اسما فتحی

قاهرە-  عبارات «قدرت در اتحاد است»،«وحدت نجات‌بخش است»، «همبستگی تأثیرگذار است» و «اتحاد قدرت می‌آفریند» به طور مکرر در جوامع مختلف بیان می‌شوند. با این حال، الگوی عملی و پایداری که نشان دهد چگونه می‌توان این مفاهیم را در عرصه واقعی زندگی به اجرا درآورد، تاکنون ارائه نشده است.

اندیشه‌های فمینیستی، به عنوان بخشی از همبستگی فمینیستی، قادر به عبور از تمامی موانع و مرزها هستند، زیرا بر حمایت و همبستگی بدون قید و شرط استوار می‌باشند. این ویژگی سبب شده است که ایده تشکیل یک ائتلاف فمینیستی با میزان مشقاتی که زنان در سراسر جهان به دلیل فجایع عظیم، از جمله درگیری‌ها و منازعات گسترده در کشورهای مختلف متحمل می‌شوند، تناسب و همخوانی داشته باشد.

با توجه به اینکه زنان در زمره گروه‌های اصلی آسیب‌دیده از فجایع و مصائب قرار دارند، مفهوم همبستگی آنان مستلزم تبادل حمایت و تجارب در مواجهه با این واقعیت‌ها می‌باشد. این امر موجب شده است تا برخی از آنها درباره امکان‌پذیری دستیابی به یک ائتلاف فمینیستی فراملی تأمل نمایند و این پرسش را مطرح کنند که آیا فشارها و منازعات موجود، محرکی برای شکل‌گیری چنین ائتلافی خواهند بود یا اینکه ممکن است تأثیری معکوس بر این روند داشته باشند.

 

همبستگی بی‌قید و شرط؛ اصل بنیادین جنبش فمینیستی جهانی

منی عزت، ریاست هیئت امنای بنیاد النون برای مراقبت از خانواده، اظهار داشت که جنبش فمینیستی بر اصل همبستگی با تمامی زنان در تمامی موقعیت‌های اجتماعی آنان استوار است. این جنبش معمولاً مفهوم ائتلاف فمینیستی فراملی را در راستای رسیدگی به مسائلی که زنان با آن مواجه هستند و نیازمند این نوع همبستگی و حمایت می‌باشند، در دستور کار خود قرار می‌دهد.

او توضیح داد که نقض حقوق بشر در کشورهای همجوار، علی‌رغم سابقه تاریخی آن، مجدداً این موضوع را به شدت مطرح نموده است. به دلایل متعدد، همبستگی سازمان‌یافته و منسجمی که بتواند محرک حرکت فمینیستی باشد، تاکنون محقق نشده است. از جمله این دلایل می‌توان به شرایط عمومی سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در سطح جهانی، علاوه بر شرایط خاص هر منطقه اشاره کرد.

منی عزت خاطرنشان کرد که در سطح بین‌المللی، پذیرش برای فمینیست‌هایی وجود دارد که اهمیت جنبش جهانی را درک می‌کنند و اکثر فمینیست‌ها در این زمینه تجاربی کسب کرده‌اند. به عنوان مثال، از ابتدای هزاره جدید، زنان در بسیاری از شبکه‌ها و ائتلاف‌هایی که به مسائل آنان می‌پردازند، مشارکت فعال داشته‌اند. همچنین تجاربی در سطح کشورهای عربی یا محلی در این خصوص وجود دارد.

 

مسائل کلیدی در شکل‌گیری ائتلاف‌های فمینیستی

منی عزت تأکید نمود که مسائل مطرح شده نقشی اساسی در جنبش فمینیستی ایفا می‌کنند و بر اساس ماهیت موضوعات، ائتلاف‌ها یا شبکه‌های بین‌المللی شکل می‌گیرند. به عنوان نمونه، مسئله خشونت علیه زنان یکی از این موارد است. همچنین اشکال مختلف تبعیض که در کشورهای متعدد به صور گوناگون بروز می‌یابد، از دیگر موضوعات مهم در این زمینه است. ایشان افزودند که دسترسی زنان به مراکز تصمیم‌گیری سیاسی و اقتصادی در سطح جهانی با چالش‌هایی مواجه است. برخی کشورها در این زمینه پیشرفت‌های قابل توجهی داشته‌اند، اما همچنان نقاط اشتراک و تلاقی‌هایی در این خصوص وجود دارد.

او بر این باور است که مسائلی که زنان در کشورهای مختلف جهان با آن مواجه هستند، فرصت‌هایی را برای همکاری مشترک و پیوستن به ائتلاف‌ها و شبکه‌ها در زمینه‌های مختلف فراهم می‌آورد. وی خاطرنشان کرد که تجارب تاریخی متعددی در این زمینه وجود دارد، اما به دلایل مختلف، این تجارب به شکلی که مورد انتظار فعالان فمینیست بوده و تأثیرگذاری لازم را داشته باشد، تداوم نیافته است.

 

موانع ناپیدا در مسیر همبستگی فمینیستی جهانی

منی عزت اظهار داشت که وقایع رخ داده در کشورهای مختلف مانند غزه، سودان، یمن و سایر مناطق، از جمله اعمال خشونت‌های چندگانه و مضاعف، و مصائبی که زنان به دلیل جنگ‌ها و درگیری‌ها متحمل شده‌اند، فضاهای گسترده‌ای از همبستگی را در سطح مردمی ایجاد کرده است. این همبستگی در جنبش‌های دانشجویی و سازمان‌های جامعه مدنی بین‌المللی نمود یافته و بُعد جنسیتی در آن‌ها آشکار شده است.

او اشاره کرد که وضعیت سرکوب موجود و پیامدهای آن، از جمله افشای ماهیت جانبدارانه اشغالگران، نادیده گرفتن معاهدات بین‌المللی و ارزش‌های حقوق بشری، و حتی محدودسازی جنبش‌های حمایتی برای مسائل جهانی، موجب سردرگمی فکری شده است. وی توضیح داد که این وضعیت باعث می‌شود رویدادهایی که نیازمند همبستگی با ابزارهای متعدد برای حمایت از مردم هستند، همزمان با عقب‌نشینی نهادهای بین‌المللی رخ دهد. این امر ایده‌های جدیدی را در مورد بازسازی سازمان ملل مطرح می‌کند و منجر به ظهور گفتمان‌های محافظه‌کارانه‌ای می‌شود که از افشای دوگانگی معیارها و توافق‌نامه‌های بین‌المللی در پذیرش اصول حقوق بشر سخن می‌گویند، که این امر ممکن است گسترش یابد و وضعیتی از پراکندگی ایجاد کند.

او تصریح کرد که شرایط فعلی موجب طرح مجدد تعدادی از موضوعات می‌شود که نیازمند رسیدگی هستند و این امر منجر به ایجاد نوعی پراکندگی می‌گردد. او بر این باور است که اگرچه جنگ‌ها و درگیری‌ها سطوح بالایی از همبستگی را ایجاد کرده‌اند، اما گفتمان‌های موجود از سوی دولت‌ها و گرایش‌های راست‌گرا، وضعیت را به عقب می‌راند. این امر از منظر تاریخی همان عاملی است که مانع رشد جنبش به شکل مطلوب همبستگی نهادی دائمی و مستمر می‌شود.

منی عزت اشاره کرد که جنبش Me Too می‌تواند به عنوان یک نمونه عمل کند، زیرا وضعیتی جهانی را در مورد ناشناس بودن و عدالت ترمیمی ایجاد کرد و یک موضوع محوری را در سراسر جهان با فضاهای عمومی همبستگی مطرح نمود. با این حال، این جنبش به صورت یک موج عمل کرد، زیرا دوره‌های اوج و فرود را تجربه کرد.

 

قدرت اتحاد زنان؛ تأثیر جنبش فمینیستی بر سیاست‌های جهانی

منی عزت اظهار کرد که وجود یک جنبش سازمان‌یافته با دستور کار و سازوکارهای متعدد همبستگی، همراه با اهداف مشخصی که همه به طور همزمان بر روی آن‌ها فعالیت می‌کنند، همگی عواملی هستند که موجب ایجاد شور و اشتیاق می‌شوند و زنان را برای پیوستن به جنبش و اعلام مطالبات و نیازهایشان ترغیب می‌کنند. او افزود که ائتلاف می‌تواند افکار عمومی بین‌المللی را نسبت به مسئله مورد نظر حساس کند و خواسته‌ها را به گوش همگان برساند، زیرا وزن و صدای آن شنیده خواهد شد.

در نتیجه، مخاطب قرار دادن نهادهای بین‌المللی با امضاهای معتبر و تأثیرگذار، نتایج مثبتی به همراه خواهد داشت، به ویژه اگر اشکال دیگری از حمایت در سطح منطقه‌ای یا ملی نیز صورت پذیرد.

 

 

عصر ارتباطات بی‌مرز؛ تکنولوژی فاصله‌ها را از میان برداشت

از سوی دیگر، ساره عمر، دبیر اتحادیه زنان فلسطین شعبه قاهره، بر این نکته تأکید نمود که در حال حاضر امکان شکل‌گیری یک ائتلاف فمینیستی وجود دارد. دلیل این امر، نزدیک‌تر شدن فضاها به واسطه وجود رسانه‌های اجتماعی است که تمامی مرزها و محدودیت‌ها را از میان برداشته و بستری را فراهم آورده‌اند که از طریق آن می‌توان سریع‌تر و ساده‌تر ارتباط برقرار نمود. او بر این باور است که فضای کنونی برای روحیه همبستگی مساعد است، زیرا جنگ‌ها، درگیری‌ها و منازعاتی وجود دارد که همگان تجربیات بسیار مشابهی را متحمل می‌شوند، چه در سطح پیچیدگی‌های محلی و وخامت اوضاع اقتصادی و سیاسی و چه در تأثیرپذیری از جنگ‌ها و درگیری‌های کشورهای همجوار.

او توضیح داد که زمان حاضر مناسب‌ترین موقعیت برای ایجاد این ائتلاف است، زیرا نقشی اساسی در تقویت توانمندی زنان برای دستیابی به حقوق‌شان و ارائه حمایت‌های لازم، اعم از روانی و مادی، ایفا می‌کند. او تأکید نمودند که واقعیت کنونی و وقایعی که در سوریه، فلسطین و سودان رخ می‌دهد و وضعیت زنان که آنان را در معرض انواع مختلف خشونت قرار داده است، همبستگی میان زنان را تقویت می‌کند. ایشان معتقدند که مستندسازی یکی از سازوکارهای ارتباط فرامرزی است و وجود همبستگی و حمایت فمینیستی به نوبه خود بر روند مسائل، به ویژه موضوعات مشترک، تأثیرگذار است.

وی اظهار داشت: در یک کنفرانس بین‌المللی حضور داشتم و مشاهده کردم چگونه هر زن روایت خود را بیان نمود و حاضران با او ابراز همدردی کردند، گویی یک داستان واحد را روایت می‌کنند. میزان حمایت بسیار قابل توجه بود، همچنین تبادل ایده‌ها بر اساس تجربیات و مهارت‌ها و نحوه تأثیرگذاری آن‌ها، موجب شد تا به اهمیت این دیدارها و شبکه‌سازی‌های فرامرزی پی ببرم و احساس کنم که این ارتباطات همچون یک حلقه نجات واقعی در میان بحران‌های فعلی عمل می‌کنند.