لاله قادری

ارومیه- در ایران که دارای فرهنگ‌ها و ملیت‌های مختلف با زبانی متفاوت است و در قانون اساسی هم حق تدریس به زبان مادری تثبیت شدە است اما این قانون حق آموزش به زبان مادری هیچ وقت عملی نشده است و کشور براساس قانون تک‌زبان، تک پرچم و تک ملت ادارە می‌شود.  

فعالین حوزە زبان مادری و ملیت‌های مختلف همواره از اهمیت تدریس با زبان مادری آگاه بوده‌اند ولی سیاست عملی در ایران تک زبانی است و به اتنیک‌های مختلف حق آموزش به زمان مادری را در آموزش و پرورش رسمی نمی‌دهد. وقتی سیاست تک بعدی باشد حتی مسئله زبان هم سیاسی می‌شود و فعالیت در این حوزە با مشکلاتی زیادی همراە خواهد بود.  تدریس با زبان مادری حق هر انسانی است و اگر زبانی بە حاشیە راندە شود احتمال مرگ آن در آینده وجود دارد.  زبان کوردی هم از جملە زبان‌هایی است کە همیشە توسط دولت‌ها ممنوع و یا بە حاشیە راندە شدە اما با وجود اینکه زبان کوردی کمتر زبان رسمی حکومتی بوده ولی توانسته است خود را از نابودی نجات دهد و به حکم اینکه ادبیات کوردی قوی است از طریق شعر و داستان، نسل به نسل منتقل شده است.

خبرگزاری ما، با مریم.م دانش آموخته زبان و ادبیات کوردی و معلم زبان کوردی ساکن ارومیه در مورد اهمیت تدریس با زبان مادری گفت‌وگویی داشته است.

وی در مورد کار وفعالیتش می گوید: «من از سال ١٣٩۶ شروع به کار کردم و یک دوره آموزش زبان مادری برای کودکان برگزار کردم. بعد دانشگاه را تمام کردم و شروع به فعالیت در حوزە آموزش زبان کوردی کردم، اکنون چهار کلاس تدریس زبان کوردی دارم».

وی در مورد مسائل و مشکلات معلم و زبان آموزان می‌افزاید: «زبان کوردی در روژهلات کوردستان نسبت به قسمت‌های دیگر کوردستان برای مردم حائز اهمیت است و با وجود اینکه آموزش به زبان مادری در مدارس در برنامه حکومت نیست، ولی مردم خودشان به صورت خود جوش این دغدغه را احساس کرده‌اند و برای آموزش آن اقدام می‌کنند و معلم‌های زیادی هم در این زمینه فعالیت می‌کنند. حتی در باشور کوردستان که بە ظاهر یک اقلیم آزاد است به زبان کوردی زیاد اهمیت نمی‌دهند و بیشتر برای آنها زبان انگلیسی اهمیت پیدا کرده است.»

در مورد افزایش آموزشگاەهای زبان کوردی و مسائلی کە در این آموزشگاە‌ها سانسور می‌شوند نیز می‌گوید: «اکنون در آموزشگاه‌ها تدریس با زبان کوردی بیشتر شده است ولی باید یک سری چهارچوب‌ها را رعایت کنید و زیاد در مورد مسائل سیاسی و تاریخی کوردستان نباید حرف بزنید در این زمینه محدودیت وجود دارد. زبان یک امر فرهنگی است ولی در جامعه‌ای که سرکوب وجود دارد به شدت سیاسی می‌شود و به همین دلیل برای تداوم کار، گاهی اوقات شیوه‌ی کار محدود می‌شود».

 او در مورد یادگیری زبان کوردی و استقبال از آن در جامعه می‌گوید: «برای یادگیری زبان کوردی راه‌های زیادی وجود دارد ولی مردم زیاد برای آن کتاب نمی‌خوانند و دلیل این هم کم کاری رسانه و فعالین فرهنگی است باید در این زمینه بیشتر مردم آگاه شوند که خواندن زبان مادری اهمیت زیادی دارد. بعضی خانواده‌ها هنوز هم فرزندانشان را برای آموزش زبان‌های دیگر می‌فرستند در حالی که برای تکامل و رشد یک کودک در مرحله اول یادگیری زبان مادری مهم است. این مشکل اساسی سیستم آموزش و پرورش است چون رویه آن تک بعدی و تک زبانی هست به همین دلیل به آموزش زبان‌های دیگر اهمیت نمی‌دهد و مردم برای کودکانش بیشتر احساس می‌کنند باید فارسی یاد بگیرند و قبل از مدرسه آنها را برای یادگیری زبان فارسی به مهدکودک می‌فرستند و حتی بعضی خانواده‌ها برای قوی شدن فارسی کودکانشان، در خانه، پارک و اماکن عمومی با آنها فارسی حرف می‌زنند».

در رابطه با محدودیت‌های تدریس زبان کوردی در ایران می‌گوید: «زبان یک امر فرهنگی است ولی در ایران، حکومت به آن به عنوان یک مسئله سیاسی-امنیتی می‌نگرد و اجازه نمی‌دهد که یک آموزشگاه مختص زبان کوردی کار کند بلکه باید در آن رشته و زبان‌های مختلف تدریس شود تا کوردی در آن زیاد تقویت نشود.»

وی با اشارە بە اینکە در دوران انقلاب تکنولوژی قدرت حکومت‌های منطقه کاهش یافتە است، از تاثیرات تکنولوژی بر حوزە زبان نیز چنین می‌گوید:  قبلا همه چیز در انحصار دولت‌ها بود با تکنولوژی و گسترش کتاب‌های الکترونیکی و شبکه‌های مجازی روزنه‌ای کوچک برای آموزش زبان‌های دیگر باز شده است و افراد مختلف در جامعه به شکل آنلاین و یا حضوری ‌وانند در کلاس زبان کوردی شرکت کنند و معلم‌های زیادی هم به شکل آنلاین به زبان آموزان زبان مادری یاد می‌دهند.

در مورد فعالیت در حوزە کودکان نیز می‌گوید: تا اکنون  کتاب و آموزشگاه مختص کودکان وجود نداشته است و گرفتن مجوز خیلی سخت است. در انجمن‌های که زبان مادری تدریس می‌کنند به آنها برای آموزش زبان کوردی مجوز نداده‌اند بلکه برای انجمن مردم نهاد مجوز گرفته‌اند و در کنار فعالیت‌های انجمن، زبان کوردی تدریس می‌شود و گرنه برای زبان کوردی، مجوز آموزشگاه نمی‌دهند. سیاست کاری دولت این است که مجوز رسمی برای آموزشگاه زبان نمی‌دهد تا این زبان به رسمیت شناخته نشود. ما یک کتاب چاپ کردیم یک کلمه سیاسی در آن وجود ندارد به ما مجوز چاپ کتاب را داده‌اند ولی حق تدریس این کتاب را به شیوه رسمی در یک آموزشگاه به ما نمی‌دهد. برای آموزش از کتاب‌های عدنان برزنجی، بختیار سجادی، دیاکو هاشمی و دیگر کتاب‌های موجود در بازار استفاده می‌کنیم. تدریس به زبان کوردی افزایش پیدا کرده است و افراد زیادی در جامعه به صورت خود جوش کار می‌کنند تا به فرهنگ و ادبیات کوردی کمک کنند».

وی در مورد اهمیت تدریس به زبان مادری برای کودکان می افزاید: «برای یک ملت لباس و فرهنگ، تاریخ و زبان آن اهمیت دارد. زبان خیلی اهمیت دارد اگر زبان کوردی تدریس نشود و با آن کتاب نوشته نشود هویت و یک ملت کم کم از بین می‌رود. اگربرای یک ملت، تاریخ و فرهنگ مهم باشد زبان مهمترین اصل است چون با آن تاریخ نوشته می‌شود و کودکان با آن آموزش می‌بینند.

 طبق بررسی‌های علمی کودکانی که در خانه با زبان مادری با آنها صحبت می‌شود بیشتر ذهن آنها رشد پیدا می‌کند و در تحصیل و یادگیری قویتر هستند. کودکانی که قبل از یادگیری زبان مادری به آنها زبان دوم یاد می‌دهند بیشتر با اختلال گفتاری مواجه می‌شوند. به همین دلیل مسئولیت جامعه در برابر زبان کوردی سنگین است وباید در این زمینه همه تلاش کنند چون سیستم آموزشی رسمی که برای آن بودجه اختصاص داده باشند نداریم به همین دلیل باید در حفظ و قوی کردن آن تلاش کنیم. برای زبان فارسی، زبانستان دارند و هر سال چند کلمه جدید برای آن درست می‌کنند و یا کلمه‌های خارجی را ترجمه می‌کنند ولی برای زبان‌های دیگر این امر وجود ندارد به همین دلیل باید هر فرد و انجمن مردم نهادی برای حفظ و گسترش آن تلاش کند».