سومەیە رەحیمی

 

پاوه-جیاکاری ڕەگەزی لە فەرمانگەکانی حکومەتدا ئاڵەنگاریەکی دامەزراوەیی بەربڵاوە کە هەلی یەکسان لە کارمەندانی ژنان لە دامەزراندنی کارمەند و پلەبەرزکردنەوە و بەڕێوەبردندا ڕەتدەکاتەوە. ئەم جیاکارییە هەم بە ئاشکرا و هەم لە چینە وردەکاندا بوونی هەیە، وەک کەلێنی موچە، هەڵسەنگاندنی کارای کارکردن و پۆستەکانی بەڕێوەبردن.

 

سەرەڕای دەستکەوتی ئەکادیمی و ئەزموون و توانا بەرزەکانیان، بەڵام زۆرێک لە ژنان بەهۆی بیروبۆچوونی پیاوسالاری و کولتوری ڕێکخراوەیی جیاکاری و یاسا ناکاریگەرەکانەوە بەدەست دواکەوتنی پێشکەوتنەوە دەناڵێنن. تەنانەت هەندێک جار دەتوانرێت ڕواڵەتی جەستەیی بکرێتە بیانوو بۆ دوورخستنەوەیان.

 

کەمکردنەوەی موچە بۆ کارکردنی یەکسان، نەبوونی پشتیوانی بۆ ئەو ژنانەی کە بەرپرسیارێتی خێزانیان لەسەرە، نەبوونی دامەزراوەکانی چاودێری زیاتر فشاریان لەسەرە.

 

دەزگاکانی حکومەت دەبێ مۆدێلی دادپەروەری بن، بەڵام بە کردەوە جیاکاری ڕەگەزی بەردەوام دەکەن. ڕاستکردنەوەی ئەم ڕەوتە پێویستی بە پێداچوونەوە بە یاساکان و گۆڕینی هەڵوێستی بەڕێوەبردن و بنیاتنانی دامەزراوە سەربەخۆکان هەیە.

 

ژن شایەنی ئەوەیە نەک وەک ڕەگەزی دووەم، بەڵکو وەک هێزی یەکسان و ئەزمووندار و کاریگەر لە چوارچێوەی پێکهاتەی بەڕێوەبردندا سەیر بکرێت. هەر لەو پێوەندییەدا دەزگاکەمان چاوپێکەوتنی لەگەڵ دوو کارمەندی ژن ئەنجامدا کە ڕۆژانە ڕووبەڕووی هەڵاواردنی ڕەگەزی دەبنەوە.

 

جیاکاری بێدەنگ

هەستی کەریمی کە ناوێکی خوازراوە، فەرمانبەری حکومی شاری پاوە و خاوەنی ١٥ ساڵ ئەزموونە. هێشتا بە "موچەی وانەوتنەوە" کاردەکات، واتە بەبێ گرێبەستی هەمیشەیی وانە دەڵێتەوە.

 

سەبارەت بە هەڵاواردنی ڕەگەزی لە دامەزراندندا، وتی: لەهەمان کاتی دەستکردنم بە وانەوتنەوە، سێ پیاو لەژێر "موچەی وانەوتنەوە" دەستیان بە کارکردن کرد، دوو کەسیان دوای چاوپێکەوتنێک لە تاران گرێبەستی هەمیشەیییان پێدرا، بەڵام من ڕەتکرامەوە، چونکە لە دەرەوەی کاتەکانی دەوام باڵاپۆش نەبووم، هێشتاش بە فەرمی نەدامەزراوم.

 

ڕوونیشیکردەوە، موچەکەی زۆر کەمە، سەرەڕای ئەوەی لەهەمان ئاستی هاوکارە پیاوەکانیدا کاردەکات. وتیشی: من مانگانە موچەی ٦ بۆ ٧ ملیۆن دیناری ئێرانی وەردەگرم، هەرچەندە کاتی کارکردنم یەکسانە بە هاوکارە پیاوەکانم، بەڵام موچەی هاوکارە پیاوەکانم لە ٢٠ ملیۆن دیناری ئێرانی تێدەپەڕێت.

 

لە درێژەی قسەکانیدا وتی: ژنانی کرێکار لە ئێران بەدەست هەڵاواردنێکی ئاشکرای ڕەگەزییەوە دەناڵێنن. ئێمە بۆ پۆستی بەڕێوەبردندا یان سەرۆکی بەشەکان هەڵنابژێردرێین، تەنانەت ئەگەر بڕوانامەی پەروەردەیی و ئەزموونی پراکتیکیمان لە هاوکارە پیاوەکانمان باڵاتر بێت.

 

هەستی کەریمی پێی وایە هەڵاواردنی ڕەگەزی لە فەرمانگە حکومییەکاندا دەرئەنجامی پێکهاتە یاساییە ناکاریگەرەکان و کولتوورێکی پیاوسالارییە. "سەرەڕای خوێندن و ئەزموونی ژنان، ڕووبەڕووی دوورخستنەوە دەبنەوە لە پۆستی بەڕێوەبردن. هەندێک یاسا هەندێک جار ڕێگری لە پێشکەوتنیان دەکەن، باوەڕی باویش ئەوەیە کە پۆستی باڵا تەنها بە پیاوان بدرێت."

 

جەختی کردەوە کە چاکسازی لە یاساکانی کار، خولی پەروەردەی بەڕێوەبەران بۆ پێشخستنی یەکسانی ڕەگەزی و دامەزراندنی دەزگاکانی چاودێری هەنگاوی بنەڕەتین بۆ گۆڕینی ئەم دۆخە. هەروەها ژنان دەبێ لە ڕێگەی پەیوەندی و داکۆکیکردنی بەکۆمەڵەوە ڕووبەڕووی مافەکانیان ببنەوە.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، هەڵاواردن پاڵنەرەکانی ژنان کەمدەکاتەوە، پاڵنەر و بەرهەمهێنانیان کەمدەکاتەوە، پشتگوێخستنی تواناکانیان متمانە بە ژێرخانی ئابووری لاواز دەکات، گومان لەسەر کارایی سیستەمی کارگێڕی دروستدەکات.

 

"ڕۆژانە بەدەست هەڵاواردنەوە دەناڵێنم"

مریەم عەلوی (ناوی ساختە)، کارمەندی نووسینگەی پاوە تەمەنی ٤٤ ساڵە،وتی: بە هەموو مانایەکی وشەکە تووشی هەڵاواردنی ڕەگەزی دەبێت. من زیاتر لە ١٩ ساڵ ئەزموونی پیشەییم هەیە. هەموو ڕۆژێک تووشی هەڵاواردن دەبم، چ بە ئاشکرا و چ بە نهێنی. هەرچەندە ئێمەی ژنان هەندێکجار زیاتر لە هاوکارە پیاوەکانمان کاردەکەین، بەڵام موچە و یارمەتییەکانمان بە شێوەیەکی بەرچاو کەمتر دەمێننەوە. ئەم ڕاستییە پڕ لە ئازارە کاریگەری نەرێنی لەسەر هەیەجان و پاڵنەرەکانمان هەیە بۆ کارکردن.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، من دایکی سێ منداڵم، سەرەڕای بەرپرسیارێتی خێزانیم، ناچارم لە نێوان پاوە و پاینغاندا هاتووچۆ بکەم، ئەم هاتووچۆیانە فشارێکی جەستەیی و دەروونی زۆر دەخاتە سەر کەسێک، لەگەڵ ئەوەشدا هەڵاواردنی ڕەگەزی ئەم ئەرکەی قورستر کردووە. بە پێچەوانەی پیاوانەوە، ئێمەی ژنان لە گەرمای زۆردا ناچارین جلوبەرگی قورس و نەشیاوی وەک پاڵتۆ و باڵاپۆش لەبەر بکەین، کە ئەو وەک بەرگێک پێناسەیکردووە، کە دەبێتە هۆی وەرینی جەستە و ڕۆح.

 

سەبارەت بە ژینگەی کار، مەریەم عەلوی ڕوونیکردەوە کە ئەو فەرمانگەیە بە ژینگەیەکی پیاوسالاری و دوژمنکارانە تایبەتمەندە. ژنان نەک هەر مافی یەکسانیان لێ زەوت دەکرێت، بەڵکو هەلی پێشکەوتنیشیان لێ زەوت دەکرێت. سەرەڕای بەرپرسیارێتی خێزانیمان، هیچ سودێکمان پێنادرێت. تەنانەت بە پارەی بیمەش ئەگەر بمرین منداڵەکانمان هیچ یارمەتیەک وەرناگرن. دۆخێکی نادادپەروەر و بەدبەختە.