NEXEM KERACÊ

Xeza – Di kêliyek awarte de di nav kaosa dorpêçkirinê û hilweşîna her aliyê jiyanê de, Dibistana El-Kamiliya li Rojhilatê Xezayê piştî zêdetirî du salan girtina bi tevahî, agirê perwerdeyê ji nû ve geş kir. Avahiyek xirab a ku 80 sal berê hatiye çêkirin, veguheriye cihekî ku bingehên zarokatiya ji hêla şer ve hatine dizîn lê tên vegerandin. Li vê herêma ku ji kevirên kevin pêk tê û binesaziya dibistanê ya girîng tuneye, li yek ji deverên herî xeternak înîsiyatîfek perwerdehiyê derketiye holê. Ev înîsiyatîf, armanc dike ku mafê perwerdehiyê ji bo zarokan mîsoger bike û pêşeroja wan a nêzîk xilas bike. Dîna Ebû Şaban, mamosteya ku pêşengiya vê hewildanê kirî ye. Bi dengekî tijî serkeftin li ser bêhêvîtiyê diaxive: “Vekirina dibistanê ji bo bi hezaran xwendekaran, nemaze ji bo wanên ku di temenê biçûk de derfetên fêrbûna bingehîn tunebûn, pencereyek ronahiyek nû bû. Me ji tunebûnê dest pê kir; di polan de maseyek an jî taxteyek reş tunebû. Me tenê çend perçeyên karton hebûn ku em zarokan li erdê rûniştî hîn bikin. Lê dîsa jî em bi biryardarî xebitîn û di nav çend mehan de, piştî peyda kirina mase û taxteyên reş ên sade, me karî di du şiftan de, sibê û piştî nîvro, zêdetirî hezar zarokan bicîh bikin.”

Cejnên netewî pîroz dikin

Her çend dibistan, ku ji kevirên kevnar ên ku bi dehsalan vedigerin hatiye çêkirin, gelek tesîs û çavkaniyên perwerdehiyê kêm bûn jî, bandora wê ya psîkolojîk li ser zarokan eşkere bû. Mîmariya kevneşopî ya avahiyê wan vegerand hawîrdorek fêrbûna xwezayîtir; mîna ku ew bi têlek ve girêdayî bin ku nihaya xwe ya aloz bi rabirdûyek aramtir ve girêdide. Dîna Ebû Şaban diyar kir ku dibistanê her wiha rêûresmên jiyana dibistanê yên ku zarok bêriya wan dikirin, vejandine û wiha domand: “Em bernameyek radyoya dibistanê dimeşînin û cejnên neteweyî pîroz dikin; ya herî dawî Roja Serxwebûnê bû. Ev hûrguliyên biçûk di moralê xwendekarên ku di şerekî aşkera de dijîn de ferqek mezin çêdikin.”

‘Emê nehêlin ku mafên zarokan dîsa ji destê wan bên girtin’

Her çend ji ber nêzîkbûna xwe ya bi çeper û krênên leşkerî yên Îsraîlê re her tim di bin gefê de be jî, dibistan hema hema yekane dibistan e li rojhilatê bajêr, ku operasyonan ji nû ve dest pê dike. Digel vê yekê, Dîna got ku “Em her deqeyekê di nav tirsê de dijîn, lê îradeya me ji vê terorê xurttir derketiye holê. Zarokên me heq dikin ku şansek jiyanê hebe û em ê nehêlin ku mafên wan dîsa ji destê wan bên girtin.”

‘Jinên li vir ne tenê mamoste ne; ew rêber, piştgir û îlham in jî’

Dîna Ebû Şaban û karmendên wê yên bi piranî jin in, dixebitin ku dibistanê berfireh bikin da ku bêtir xwendekaran bicîh bikin. Ew planên zelal pêşkêşî rêxistinên mirovî û bexşkeran dikin û hêvî dikin ku amûr û alavên pêwîst ji bo piştgiriya pêvajoya perwerdehiyê peyda bikin. Dîna balkişand ser rola sereke ya jinan a di vejandina perwerdehiyê de û wiha got: “Bêyî jinên ku li eniyên pêş in û ji şiyanên xwe wêdetir diçin, me nikarîbû li vir perwerdehiyê ji nû ve ava bikin. Jinên li vir ne tenê mamoste ne; ew rêber, piştgir û îlham in jî."

Dîna Ebû Şaban diyar kir ew bawer dike ku ev hewldana jinan nîşan dide ku jinên Filistînî dikarin di demên hilweşînê de, dema ku saziyên fermî tune bûn jî, pergalên alternatîf ava bikin û wiha pê de çû: “Vê ezmûnê ne tenê perwerde ji nû ve ava kir, di heman demê de nîşan da ku jin di demên şer de bingeha pêşkeftina civakî û pişta jiyanê ne.”

‘Me çi kir ku em vê jiyana hovane heq bikin?’

Di nîvê vê dîmenê de, dengê zarokên ku dibistanên wan hatine wêrankirin, yên ku di salên herî krîtîk de ji bo pêşketina xwe ya nasnameyî û hestyarî mafê xwe yê perwerdehiyê winda kirine, bilind dibe. Jourî Sukkar ê 8 salî li kêleka yek ji konên wêranbûyî radiweste, dengê wî tevliheviyek gilî û lava ye. Dibêje ku "Mafê me yê fêrbûnê heye, mîna hemû zarokên cîhanê. Em dersxane û maseyên rastîn ên ku em lê rûnin dixwazin, ne ku li erdê an di konan de binvîsin. Me çi kir ku em vê jiyana hovane, bêpar ji ewlehî, perwerde û lîstikê, heq bikin?”

‘Em dixwazin xwe wekî zarokan hîs bikin’

Li kêleka Jourî, zarokek din ê ku di bombebarana dawî de mala xwe winda kiriye, Rinad Radî rûniştiye. Rinad diyar kir ku ji dibistanê pir hez dike û wiha domand: “Ez xeyal dikim ku bibim mamoste. Em ji koçberiyê û jiyana di navbera tirs û bombebaranê de westiyane. Em cihekî dixwazin ku em bêyî dengê balafiran fêr bibin. Em dixwazin xwe wekî zarokan hîs bikin.” Ev dengên ciwan ku bi hişmendiyek ji salên xwe wêdetir tijî ne, dibin nîşanek berbiçav a valahiya perwerdehiyê ya ku di du salan de kom bûye. Îro, zarokên ku di dibistanên berfireh de qeydkirî ne tenê li perwerdehiyê digerin, di heman demê de li cîhek bi ewle digerin ku mafê wan ê ewlehiyê biparêze û rê li ber şikestina xewnên wan bigire.

Astengî bandorê li pêşveçûna zanînî dikin

Pisporên perwerdehiyê yên ku di nav înîsiyatîfê de dixebitin destnîşan dikin ku astengiyên dirêj ên perwerdehiyê bandorên kûr li ser pêşketina nasnameyî û hestyarî ya zarokan dikin, ku entegrekirina wan di qonaxên perwerdehiyê yên paşîn de dijwar dike, nemaze di nebûna amûrên fêrbûna înteraktîf, çavkanî û çalakiyên ku ji bo şekildana kesayetî û baweriya bi xwe ya zarokek bingehîn in. Di rewşên wiha de, înîsiyatîfên jinan di sektora perwerdehiyê de dibin kevirê bingehîn ê vejîna civakî, ne tenê hewldanên takekesî. Li Dibistana Kamilia, jin wekî pirek di navbera niha û pêşerojê de tevdigerin, di heman demê de karên perwerdehî, rêxistinî û îdarî dikin. Ew polan nûjen dikin, hewşan amade dikin û kevirên kevin ji nû ve rêz dikin da ku rêyên bi ewle biafirînin. Ew kêmbûna mamosteyan bi xwe-fêrkirinê telafî dikin û di nebûna çavkaniyên kevneşopî de rêbazên hînkirinê yên alternatîf bipêş dixin. Tevî van hemûyan, ew di çarçoveya koçberiyê de rolên xwe yên malbatî jî diparêzin.

Siyasetek rastîn e ku şiyana zarokan ji bo avakirina paşeroja xwe lawaz dike

Bêparkirina zarokan ji perwerdeyê li Xezayê bo sala sêyem binpêkirineke eşkere ya pîvanên navneteweyî ye ku mafê zarokan ê perwerdehiya bênavber garantî dike. Ev maf di tu şert û mercan de divê nekin xeterê. Girtina berdewam a dibistanan, hilweşandina tesîsên perwerdeyê û veguherandina hin ji wan bo stargeh an baregehan, valahiyek mezin a zanînê çêkiriye ku bi hêsanî nayê girtin û bûye sedem ku bi hezaran zarok ji pêşveçûna xwe ya asayî ya psîkolojîk, rewşenbîrî û civakî dûr bikevin. Ev êdî ne tenê rawestandinek demkî di pêvajoya perwerdeyê de ye, her wiha siyasetek rastîn e ku şiyana zarokan ji bo avakirina paşeroja xwe lawaz dike û nifşek tevahî bi windakirina jêhatiyên bingehîn ên ku kevirê bingehîn ê civakek pêşkeftî ne tehdît dike. Di nebûna parastinek navneteweyî ya bi bandor de, zarok di şiklê salên winda yên dibistanê û windakirina derfetên pêkanîna xewnên xwe de bedêlên giran didin. Ev rewş pêdivî bi helwestek bilez dike da ku mafê perwerdeyê wekî pêdiviyek mirovî ya ku ji mafê zarok ê jiyanek baş û ewlehiyê veqetandî ye, ji nû ve were saz kirin.