جوانڕۆ

 

 لە جوانڕۆ بەتایبەت لە گوندەکانی دەوروبەری، هێشتا جیابوونەوە بە چەواشەکارییەکی کۆمەڵایەتی دادەنرێت. ئەم بۆچوونە وایکردووە زۆرێک لە ژنان لە جیاتی دۆزینەوەی چارەسەری کاریگەر بۆ کێشەکانیان پەنا بۆ گۆشەگیری و بێدەنگی ببەن. هەرچەندە وا بیردەکرێتەوە کە زیادبوونی ڕێژەی تەڵاق ئەم تابۆیەی کەمکردۆتەوە و ژنان بە ئاسانی لە پێشووتر دەتوانن لە هاوژینەکانیان جیاببنەوە، بەڵام ڕاستییەکە ئەوەیە کە هێشتا جیابوونەوە یەکێکە لە گەورەترین تابوەکانی کۆمەڵگە.

 

لەو پێوەندییەدا لەگەڵ دوو ژنی جوانڕۆ قسەمان کرد کە بوونەتە قوربانی ئەم تابۆیە و سەرەڕای سەختییەکانی ژیان ناچار بوون درێژە بە گەشتەکەیان بدەن.

 

هێلین نوری، ژنێکی تەمەن ٢٥ ساڵە، لە جیابوونەوە لە هاوژینەکەی، ڕووبەڕووی چەندین کێشە بووەتەوە وتی: من لە خێزانەکەدا کچە گەورە بووم، کاتێک تەمەنم ١٦ ساڵ بوو، خوازبێنیم هەبوو کە ١٣ ساڵ لە من گەورەتر بوو. من دژی بووم، بەڵام لەبەر ئەوەی دۆخی دارایی باش بوو، خێزانەکەم و دەوروبەرم پێداگرییان لەسەر ئەوە دەکرد کە هاوسەرگیری لەگەڵ بکەم، لەبەر بێ ئەزموونی و لە ژێر کاریگەری پێداگری ئەوان، منیش ڕازی بووم. بەڵام دوای ئەوەی هاوسەرگیریمان کرد، درکمان بە جیاوازییەکی قووڵ کرد، جگە لە جیاوازی تەمەن، خێزانەکانمان جیاوازیی کولتووری و کۆمەڵایەتی زۆریان هەبوو، خێزانەکەی ئایینی و توند و تیژ بوون، خێزانەکەی من گەرم و گوڕ و دڵخۆش بوون، ژنێکی کۆمەڵایەتی و وزەبەخش بووم، بەڵام هاوژینەکەم لێم تێنەدەگەیشت و چاوەڕێی ئەوە بوو وەک ژنێکی تەمەن ٣٠ ساڵ ڕەفتار بکەم، من تازە دەچوومە تەمەنی گەورە بونەوە، بەڵام ئەو شتانەی کە بۆ من ورووژێنەر و چێژبەخش بوون، بۆ ئەو بە بێمانا دادەنران.

 

وتیشی: دوای دوو ساڵ، بە تەواوی لێی بێهیوا بووم و جیاوازییەکانمان زیاتر بوو، هەمیشە بۆچوونی خۆی هەبووە و کاتێک من ناڕەزایەتیم دەربڕیوە، تەنها لە ڕوانگەی خۆیەوە سەیری شتەکانی دەکرد، لە هیچ کام لەو بڕیارانەی پێکەوە دەماندا، ڕای منی نەپرسی و منی بە منداڵ دەزانی، تا تەمەنم زیاتر بوو، زیاتر پەشیمان بوومەوە لە هاوسەرگیری، نەبوونی پەیوەندی سۆزداری لەگەڵ هاوژینەکەم کێشەیەکی جددی بوو، بەڵام لەو کۆمەڵگەیەی کە تێیدا دەژیم، بە کێشە نەدەزانرا.

 

کاتێک کێشەکانم لەگەڵ خێزانەکەمدا باس دەکرد، ئەوان ڕەوانەی ئەو ژنانەیان کردم کە لە دۆخێکی سەختتردا بوون؛ بۆ نموونە دەیانوت "فڵان مێردەکەی ئالوودەبوو" یان "فڵان کەست بینیوە کە هەمیشە ژنەکەی لێی دەدات؟" و لە کۆتاییدا پێیان دەوتم "چیت لە ژیان دەوێت؟" "فڵان بە دۆخێکی خراپی داراییەوە پارە پەیداکردنە، پێویستە تۆش پارە پەیدا بکەیت!" بەڕای ئەوان، چونکە ژن هەبوون بارودۆخیان خراپتر بوو و بەرگەی دەگرت، منیش ناچار بووم بەرگەی بگرم.

 

دوای سێ ساڵ ڕۆژێک قسەیەکی جدی لەگەڵ هاوژینەکەم کرد و پێم گوت ئیتر هیچ هەستێکم بۆی نییە. بەڵام توڕە بوو و نەک هەر عەقڵی منی بە لۆژیکی نەزانی، بەڵکو تەنانەت هەوڵی باشترکردنی دۆخەکەی نەدا. کاتێک داوام لێکرد جیاببێتەوە، تاکە وەڵامی ئەوە بوو کە "کەس و تەنانەت خێزانەکەتیش مافت پێنادات.

 

ئەو ڕۆژە، بڕیارمدا بگەڕێمەوە ماڵی باوکم و ئەو بابەتە بوروژێنم، بەڵام خێزانەکەمیش لەگەڵیدا ڕازی بوون و منیان لۆمە کرد. من نەمتوانی کێشە و ئارەزووەکانم دەرببڕم، چونکە وروژاندنی ئەو جۆرە بابەتانە (وەک نەبوونی پەیوەندی سۆزداری و بێ بایەخی هاوسەرەکەم) لە خێزان و کۆمەڵگەکەماندا بە بێ شەرم دادەنرا. لە کۆتاییدا وەک ژنەکەم گوتبووی ئەو قوربانی بوو و منیش تۆمەتبار بووم و بۆ پاراستنی ناوبانگم ناچار بووم بەردەوام بم لەم ژیانە.

 

چوار ساڵ بەسەر ئەو ڕووداوەدا تێدەپەڕێت. ئەم بارودۆخانە ڕۆژانە سەختتر بوون بۆ بەرگەگرتن. ئیتر بەرگەی ئەم ئەشکەنجە دەرونییەم نەدەگرت، بەڵام لەلایەکی دیکەشەوە ترسام لە ڕووبەڕووبوونەوەی تەڵاق و حوکمی خەڵک. لە کۆتاییدا لە نێوان مانەوە و سووتاندن یان شکاندنی تابۆی جیابوونەوە، ئەم دووەمیانم هەڵبژارد. گەڕامەوە ماڵی باوکم و بە هەموو شتێکدا تێپەڕیم. دوای حەوت ساڵ دواجار جیابوومەوە.

 

هێشتا دەبێت مامەڵە لەگەڵ ئەو قسانەی خەڵک بکەم. هەندێک جار ئەم قسانە بێزارم دەکەن، بەڵام بڕیارم داوە لە ژیانمدا خۆم بخەمە پێش هەموو شتێکەوە و کەمتر گرنگی بە حوکمی ئەوانی تر بدەم.

"ژنێک کە هەم باوک و هەم دایکە"

 

شانیا کەرەمی، ژنێکی تەمەن ٣٠ ساڵەی خەڵکی جوانڕۆ، لە خێزانێکی گەورە و خانوویەکی بچووک لە یەکێک لە گوندەکانی دەوروبەری شارەکە گەورە بووە، لەلایەن دایک و باوکییەوە بەناچاری هاوسەرگیری کردووە، وتی: دوای ساڵێک لە هاوسەرگیری ، هاوژینەکەم بەهۆی بێکاری و سەرەڕای دژایەتیمەوە بڕیاریدا بچێتە هەرێمی کوردستان بۆ کارکردن و کێشەکانی ژیانم لەو ڕۆژەوە دەستیپێکرد. بۆ کچێکی تەمەن ١٨ ساڵ کە تا ئەو کاتە لەگەڵ خێزانە گەورەکەی لە گوندەکەدا ژیاون، زۆر قورس بوو تەنیا بوون. هاوژینەکەم دوو مانگ جارێک دەهاتەوە ماڵەوە و تەنها هەفتەیەک دەمێنێتەوە. مانگانە پارەیەکی بۆ دەناردم کە تەنها بەس بوو بۆ کڕینی پێداویستییە سەرەکییەکانی خانووەکە. شەوێک کە هاوژینەکەم لە ماڵەوە نەبوو، گورچیلەم ئازارێکی زۆر بوو و بەهۆی ئازارەوە بە چرچ و لۆچی لە حەوشەدا بێهۆش بووم. "کاتێک هۆشم هاتەوە، بەیانی بوو و هەموو جەستەم بەهۆی سەرما بەستوو بوو.

 

شانیا لە درێژەی قسەکانیدا وتی: خەڵکی دەوروبەرم پێداگرییان لەسەر ئەوە دەکرد کە ئەگەر مناڵم هەبێت، ڕەنگە هاوژینەکەم لە جوانڕۆ بمێنێتەوە و جارێکی دیکە نەچێتە هەرێمی کوردستان بۆ ئەوەی کار بکات، کاتێک بە خێزانەکەمم وت ئیتر بەرگەی ئەم ژیانە ناگرم و دەمەوێت تەڵاق بم، کاردانەوەی توندی بەرامبەرم بوو. هەمووان دەیانگوت منداڵێکت هەبێت بۆ ئەوەی لە تەنیایی ڕزگارت بێت، ڕەنگە هاوژینەکەت بەهۆی منداڵەکەیەوە بمێنێتەوە. من دووگیان بووم و داوام لە هاوژینەکەم کرد تا منداڵەکەمان لەدایک دەبێت لە جوانڕۆ بمێنێتەوە، بەڵام هەموو دووگیانیەکەم و تەنانەت ڕۆژی لەدایک بوونی منداڵەکەم  بە تەنیا بەسەر برد. لە ڕۆژی لەدایکبوونی منداڵەکەمدا تەنها دایکم لەگەڵم بوو. "ئەگەر هەمیشە بڕیار بووم بە تەنیا بارگرانی ژیانم هەڵبگرم، ئەوا بۆچی هاوسەرگیریم کرد؟.

 

لە درێژەدا دەڵێت: هەرچەندە هاوژینەکەم خۆی خەڵکی جوانڕۆ نەبوو، بەڵام ڕێگەی نەدەدا بچمە هۆڵی وەرزش و تەنانەت کارێک بۆ خۆم بدۆزمەوە. حەزم دەکرد فێری دورین بم، بەڵام شتێک ڕێگری لێکردم. دوای لەدایکبوونی منداڵەکەم بڕیارمدا جارێکی تر جیاببمەوە. کاتێک گەڕامەوە بۆ ماڵی باوکم، خێزانەکەم بەردەوام قسەی ناشرینیان پێدەدام. گوێم لە کەسانێک بوو کە شتگەلێکی وەک "بۆچی دەیەوێت لەگەڵ منداڵێکدا جیاببێتەوە؟" ئەگەر هاوژینەکەی لە ماڵیش نەبێت، خەرجییەکانی دەدات! "ڕەنگە بەڵێنی هاوسەرگیری لەگەڵ کەسێکدا کردبێت!" ئەم قسانە دەمارەکانی منی چەقاندبوو و جارێکی تر لە ماڵەوە دەرنەدەچووم. لە لایەکی ترەوە خێزانەکەم جیابوونەوەیان بە شەرمەزاری دەزانی و فشارێکی زۆریان لەسەر من دروست دەکرد، نەک پەشیمان ببمەوە، هەموو دەیانوت لە پێناو کوڕەکەتدا بگەڕێوە ماڵەوە و ژیانی خۆت بژی، مەهێڵە بێ باوک گەورە بێت.

 

قسەی خەڵک و نەبوونی پشتیوانی خێزانەکەم و ترسی لەدەستدانی کوڕەکەم وای لێکردم دەستبەرداری جیابوونەوە بم و بگەڕێمەوە بۆ ژیانی پێشووم، ئێستا کە تەمەنم ٣٠ ساڵە، دەزانم هەزاران ژنی وەک من ژیانیان لە خەمۆکی و نائومێدیدا بەسەر دەبەن، تەنها لەبەر ئەوەی لە کۆمەڵگەیەکدا دەژین کە جیابوونەوە یەکێکە لە گەورەترین تابوەکان و ژنان هیچ مافێکیان نییە.