هاوین بیگی

 

 ورمێ - ژنانی پیشەی تەکنیکی و ئەندازیاری هەمیشە ڕووبەڕووی ئاستەنگی زۆر و ئاڵۆز دەبنەوە، لە ڕوانگەی تەقلیدی و جیاکارییەوە بۆ نایەکسانی لە مووچە و هەلی کاردا، لەم ڕاپۆرتەدا وێڕای پێشکەش کردنی پاشخانێکی کورت لە سەر پێگەی ژنان لە بواری ئەندازیاریدا، لەگەڵ ئەندازیارێکی ژن لە ئێران، بۆ گوێگرتن لە ئەزموونەکانی بە چاوی خۆی و گەڕان بەدوای ڕێگاچارەی باشترکردنی بارودۆخی ژنان لەم کارەدا، گفتوگۆیەکی ڕاشکاوانە دەکەین.

 

 سەرەڕای دەستکەوتە بەرچاوەکانی ژنان لە بوارە جۆراوجۆرەکانی زانستی و تەکنیکی و کۆمەڵایەتیدا، بەشێک لە کۆمەڵگە و بازاڕی کار بە تایبەت لە بوارەکانی ئەندازیاریدا هێشتا ڕوانگەیەکی پیاوسالارییان هەیە.  ئەم تێڕوانینە تەقلیدییە دەبێتە هۆی ئەوەی کە ژینگەی دامەزراندن بۆ ژنان لە بوارە تەکنیکی و تایبەتمەندەکاندا ڕووبەڕووی کێشەی وەک هەڵاواردنی ڕەگەزی، نایەکسانی مووچە، دەستڕانەگەیشتن بە دەرفەتەکانی پلە بەرزکردنەوە و نەبوونی پشتیوانی پێویست ببنەوە.  لە لایەکی دیکەوە ئەندازیارانی ژن ڕووبەڕووی فشاری زیاتر دەبنەوە، چونکە دەبێت بەسەر ڕوانگە کۆنەپەرستە کۆمەڵایەتییەکان زاڵ بن لەکاتێکدا لە پیشەکەیاندا گەشە دەکەن.

 

 لە هەندێک لە ناوچە و شارۆچکە بچووکەکاندا ئەم جیاکارییە زیاتر بەرچاوە و ژنانی کرێکار لە بوارەکانی پەیوەست بە ئەندازیاری و بیناسازیدا زۆرجار ڕووبەڕووی ئاستەنگ دەبنەوە، وەک نەبوونی متمانە لەلایەن خاوەنکارەکان یان خاوەن پڕۆژەکانەوە، زۆرێک لە کرێکاران و پیشەوانەکان لە شوێنە نەریتییەکانی کارکردندا بە شێوەیەکی بنەڕەتی ڕوانگەیەکی پیاوسالارییان هەیە و لە پراکتیکدا ڕەتیدەکەنەوە ڕێنماییەکانی بەڕێوەبردن یان تەکنیکی ئەندازیاری ژن قبوڵ بکەن، هەروەها، کولتووری ڕێکخراوەیی لە زۆرێک لە کۆمپانیا ئەندازیارییەکاندا لەگەڵ نیگەرانی و پێداویستییە تایبەتەکانی ژناندا ناگونجێت، وەک هەبوونی مۆڵەتی تایبەت لە کاتی سوڕی مانگانەدا یان ئەگەری کارکردنی شێنەییتر.

 

 مەبەست لەم ڕاپۆرتە لێکۆڵینەوەیە لەو ئاستەنگانەی کە ڕووبەڕووی ئەندازیارانی ژن دەبنەوە لە شوێنی کاردا، لەگەڵ دابینکردنی چارەسەری ئەگەری بۆ تێپەڕاندنی دۆخی ئێستا، بۆ ئەم مەبەستە، دوای تێڕوانینێکی کورت لە کێشە سەرەکییەکان، چاوپێکەوتنێکی ورد لەگەڵ ئەندازیارێکی ژن کە لە بواری تەلارسازیدا چالاکە ئەنجامدرا، بە مەبەستی بینینی پرسەکان لە چاویلکەی ئەزموونە کەسییەکانی خۆیەوە، تا باشتر بتوانێت پێشنیارەکان پێشکەش بکات بۆ گۆڕانکاری.

 

 پێگەی ئەندازیاری ژنان

 بوونی ژنان لە بوارەکانی تەکنیکی و ئەندازیاریدا، بەتایبەتی لە پۆستەکانی بەڕێوەبردن و بڕیاردان، هێشتا زۆر کەمترە لە هی پیاوان، ئەم جیاوازییە نەک هەر لە نەخشە کولتووری و کۆمەڵایەتییەکانەوە سەرچاوە دەگرێت، بەڵکو بە پێکهاتەی ڕێکخراوەیی و ڕێبازە جێبەجێکارییەکانیش بەهێزتر دەبێت، ئاشکرایە کە کەمبوونەوەی مووچەی ژنان بە بەراورد بە پیاوان بۆ کاری هاوشێوە، نەبوونی دەرفەتی پشتیوانی لە قۆناغە گرنگەکانی ژیاندا، و نەبوونی دەرفەتی یەکسان بۆ گەشەکردن و بەڕێوەبردن هەموویان پێکەوە کاردەکەن بۆ زیاتر سنووردارکردنی شوێنی کارکردن بۆ ژنان لە بوارەکانی ئەندازیاریدا.

 

 ئەم سنووردارکردنانە هەندێک جار دەبێتە هۆی ئەوەی زۆرێک لە ئەندازیارانی ژن یان واز لە پسپۆڕییەکەی خۆیان بهێنن و پیشەی ناپەیوەندیدار ئەنجام بدەن، یان لە کۆتاییدا ناچار بکرێن ڕۆڵی لاوەکی لە کۆمپانیاکان وەربگرن، بەڵام ئەو ژنانەی سەرەڕای هەموو ئاڵەنگارییەکان بڕیار دەدەن لە پیشەکەدا بمێننەوە، زۆرجار پێویستیان بە سەبر و کۆڵنەدان و وزەی زیادە هەیە بۆ ئەوەی بەهای خۆیان بسەلمێنن، لەو چاوپێکەوتنەدا کە لە خوارەوە دەیخوێننەوە، لەگەڵ ژیلا.م (ناوی خوازراو)، ئەندازیارێکی تەلارسازییە و ئەزموونی چەندین ساڵەی لە کۆمپانیا جۆراوجۆرەکاندا هەیە، هەمان ئەم ئاڵەنگاریی و نیگەرانیانە بە زمانی ڕاشکاوانە دەردەبڕێت.

 

 ۱- تکایە خۆت بناسێنە و باسی پێشینەی خوێندن و پیشەیی خۆتمان بۆ بکە

 من لە قۆناغی ئامادەییەوە حەزم لە بیرکاری و هونەر بووە و هەر بەو هۆیەشەوە تەلارسازیم هەڵبژارد، لە قۆناغی ئامادەیی بیرکاری و فیزیام خوێندووە و دواتر بڕوانامەی هاوبەش و بەکالۆریۆسم لە تەلارسازیدا بەدەستهێناوە، دوای تەواوکردنی خوێندن نزیکەی ساڵێک بێکار بووم و دواتر چوومە ناو بازاڕی کارەوە، ئێستا شەش ساڵە لە ئۆفیسە جۆراوجۆرەکانی ئەندازیاری کار دەکەم و لە ئێستادا وەک کارمەند لە کۆمپانیایەکدا کار دەکەم، نزیکەی دوو ساڵ لەمەوبەر من و چەند هاوڕێیەکی تر بڕیارماندا ئۆفیسی ئەندازیاری تایبەت بە خۆمان دابمەزرێنین، بەڵام بەهۆی کێشەی دارایی و نەبوونی شوێنی گونجاو بۆ کۆمەڵێک ئەندازیاری ژن، ناچار بووین دایبخەین و جارێکی دیکە وەک کارمەندێکی ئەندازیار دامەزرام  لە ئۆفیسێکی تر.

 

 ۲- لە ماوەی ژیانی پیشەیی خۆتدا ڕووبەڕووی چ ئاستەنگێکی ڕەگەزی بوویتەوە؟

 لە کۆمەڵگەی نەریتی و بە تایبەتی لە شارە بچووکەکاندا، جیاکاریی ڕەگەزیی بەداخەوە زۆر باوە و ژینگەی ئەندازیاریش لەم یاسایە بێبەری نییە، هەم خاوەنکار و هەم خاوەن پرۆژەکان و تەنانەت هەندێک لە هاوکارە پیاوەکان، تێڕوانینێکی ئەرێنییان بۆ ئەدای ئەندازیاری ژن نییە و گریمانەکەیان ئەوەیە کە ئەندازیاری ژن کەمتر توانای جێبەجێکردنی پڕۆژەیان هەیە، کەواتە کاتێک دەچینە وۆرکشۆپ یان پڕۆژەیەکی بیناسازی، بە گشتی سەرپەرشتیار و کرێکاران زیاتر ئامۆژگاری ئەندازیارێکی پیاو قبوڵ دەکەن، ئەمەش متمانە بەخۆبوونی ئەندازیاری ژن دادەبەزێنێت، لە هەندێک حاڵەتدا هاوکارە پیاوەکان ڕاستەوخۆ ژنان ناخەنە پۆستی بەڕێوەبردن و سەرپەرشتیاری چونکە پێیان وایە کەسانی تەکنیکی لە وۆرکشۆپەکەدا پیاوان بە جددیتر وەردەگرن.

 

 ۳- تا ئێستا لە دۆخێکدا بوویت کە هەلی کارت بۆ یەکسان نەبووە بەهۆی ڕەگەزەکەتەوە؟

 بەڵێ، نموونەیەکی ڕوونی ئەم جیاکارییە کاتێکە کە خاوەنکارەکان دەڵێن: پیاو دەتوانێت باشتر پڕۆژەیەک بەڕێوەببات، یان کرێکاران زیاتر دەنگی پیاوێک دەبیستن، ئەمە بەسەرمدا هات کە هاوکارێکی پیاو وەک سەرپەرشتیار و بەڕێوەبەری پڕۆژە دامەزرا، هەرچەندە ئەزموون و بڕوانامەی پێویستم هەبوو بۆ ئەو پۆستە، یان بۆ نموونه له کۆبوونەوەکانی کاردا، هەر لە سەرەتاوە چاوێک لەسەر من بووە بەو بۆچونەی که تۆ ژنیت و ڕەنگە لە کاتی کارکردنی شەوانەدا ئامادە نەبیت، بۆیه هاوکارێکی پیاویان پێ باشتر بوو.

 

٤- هاوکار و بەڕێوەبەرانی پیاو چۆن مامەڵەت لەگەڵ دەکەن؟

 لایەنگری ڕەگەزی لە زۆر حاڵەتدا دیارە، هەرچەندە لە هەندێک حاڵەتدا سەرکەوتوو بووم لە سەلماندنی خۆم، بەڵام گریمانەی کۆمەڵگا ئەوەیە کە ژن ناتوانێت بەرگەی کاری قورس بگرێت، جگە لەوەش، کێشە تایبەتەکان بە ژنان، وەک پرسە فیزیۆلۆژییەکانی پەیوەست بە سوڕی مانگانە، بە هیچ شێوەیەک لە شوێنی کاردا لەبەرچاو ناگیرێن، تەنانەت ڕۆژێکی پشوومان نییە بۆ ئازار و ناڕەحەتی جەستەیی، لە کاتێکدا ئەم جۆرە بابەتانە کاریگەری ڕاستەوخۆیان لەسەر ئەدای ژنان هەیە و لە زۆر وڵاتدا ماوەیەکە ئەم پێویستییەی ژنان چارەسەر کراوە.

 

٥- تا ئێستا تووشی نایەکسانی مووچە بوویت؟

 

 بەداخەوە بەڵێ، لە زۆربەی حاڵەتەکاندا، تەنانەت ئەگەر ژن و پیاوێک بە تەواوی هەمان کار بکەن، ئەوا بڕی مووچەی ژنێک دەتوانێت نیوەی مووچەی پیاوێک بێت، هەندێک جار دەڵێن پیاوەکە بژێوی خێزانەکەیە یان خێزاندارە و سوودی زیاتری پێدەبەخشن، لە کاتێکدا ڕەنگە هەمان ژنیش هاوسەرگیری کردبێت یان بەرپرسیارێتی خێزانی هەبێت و تەنانەت ئەگەر بێ هاوسەریش بێت ئەو پاساوانە ڕەوا نین.

 

٦- چ ئەزموونێکت هەیە لە هەلی پێشکەوتنی پیشەیی؟

 چەندین جار بینیومە کە ژنان بۆ پۆستی بەڕێوەبردن لە پێشینەدا نین، سەرەڕای ئەوەی توانای بەڕێوەبردن یان زانیاری تەکنیکی بەرزیان هەیە، پێدەچێت هەمیشە ئەم عەقڵیەتە هەبێت کە پیاو "زیاتر جەختکەرەوەیە" و "بە جددیتر وەرگیراوە"، جارێک کە توانیم خۆم بەشێک لە پڕۆژەکە بەڕێوەببەم، خاوەنکارەکە بە ڕاشکاوی وتی: “دەنگی پیاوێک لەسەر پڕۆژەکە بەرزترە”  لە ئەنجامدا ئەو دەرفەتەم پێنەدرا.

 

 ٧- شوێنی کارکردنی ئێستات تا چەند گونجاوە بۆ ژنان؟

 لە ڕووی یاسا و ئاسانکارییەوە پشتیوانییەکی ئەوتۆ نییە، جگە لە نەبوونی مۆڵەتی تایبەت بۆ ژنان، کەمکردنەوەی مووچە و سنووردارکردنی پۆستەکانی بەڕێوەبردن دەبێتە هۆی کەمبوونەوەی متمانەی ژنان، سەبارەت بە ئازاردانی سێکسی، من بە شێوەیەکی شەخسیی بەشداریم لە پرسێکی لەو شێوەیەدا نەبووە، بەڵام زۆرجار لە هاوکارەکانم بیستوومە کە ڕووبەڕووی پێشنیار یان ڕەفتاری نەشیاو بوونەتەوە.

 

٨- ئایا ئەزموونێکی ئەرێنیت لە شوێنی کارەکەتدا هەبووە کە بووەتە هۆی پشتگیریکردنت؟

 بەڵێ لە هەندێک ژینگەدا بەڕێوەبەر یان هاوکارم هەبووە کە پێشوازییان لە ئامادەبوونم کردووە و ئەرکی گرنگیان پێ سپاردووم و متمانەی تەواویان پێم هەبووە، لەم جۆرە بارودۆخانەدا پێشکەوتنی بەرچاوم بەدەستهێنا، بەڵام هەمیشە بەردەوام نەبووە، دوای گۆڕینی شوێنی کار یان داخستنی ئەو نووسینگەیە، دەگەڕێمەوە بۆ ئەو پۆستەی پێشوو کە ژن بەو شێوەیە بە جددی وەرناگیرێت.

 

 ۹- چۆن توانیت ئەم ئاڵەنگارییانە تێپەڕێنیت و لە ژیانی پیشەیی خۆتدا بەرەو پێشەوە بچیت؟

 گەورەترین چەکم ئارامی و کۆڵنەدان بووە، کاتێک جیاکارییەکی زۆر لە دەوروبەرم دەبینم، هەوڵدەدەم بێهیوا نەبم و خۆم بسەلمێنم بە زیاتر سەرنجدان لەسەر فێربوون و بنیاتنانی لێهاتوویی، لە ڕاستیدا ژینگەی کار کەمتر یارمەتیمی داوە و زیاتر کارم لەسەر پێشکەوتنی خۆم کردووە، هەندێک جار ناچار بووم کە خولیا و ژیانی تایبەتی خۆم بکەمە قوربانی بۆ ئەوەی خۆم لە پڕۆژەکاندا بسەلمێنم.

 

۱۰- چ ڕێگەچارەیەک پێشنیار دەکەیت بۆ کەمکردنەوەی نایەکسانی ڕەگەزیی لە بواری ئەندازیاریدا؟

 پێم وایە هەوڵەکان هەم لەلایەن ژنان و هەم لەلایەن پێکهاتەکانی ئێستاوە بدرێت، سەرەتا پێویستە ئەندازیارانی ژن زانیاری تەکنیکی خۆیان بەرەوپێش ببەن و بە ئیرادە و متمانەوە بەرەو پێشەوە بچن، دووەم: کۆمپانیا و فەرمانگەکانی ئەندازیاری پێویستە پۆست و ئیمتیازاتی بەڕێوەبردن بە یەکسانی پێشکەش بە ژنان و پیاوان بکەن، هەروەها ئەگەر ژنان بتوانن ئۆفیسی ئەندازیاری خۆیان دابمەزرێنن و بەڕێوەبەری سەرەکی و خاوەنی کارەکانی خۆیان بن، ئەوە یارمەتیدەرێکی گەورە دەبێت بۆ بنبڕکردنی کولتوری پیاوسالاری، بێگومان دەبێت دان بەوەدا بنرێت کە بەشێک لەم جیاکارییە ڕەگ و ڕیشەی لە پێکهاتەی گشتی کۆمەڵگە و یاساکانی حکومەتدا هەیە و بۆ گۆڕانکاری قووڵتر، چاکسازیی بەرفراوانی کولتووری و یاسایی پێویستە.

 

 ١١- چ ئامۆژگاریەکتان هەیە بۆ ئەو ژنە گەنجانەی کە بیر لە چوونە ناو ئەم پیشەیە دەکەنەوە؟

 ئامۆژگاریم ئەوەیە کە خۆت بەدەست ڕوانینە چەقبەستووەکانەوە نەدەیت، لە ئێستادا شوێنی کاری ئەندازیاری ئاسان نییە، بەڵام ئەگەر بیانەوێت بەرەو پێشەوە بچن، پێویستە بە کۆڵنەدان و نەرمییەکی زۆرەوە بچنە ژوورەوە و توانای تەکنیکی و کەسی خۆیان بەرەوپێش ببەن و لە بەرامبەر سەختیەکاندا پاشەکشە نەکەن، مەرجەکان چەندە نایەکسان بن، دەبێت هەوڵ بدەن بۆ داوای مافەکانیان.