدا تووشی دەستدرێژی دەبن، دەبێت بەرگەی توندوتیژییەکی زۆر بگرن، کە تەنانەت ڕەنگە بەرەو دەستدرێژیکردنە سەریان بەرزبێتەوە. جگە لەوەش لەم جۆرە کەیسانەدا زۆرینە ڕێکاری یاسایی ئەنجام نادەن، خۆیان لە دادگا و ڕێکارە یاساییەکان بەدوور دەگرن. جگە لەوەش زۆرێک لە پەرستاران پشتیوانی خێزانەکانیان یان تەنانەت ئەو دامەزراوانەیان نییە کە کاریان تێدا دەکەن، لە کۆتاییدا دەستبەرداری مافەکانیان دەبن.