شەبنەم ڕەحیم زادە

 

بۆکان- ناوی "بوکە بەبارانێ" لە گۆرانییەکانی منداڵان لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان لە وەرزی وشکەساڵیدا سەرهەڵدەداتەوە، سەرەڕای دابەزینی لە ساڵانی ڕابردوودا، بەڵام ئەمساڵ لە چەند شارێکی کوردستاندا زیندوو بووەتەوە، ئەمەش پەیوەندی گەلی کورد بە سروشت و بەخێوکردنەوە دووپات دەکاتەوە.

 

ڕێوڕەسمی "ببوکە بەبارانێ" یەکێکە لە کۆنترین نەریتە کوردییەکان کە پەیوەستە بە نزاکردن بۆ باران، لە ڕۆژانی سارد و وشکدا ئەنجام دەدرێت، لەم داب و نەریتە نەریتییەدا کە ڕەگ و ڕیشەی لە بیروباوەڕی کۆنی کورد سەبارەت بە سروشت داکوتاوە، منداڵانی کچ  و کوڕ بووکەڵەیەک دەڕازێننەوە و بە کوچە و کۆڵانەکاندا نمایشی دەکەن.

 

هەندێک لە توێژەران پێیان وایە ئەم نەریتە بە شێوەیەکی هێمای خوداوەندی ئاو شکۆمەند دەکات، ژنان نوێنەرایەتی ناوەندەکانی منداڵبوون و ژیان دەکەن، کە ڕەنگدانەوەی ڕۆڵی ناوەندی خۆیانە لە سووڕی سروشتدا، سەرچاوەی ئەم پراکتیزەیە دەگەڕێتەوە بۆ ئەفسانە کۆنەکانی کورد کە پێش ئایینە یەکتاپەرستەکان بوون.

 

دەوترێت بووکەڵەی "بوکە بەبارانێ" لە دار دروستکراوە و لەلایەن دایکێک یان داپیرەیەکی ناوچەکەوە بە جلوبەرگی ناوخۆییەوە پۆشراوە، لە هەندێک حاڵەتدا جل و بەرگی بووکەڵەکە بە گوڵی جوان یان ڕووەکی ناوخۆیی دەڕازێنرێتەوە و سەری بە پارچەیەک تول داپۆشراوە، کۆمەڵێک منداڵ و لە هەندێک ناوچە تەنها منداڵانی کچ، ماڵ بە ماڵ "بووکی باران" هەڵدەگرن و گۆرانی کولتووری دەڵێنەوە و داوای باران دەکەن و لە دەرگاکان دەدەن.

 

لە ڕابردوودا لەگەڵ تێپەڕبوونی کاروانی "بوکە بەبارانێ"دا، ژنی گەورەی هەر ماڵێک ئاو، ئارد، یان گڵی سپی لە ڕێڕەوەکەیدا دەڕژاند وەک هێمای بەخێوکردن و بەرەکەت، لەو ماڵانەی کە میوانداری بووکەڵکەیان دەکرد، ژنان ئاویان لەسەر دەڕژاند یان دەرزیەکیان بە سنگیەوە دەچەسپاند و دیاری هێماییان وەک هێلکە، شیرینی، کشمیش، گوێز، نان، یان پارە پێشکەش بە منداڵە هاوڕێکانی دەکرد.

 

ئەم دیاریانە لە ناوچەیەکەوە بۆ ناوچەیەکی تر بەپێی تایبەتمەندییە جوگرافییەکانیان جیاوازن و هەریەکەیان گرنگییەکی تایبەتیان هەیە کە پەیوەندی بە بەرەکەتەکانەوە هەیە، بەپێی نەریتی ناوخۆیی ئەم پێشکەشکردنانە پێشکەش بە بووکی باران دەکرێت، خواردنەکەش بە بەرەکەت دادەنرێت و بە شێوەیەکی هێمای بە یەکسانی بەسەر هەموواندا دابەش دەکرێت.

 

دوای ئەوەی منداڵەکان بە هەڵگرتنی بووکەڵەکە "بوکە بەبارانێ" لە کوچە و کۆڵانەکاندا دەسوڕێنەوە، بە بردنی بۆ شوێنێکی پیرۆز کۆتایی بە ڕێوڕەسمەکە دێنن، کە کچێک ناسراو بە "بارا لاگەر" یان "کوێرا کاش" "کچە گەورەکە" لەسەر بنکەیەکی هێمای دایدەنێت، لە هەندێک ناوچەدا بووکەڵەکە دەبرێت بۆ کانییەک و لەوێ بەجێدەهێڵرێت، وەک دەربڕینی هیوایەک بۆ باران، هەروەها ڕێوڕەسمەکە بە نوێژ و نزای بەکۆمەڵ کۆتایی دێت.

 

ئەم نەریتە کۆنە کوردەوارییە کە لە ساڵی ٢٠١٤ کاندید کرابوو بۆ ئەوەی بخرێتە لیستی میراسی جیهانی یونسکۆوە، لە دەیان ساڵی ڕابردوودا بە تایبەتی لە نێو منداڵانی ناوچەی موکریاندا دابەزیبوو، بەڵام هەوڵی چالاکوانانی کولتووری ئەمساڵ لە گوند و شارەکانی وەک مهاباد، بۆکان، نەقدە، سەردەشت زیندوو کردۆتەوە و کۆمەڵەی ئەدەبی نیشتیمان لە بۆکان ڕۆڵێکی بەرچاوی لە سازدانیدا بینیوە.

 

ڕێوڕەسمی "بوکە بەبارانێ" لە ناوچەیەکی بەرفراوانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان، لەوانە هەورامان، کرماشان، سنە، ئیلام، قوروە، و ورمێ بەڕێوەدەچێت و درێژدەبێتەوە بۆ باکووری کوردستان، باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، هەروەها کوردستان، سەرەڕای گۆڕانکاری لە تایبەتمەندییەکانی ڕێوڕەسمەکە لە ناوچەیەکەوە بۆ ناوچەیەکی دیکە، هێما و ئامانجەکەی لە نێو گەلی کورددا بە یەکگرتوویی دەمێنێتەوە و پەیوەندی قووڵی خۆیان بە سروشت و بەخێوکردن و هیواوە دەردەبڕن.