ڕۆشێل جونیور

 

سوەیدا– لەو کۆمەڵگەیانەی کە هێشتا بە عەقڵی پیاوسالاری بەڕێوەدەبرێن، منداڵانی کچ لە منداڵییەوە لەسەر ترس و قەدەغەکردن، قبوڵکردنی ڕەها دەسەڵاتی باوک و براکانیان لە هەموو لایەنەکانی ژیانی ڕۆژانەیاندا پەروەردە دەکرێن، هەر لە جلوبەرگ و دەنگیانەوە تا مافی گفتوگۆکردن و دەربڕینی بۆچوونەکانیان، هەر هەوڵێک بۆ ناڕەزایەتیکردن یەکسەر بە "پەروەردەی هەڵە" ناوزەد دەکرێت، زۆرجار دایک بە تەنها بەرپرسیارێتی ئەم تێکچوونە لە ئەستۆ دەگرێت، لە کاتێکدا کۆمەڵگە بە گشتی لە لێپرسینەوە بێبەرییە.

 

ئامال جەبر، چالاکوان، وتی: کۆمەڵگە هێشتا منداڵانی کچ بە "کەموکورت" دەڕوانێت، بەبێ گوێدانە خوێندن یان هۆشیارییان، لەکاتێکدا کوڕان وەک پێویست سەیر دەکرێن بۆ بەردەوامبوونی ناوی بنەماڵە، دڵنیابوون لە پاراستنی داهاتووی دایک، بوون بە بەردی بناغەی میرات و ماڵ، ئەم چەمکە هەستێکی بەردەوامی کەمتەرخەمی لە نێو منداڵانی کچدا بەردەوام دەکات.

 

ئاماژە بەوە دەکات، کە دایکان سەرەڕای ئەوەی زیانبەرکەوتووی سەرەکی ئەم سیستەمەن، ناچارن بەردەوامی پێبدەن، کچەکانیان فێر دەکەن کە شوێنی ڕاستەقینەییان لە ماڵی هاوژینەکەیاندایە، کە دەبێت دەنگیان دابەزێنن و گوێڕایەڵی هاوژین و باوک و براکانیان بن و بەبێ پرسیار خزمەت بکەن- نەک لەبەر باوەڕ، بەڵکو لە ترسی بڕیاردانی کۆمەڵایەتی و چەواشەکاری.

 

"ژن لە نێوان هۆشیاری و چەوساندنەوەی کۆمەڵایەتیدا"

ئامال جەبر ڕوونی دەکاتەوە، کە ژنانی خوێندەوار و دامەزراو سەرەڕای زانینی ماف و بەرپرسیارێتییان، بە فشاری کۆمەڵایەتیدا چەقێنراون و بەناچاری بێدەنگ دەبن سەبارەت بەو نادادپەروەری یان توندوتیژییەی ڕووبەڕوویان دەبێتەوە، لە ترسی ئەوەی تۆمەتبار نەکرێن بە خراپی پەروەردە یان لادان، تەنانەت لە بابەتی میراتیشدا، زۆرێک لە مافەکانی ژنان لە ترسی هاوژین یان براکانیان، بۆ ئەوەی بارگرانییان لەسەر نەبێت کە توانای مامەڵەکردنیان نییە، بەپێی تێڕوانینە باوەکانی پیاوسالاری، پشتگوێ دەخرێن.

 

وتی: هەرچەندە پیاوان دەزانن کە زۆرجار کچەکانیانن کە لە تەمەنێکی گەورەدا چاودێرییان دەکەن، بەڵام لە هەموو ڕوویەکەوە مافەکانیان پشتگوێ دەخرێن، لە زۆر حاڵەتدا ژنان لە فشاردا بە ئارەزووی خۆیان دەستبەرداری مافەکانیان دەبن، وەک ئەوەی بێتوانا بن لە هەڵگرتنی بەرپرسیارێتی دارایی یان یاسایی.

 

جەخت لەوە دەکاتەوە، کە دەبێت ڕۆڵی دایک جیاواز بێت، هەروەها دەبێت کچەکەی فێر بکات کە ئەو ستەمەی کە خۆی تووشی بووە دووبارە نەکاتەوە، هەروەها "چەکی زانین و هێز و ئازادیی هۆشیارانە"ی پێبدات، وتی: ئازادیی منداڵانی کچ بە واتای ئاژاوەگێڕی نییە، بەڵکو لەسەر بنەمای یاسا و بنەماکانە.

"گواستنەوەی ئەزموونە چارەسەرنەکراوەکان لە سەرانسەری نەوەکاندا"

ڕیم غەجەری، دەرچووی ڕاوێژکاری دەروونییە و ئێستا بڕوانامەی دکتۆرای پیشەیی لە زانکۆیەکی تایبەتدا بەدەستهێناوە، باسی لە بابەتی هەڵەکانی پەروەردەیی و گواستنەوەیان لە نێوان نەوەکاندا کرد، جەختی لەوە کردەوە کە پەروەردەکردنی تەندروست پێویستی بە هۆشیاری ستراتیژی و بوێری هەیە بۆ بەرەنگاربوونەوەی فشارە کۆمەڵایەتی و کولتوورییەکان، هەروەها ئەو ژینگەیەی کە منداڵ تێیدا گەورە دەبێت گرنگترین هۆکارە بۆ داڕشتنی کەسایەتی و خۆشگوزەرانی دەروونی.

 

ڕوونیشی کردەوە، دایکێک کە ئەزموونی منداڵییەکی پڕ لە ترس و قەدەغەکردن و کۆنترۆڵکردنی کردووە، زۆرجار بەبێ ئاگایی ئەم ئەزموونانە لەگەڵ منداڵەکانیدا بەرهەم دەهێنێتەوە، پێی وایە ئەوەی بەرامبەری کراوە ڕاست بووە و بەزەحمەت دەگۆڕێت چونکە لە چوارچێوەیەکی کۆمەڵایەتیدا قاڵب کراوە کە ڕێگەی بە ئازادی نەداوە، لە ئەنجامدا منداڵان ئەم شێوازانە وەرئەگرن و پێیان وایە دایک هەمیشە ڕاست دەکات، بەم شێوەیە هەڵە ناتەندروستەکانی پەروەردەکردنی منداڵ بەهێزتر دەکات.

 

"فشارە کۆمەڵایەتی و کولتوورییەکان"

ڕیم غەجەری ئاماژەی بەوەدا، کە کۆمەڵگە نەریتییەکان سەرەڕای چوونە ناو قۆناغێکی گەشەسەندن، هێشتا بەدەست هەڵەی پەروەردەیی بۆماوەییەوە دەناڵێنن، ئەم فشارە کۆمەڵایەتییە ڕێگری لە دروستبوونی پەیوەندی تەندروست دەکات و گواستنەوە لە قۆناغێکی لاوازەوە بۆ قۆناغێکی پێشکەوتووی گەشەکردن قورس دەکات، سەرکوتکردنی زیادەڕۆیی دەبێتە هۆی کێشەی دەروونی، چارەسەرەکەش لە بوونی تیمی پشتیوانی دەروونی تایبەتمەنددایە، ئەمە جگە لە هۆشیاری و سیمیناری ڕۆشنبیری کە ئازادی ڕادەربڕین بەرەوپێش دەبات.

 

ئاماژەی بەوەشکردووە، پیاوان بەشدارییان کردووە لە بەهێزکردنی ئەو چەشنە چەقبەستووانەی کە ڕۆڵی ژنان سنووردار دەکەن، زۆرجار بەشداری چالاکانەیان نکۆڵی کردنە لە بەرژەوەندی گرنگیدان بە لایەنی پیاوانە، ئەم نەبوونی هاوسەنگییە کاریگەری نەرێنی لەسەر منداڵان دەبێت، چونکە منداڵانی کچ بەهۆی سنووردارکردنی دایکانەوە گیریان خواردووە، ئەمەش وایان لێدەکات وەک کاردانەوەیەک سنوورەکان تێپەڕێنن، ڕیم غەجەری پێی وایە، چارەسەر لە دروستکردنی هاوسەنگی لە نێوان ژن و پیاودایە، بەو پێیەی توێژینەوەکان سەلماندوویانە کە ژنان خاوەنی توانای بەرزن، بەڵام سەرکوتکردن و ترس دەربڕینیان سنووردار دەکات.

 

"تێکەڵکردنی پاراستن لەگەڵ کۆنتڕۆڵ"

پاراستن، وەک ڕیم غەجەری ڕوونیدەکاتەوە، هەستێکی زگماکییە و مافی هەموو دایکێکە، بەڵام کاتێک دەگۆڕێت بۆ کۆنترۆڵکردن، منداڵەکە لەڕووی دەروونییەوە لاواز دەکات، پەروەردەکردنی منداڵ پێویستی بە شێوازی دیپلۆماسی و ستراتیژی ڕوون هەیە، چونکە سەپاندن ناڕەزایی لێدەکەوێتەوە، ناتەبایی لە پەروەردەکردنی منداڵدا دۆخێکی دەروونی ناتەندروست بۆ منداڵەکە دروست دەکات.

 

ڕوونی دەکاتەوە کە گۆڕینی پەروەردەکردنی منداڵ پێویستی بە بوێری هەیە، چونکە زۆرجار دایکان تاکە بەرپرسیارێتی لە ئەستۆ دەگرن لە هەر ڕێگەیەکی نوێ کە هەڵیدەبژێرن، لەکاتێکدا باوکەکان تاوانباریان دەکەن ئەگەر ئەنجامە نەخوازراوەکان ڕووبدات، ئەمە تێڕوانینێکی هەڵەی باو و ئاساییە پەروەردەکردن هەوڵێکی هزری هاوبەشە و تەنها بە هاوکاری هەردوو دایک و باوک دەتوانێت سەرکەوتوو بێت.

 

ڕیم غەجەری ڕەخنە لە دانانی بارگرانی "شەرەف" لەسەر منداڵانی کچ دەگرێت و جەخت لەوە دەکاتەوە، کە دەبێت ئەم چەمکە سەرلەنوێ سەیر بکرێتەوە، چونکە پەیوەست نییە بە فاکتەرە بایۆلۆژییەکانەوە توێژینەوەکان دەیسەلمێنن کە ژنان ڕۆڵێکی بەرچاو و کاریگەر دەگێڕن، هەروەها کچێک کە لەسەر بنەمای دروست پەروەردە کراوە، هەڵە ناکات، بۆیە پێویستە پەروەردەکردنی منداڵ ستراتیژی و هۆشیارانە بێت، بەبێ زۆرکردن ڕاست لە هەڵە بۆ منداڵانی کچ و کوڕان ڕوون بکاتەوە، چونکە زۆرەملێ کاردانەوەی نەرێنی و پرسە دەروونییە ئاڵۆزەکان دروست دەکات.

 

"ژینگە وەک فاکتەری بنەڕەت"

وتی: ئەو ژینگەیەی منداڵ تێیدا گەورە دەبێت، گرنگترین هۆکارە بۆ داڕشتنی کەسایەتییەکەی، ئەگەر ژینگە تەندروست بێت، دایک و باوک بە ستراتیژییەکی ڕوون و یەکگرتوو ڕێنمایییان بکەن، منداڵەکە لە ڕووی دەروونی و کۆمەڵایەتییەوە تەندروست دەبێت، کچەکەش گەورە دەبێت و پێگەیشتوو و هۆشیار و توانای بەرەنگاربوونەوەی ئاستەنگەکانی کۆمەڵگە دەبێت.

 

لە کۆتاییدا جەخت لەوە دەکاتەوە، کە پەروەردەکردنی دەنگی ناتوانرێت تەنها لەسەر بنەمای میراتی ڕابردوو بێت، پێویستی بە بوێری بۆ گۆڕانکاری و هاوکاری نێوان دایک و باوک و هاوسەنگی لە نێوان ڕۆڵی ژن و پیاودا هەیە، ژینگەیەکی تەندروست و پەروەردەیەکی هۆشیارانە ڕێگای بونیادنانی نەوەیەکی نوێن کە لە ڕووی دەروونی و کۆمەڵایەتییەوە هاوسەنگ بێت، دوور لە هەڵە پەروەردەییەکان کە لە نەوەکانی پێشووەوە بۆیان ماوەتەوە.