ZIHÛR EL-MEŞREQΠ

Tûnis — 30’emîn merasîma xelata neteweyî ya Zubeyde Beşîr ji bo nivîskarên jin ên Tunisî roja Çarşemê 6’ê Tebaxê ji aliyê Navenda Lêkolîn, Belgekirin, Agahdarî û Medyayê ya Jinan (CREDIF) ve hat lidarxistin. Her çend xelatgirên xelatê di pênc kategoriyên cûda de hatin ragihandin jî, xelata lêkolîna zanistî ya Fransî îsal nehat dayîn.

Xelata afirîneriya wêjeyî ya Erebî ji bo romana wê ya "Zarên Diqetin” nivîskar Amine El-Yahyavi wergirt. Xelata afirîneriya wêjeyî ya Fransî ji bo romana wê ya “J’ai oublié d’aimer” (Min Hezkirinê Jibîr Kir) nivîskar Zubaydeh El-Xalidi wergirt. Hayat El-Rays xelata lêkolîna zanistî ya Erebî ji bo pirtûka xwe ya "Dayikên Nezeciwî: Şerm an Hilbijartin” wergirt.

Xelata baştirîn lêkolîna li ser jineke Tunisî an perspektîfa zayendî ji Soumaya El-Mîstîrî re ji bo pirtûka wê “Ji bo Femînîzmekî Bê Navend, Çarçovekirin, Berxwedan” hat dayîn. Îman El-Ghazvanî xelata baştirîn senaryoyê ji bo senaryoya xwe ya “Zarok Diçin Goristanan… Carna” wergirt.

Îsal berevajî salên berê, ji bo bîranîna Zubeyde Beşîr şeş helbestên wê cara yekem bûn muzîk û di performansek muzîkê ya bi navê "Bêrîkirin" de ji hêla hunermend Wafa Garbâl ve hat pêşkêş kirin.

Naskirina xebata nivîskarên jin

Rêvebira Giştî ya CREDIF’ê Sûniye Bin Cemîa diyar kir ku ev xelat teşwîqek e ku xebata nivîskarên jin ên Tunisî rêz dike. Heya niha 197 nivîskarên jin hêjayî vê xelatê hatiye dîtin ku di sala 1995’an de hatiye destpêkirin. Xelat di destpêkê de wekî hevkariyek di navbera CREDIF û Navenda Çandî ya Tahar Haddad de hate destpêkirin û paşê di bin sîwana CREDIF’ê de berfireh bû.

Xelat, ku di destpêkê de li ser berhemên wêjeyî yên wekî helbest û pexşanê disekinî, bi demê re berfireh bû û şeş kategoriyên cûda, di nav de xelata senaryoya çêtirîn jî, dihewîne.

Sûniye Bin Cemîa tekez kir ku nirxa sembolîk a xelatê piştgirîkirina hebûna jinan di qada çandî de û nasîna jêhatîyên wan ên afirîner û zanistî ye. Sûniye Bin Cemîa her wiha destnîşan kir ku ev xelat di çarçoveya Roja Jinan a Neteweyî de, ku her sal di 13ê Tebaxê de li Tunisê tê pîrozkirin, girîng e. Sûniye Bin Cemîa diyar kir ku armanca xelatê rêzgirtina bîranîna helbestvana pêşeng Zubeyde Beşîr e û hewldanên nivîskarên jin ji bo dewlemendkirina dîmena çandî, xwedîkirina nifşên nû û hilberandina naveroka afirîner ku nasnameya neteweyî nîşan dide nas dike. Sûniye Bin Cemîa tekez kir ku nivîsandina jinan di perwerdekirina civakê, bilindkirina hişmendiyê û ji nû ve belavkirina nirxan de roleke girîng dilîze. 

‘Xelat di rêwîtiya min a wêjeyî de xalek werçerxê ye’

Xwediyê xelata afirîneriya wêjeyî ya Erebî Amîne El-Yahyavî diyar kir ku ev destkeftî ji bo wê yekem car bû û beşdariya wê ya yekem di asta neteweyî/herêmî de bû. Amîne El-Yahyavî got: "Ez serbilind im ku şiyana min a xweîfadekirinê tê nas kirin û gotinên min digihîjin yên din. Ev xelat, ku navê nivîskarê mezin Zubeyde Beşîr lê hatiye kirin, xalek werçerxê ye di kariyera min a wêjeyî de."

Amîne El-Yahyavî rave kir ku wê romana xwe di dema pandemiya COVID-19 de nivîsandiye û wiha lê zêde kir, "Em wê demê bi tirs û fikaran tijî bûn. Ev ezmûn dê çi ji me re bîne? Kî dê biçe? Em ê ji kê re xatir bixwazin? Ev ezmûna bi êş bi xurtî di romanê de cih digire û bûye yek ji mijarên wê yên bingehîn. Roman di heman demê de hêmanên otobiyografîk jî dihewîne. Ew ezmûn, fikar û rewşên taybetî yên malbatên cûda di dema karantînê de vedikole. Ew her weha veguherînên di têkiliyên malbatî, nirx û têgihîştinên pêşerojê de piştî pandemiyê vedikole.”

‘Ji bo min piştgiriyekî manewî ye’

Hayat El-Rays a ku xelata lêkolîna zanistî ya Erebî ji bo pirtûka xwe ya "Dayîkên Nezewicî: Şerm an Hilbijartin?" wergirt, got ku xelat pir watedar e. Hayat El-Rays diyar kir ku ew xwedî girîngiyeke sembolîk e, ji ber ku navê Zubeyde Beşîr a pêşenga helbesta jinan li ser wê ye.  

Hayat El-Rays diyar kir ku wergirtina xelatê ji CREDIF, saziyeke baş-damezrandî ku ji bo lêkolîn û çalakiyên afirîner ên jinan hatiye veqetandin, piştgirîyeke mezin a exlaqî bû ku nirxa xebata wê zêde kir.

Hayat El-Rays rave kir ku pirtûka wê rewşa dayikên tenê vedikole, ku pir caran wekî şerm an skandalek têne dîtin, ji hêla civakê ve bi bêdengî û nezanînê re rû bi rû dimînin. Hayat El-Rays tekez kir ku dûrxistina van jinan ji civakê wekî şîdeta psîkolojîk tê hesibandin. 

Hayat El-Rays diyar kir ku dayikên tenê bi tenê zarokan naynin; beşek ji berpirsiyariyê li ser hevjînên wan e, lê civaka baviksalar vê rastiyê paşguh dike. Pirtûk şîdet, dûrxistin û cudakariya ku ev jin pê re rû bi rû dimînin vedikole, û diyar dike ku ev pratîk formên herî dijwar ên şîdeta civakî ne û nivîsandin yek ji amûrên herî bibandor li dijî vê neheqiyê ye. Hayat El-Rays diyar kir ku armanca xebata wê ew e ku bala civakê bikişîne ser vê mijara hesas û dawî li wê têgihîştinê bîne ku dayikên tenê wekî sûcdar têne dîtin.

‘Jin hatibûn bêdengkirin’

Romannivîs Zubeyde El-Xalidî ku xelata afirîneriya wêjeyî ya Fransî wergirt diyar kir ku ev xelat derfetek rastîn peyda kiriye da ku beşdariyên jinan di mijarên neteweyî û civakî de werin nîşandan.

Zubeyde El-Xalidî, ku diyar kir ku mafê axaftinê yê jinan di demên berê de hatibû înkarkirin, anî ziman ku îro xewn dibin rastî û peyv bûye amûrek ji bo îfade û guhertinê. Zubeyde El-Xalidî got ku wekî jinên îro, ew dikarin binivîsin, xwe îfade bikin û li ber xwe bidin, û ew kêfxweş in ku êdî axaftin û nivîsandin gengaz in.