سورگل شیخو

تل تمر- کوهستان کزوانان، منطقه‌ای کوهستانی که به پوشش غنی از درختان طبیعی و جنگلی‌اش شهرت داشت، یکی از تفرجگاه‌های محبوب کانتون جزیر بود. با آغاز انقلاب در سوریه و سقوط رژیم، مزدوران جبهه النصره و داعش از خلاء قدرت پدید آمده در شهرهای شمال و شرق سوریه بهره جسته و کوهستان کزوانان را به کنترل خود درآوردند. در پی آن، از مارس ۲۰۱۱، قطع بی‌رویه درختان کزوان و جنگلی منطقه شدت گرفت.

 

«نود درصد درختان کوهستان کزوانان قطع شده‌اند»

طبق گزارش کمیته محیط زیست شهرداری خلق، از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۵، ۹۰ درصد از درختان کوهستان کزوانان قطع شده‌اند. دلایل این درخت‌بری گسترده دستخوش تغییر شده است؛ امروزه ساکنان منطقه به دلیل کمبود و ناتوانی در تأمین سوخت و گاز مورد نیاز، برای تهیه هیزم به قطع درختان روی آورده‌اند. درختان کاج، کزوان و بادام بیش از سایر گونه‌ها هدف این تخریب قرار گرفته‌اند. افزون بر این، شماری از سودجویان و متجاوزان به طبیعت نیز از طریق تجارت این درختان کسب درآمد می‌کنند.

ذخایر طبیعی کوهستان کزوانان با تهدید جدی و خطر بروز فجایع زیست‌محیطی روبرو هستند. در مخلوجه، یکی از روستاهای این کوهستان، منطقه‌ای حفاظت‌شده برای آهوها دایر است که متأسفانه اکنون تنها ۷ تا ۱۲ رأس آهو در آن زیست می‌کنند. این منطقه تحت نظارت و حفاظت هیئت محیط زیست کانتون جزیر قرار دارد.

۲۵ درصد از درختانی که از سال ۲۰۱۸ تاکنون در کوهستان کزوانان و روستاهای پیرامون آن کاشته شده، گونه‌های زیتون، بادام و پسته هستند.

 

مجازات‌های قانونی چیست؟

به گزارش کمیته محیط زیست کوهستان کزوانان، قطع درختان طی دو سال اخیر افزایش چشمگیری داشته است. طبق قوانین جزایی اداره خودمدیریتی دموکراتیک، هر فردی که اقدام به قطع درختان و ایجاد خسارت نماید، به پرداخت جریمه نقدی از پانصد هزار تا یک میلیون لیر سوریه محکوم خواهد شد. این میزان جریمه هم برای درختان مثمر صنعتی و هم برای درختان طبیعی، به‌خصوص گونه ارزشمند کزوان، اعمال می‌گردد. همچنین، در صورتی که قطع درختان با هدف ساخت‌وساز مسکونی انجام شود، جریمه‌ای بالغ بر دو تا سه میلیون لیر برای متخلفان در نظر گرفته شده است. حتی قطع درختان خشک نیز منحصراً در صلاحیت شهرداری خلق بوده و چوب حاصل از آن با قیمت نازلی به شهروندان عرضه می‌شود.

 

مها عید الحلو، از اهالی روستای مخلوجه در کوهستان کزوانان، در گفت‌وگو با خبرگزاری ما، ضمن تأکید بر اهمیت حفاظت از پوشش گیاهی و ضرورت افزایش کاشت درختان، به تشریح راهکارها و شیوه‌های توسعه درختکاری و ارتقای آگاهی ساکنان در این زمینه پرداخت.

 

قطع درختان خشک، یک ضرورت اضطراری

مها عید الحلو قطع درختان را اقدامی اضطراری خواند و دلایل آن را چنین برشمرد: «این امر عمدتاً شامل درختان خشک می‌شود که برای پخت‌وپز و تهیه نان تنوری مورد استفاده قرار می‌گیرند. در برخی مواقع، سوخت زمستانی کفاف نمی‌دهد و ساکنان ناچار به قطع درختان می‌شوند. از این رو، این کار از سر ناچاری است و ما به درختان خشک به چشم یک جایگزین نگاه می‌کنیم، خصوصاً که وزش بادهای شدید و طوفان‌ها گاه منجر به شکستن درختان بلند قامت می‌گردد. برای نمونه، چندی پیش در پی وزش باد و طوفان، حدود سی اصله درخت شکستند که ما بخشی از چوب آن‌ها را جمع‌آوری نمودیم. قصدمان آسیب‌رسانی به طبیعت نیست، بلکه صرفاً استفاده از چوب و شاخه‌های خشک و افتاده است.»

 

کمبود آب، چالشی بر سر راه درختکاری

مها عید الحلو کاشت درختان و توسعه کشاورزی را گامی مؤثر در جهت مبارزه با بیابان‌زایی دانست و افزود: «درختان، اکسیژن پاک تولید کرده، به افزایش نزولات آسمانی یاری می‌رسانند و طراوت و زیبایی خاصی به کوهستان کزوانان می‌بخشند. اما معضل کمبود آب بسیار جدی است؛ نه همه روستاها به چاه آب دسترسی دارند و نه شبکه آبرسانی فراگیری وجود دارد. کاشت گونه‌هایی چون زیتون و سایر گیاهان مستلزم آب فراوان است. همانطور که درختان نقشی کلیدی در حفظ توازن بوم‌شناختی ایفا می‌کنند، آب نیز عنصری به همان میزان حیاتی است. متأسفانه تاکنون طرح جامعی برای حفر چاه‌های عمیق در روستاها و تأمین پایدار آب برای ساکنان به اجرا در نیامده است. ما قاطعانه با قطع درختان مخالفیم.»

 

راهکارهای جایگزین کدامند؟

مها عید الحلو راهکاری جایگزین را برای کاهش فشار بر درختان پیشنهاد کرده و چنین توضیح می‌دهد: «می‌توان با ایجاد باغچه‌های سبزیجات، از بقایای گیاهی و شاخ و برگ خشک شده آن‌ها به عنوان سوخت برای پخت‌وپز یا گرمایش استفاده نمود. این روش، جایگزینی مناسب و کم‌ضررتر است. البته، با توجه به اینکه این منطقه تا حدودی به ناحیه‌ای خشک و بیابانی مبدل گشته، کشت سبزیجات در هر فصل با موفقیت قرین نیست که یکی از دلایل عمده آن، هجوم آفت است. همچنین، پاک‌سازی جنگل‌ها از برگ‌های خشک و مواد قابل اشتعال برای پیشگیری از آتش‌سوزی امری حیاتی است. فراموش نکنیم که سهل‌انگاری کوچکی چون یک ته سیگار روشن می‌تواند به خاکستر شدن صدها درخت، چنانکه شاهد سوختن سیصد تا چهارصد اصله درخت بودیم، بیانجامد. از این رو، بر همه ساکنان واجب است که از گنجینه‌های طبیعی و درختان منطقه حراست کرده و اجازه ندهند کسی به این طبیعت زیبا دست‌اندازی کند.»

 

مقابله با بیابان‌زایی؛ لزوم ایجاد فوری مناطق کشاورزی

مها عید الحلو ضمن تأکید بر لزوم تأسیس نهالستان‌هایی برای جایگزینی درختان قطع‌شده با نهال‌های جوان، افزود: «در صورت وجود امکانات و بهبود شرایط اقتصادی، مردم می‌توانند به ازای هر درخت خشکی که قطع می‌شود، نهال جدیدی بکارند. وجود یک نهالستان در کوهستان کزوانان بسیار راهگشا خواهد بود، زیرا در چنین مکانی می‌توان به انواع نهال با قیمت‌های گوناگون دسترسی داشت. تمرکز باید بر کاشت درختان مثمر همچون انار و زیتون باشد. اجرای پروژه‌های کشاورزی که متضمن بهره‌برداری اصولی از اراضی خشک، ایجاد اشتغال برای زنان و گسترش کمربند سبز به منظور مقابله با پدیده بیابان‌زایی باشد، از اهمیت به‌سزایی برخوردار است. درختان از ارکان اصلی حیات به شمار می‌روند؛ گواه این مدعا، مشاهده گونه‌های جدیدی از پرندگان در میان درختان منطقه طی سالیان اخیر است که بارقه‌ای از امید را در دل‌ها زنده می‌کند. هر یک از ما در قبال کاشت نهال و حفاظت از زیبایی‌های طبیعت مسئولیم.»

 

کاشت درخت همزمان با حفر چاه؛ یک ضرورت فرهنگی

مها عید الحلو از تک‌تک خانواده‌ها درخواست کرد که در صورت امکان، اقدام به حفر یک چاه آب عمیق نموده و در مجاورت آن، دست‌کم دو تا سه اصله درخت بکارند. این فعال اجتماعی سخنان خود را با این جملات خاتمه داد: «آب حاصل از این چاه‌ها می‌تواند برای اهالی بسیار سودمند باشد. درختان مأمن امنی برای پرندگان فراهم آورده و به حفظ توازن زیست‌بوم یاری می‌رسانند. لازم است نهادهای مسئول در حوزه محیط زیست از طرح‌های کشاورزی پایدار پشتیبانی نموده و در جهت ارتقای آگاهی عمومی نسبت به اهمیت حیاتی حفاظت از طبیعت بکوشند. منطقه مخلوجه روزگاری نگین سرسبز کوهستان کزوانان بود و به آب گوارا و آهوان زیبایش شهره داشت. لذا، اکنون زمان آن فرا رسیده است که مردم دیگربار دست در دست هم نهاده و برای احیای سرسبزی و شکوه این کوهستان همت گمارند.»