ناوەندی هەواڵ

 

ڕاپۆرتێکی نەتەوە یەکگرتووەکان پشتڕاستی کردەوە کە ئامانجی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ گەیشتن بە یەکسانی ڕەگەزی تا ساڵی ٢٠٣٠ مەحاڵە بەدی بهێنرێت بەهۆی ئەو بڕیارە پێشوەختەیەی بەردەوام بەرامبەر ژنان دەدرێت، ئاماژەی بەوەشدا، ڕەنگە زیاتر لە ٣٤٠ ملیۆن ژن و کچ لە هەژاریدا بژین.

 

لە ڕاپۆرتێکی کۆمیسیۆنی ژنانی نەتەوە یەکگرتووەکان بەناونیشانی "پێشکەوتن لەسەر ئامانجەکانی گەشەپێدانی بەردەوام، تێڕوانینێکی گشتیی ڕەگەزی بۆ ساڵی ٢٠٢٣"، ئاشکرای کردووە کە "جیهان خەریکە ژن و کچان شکست پێدەهێنێت"

 

ڕاپۆرتەکە هۆشداری داوە لەوەی ئەگەر ڕەوتەکانی ئێستا بەردەوام بن، ئەوا زیاتر لە ٣٤٠ ملیۆن ژن و کچ، واتە نزیکەی ٨٪ی دانیشتوانی مێینە لە جیهاندا، تا ساڵی ٢٠٣٠ لە هەژارییەکی زۆردا دەژین و لە هەر چوار ژن یەکێکیان بەدەست نائاسایشی خۆراکی مامناوەند یان توندەوە دەناڵێنێت .

 

لە ڕاپۆرتەکەدا ئاشکرای کردووە کە جیاوازی ڕەگەزی لە دەسەڵات و پۆستەکانی سەرکردایەتیدا چەسپاوە، چونکە بەو ڕێژەیەی ئێستا نەوەی داهاتووی ژنان بەردەوام دەبن لە بەسەربردنی نزیکەی سێ کاتژمێری زیاتر لە ڕۆژانەدا بۆ چاودێریی بێ مووچە و کاری ناوماڵ لە چاو پیاوان.

 

بەپێی ئەنجامەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان، "بەرخۆدانی چالاکانە بەرامبەر بە یەکسانی ڕەگەزی و کەم وەبەرهێنانی درێژخایەن هۆکاری سەرەکین بۆ پێشکەوتنی خاو، لەگەڵ لەدەستچوونی ئەو دەستکەوتانەی کە پێشتر بەدەست هاتوون"، لە ڕاپۆرتەکەدا ئاماژە بەوە کراوە کە دەستڕاگەیشتن بە تەندروستی سێکسی و زاوزێی نایەکسان، نوێنەرایەتی نایەکسانی سیاسی، نایەکسانی ئابووری و نەبوونی پاراستنی یاسایی لە هۆکارەکانی نەبوونی پێشکەوتنی بەرجەستەن.

 

یاریدەدەری سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان ڕایگەیاند کە یەکسانی ڕەگەزی خەریکە دەبێتە "ئامانجێکی تادێت بەدەستنەهێنراو"، ئاماژەی بەوەشکرد کە پاشەکشەکان بۆ ژنان و کچانی دانیشتووی وڵاتانی ناسک و کاریگەری ململانێ، کاریگەرییەکانی کەشوهەوا و گۆڕانکاری و "بەرخۆدانی چالاک بۆ یەکسانی ڕەگەزی و وەبەرهێنانی کەمیی درێژخایەن، کە هەموو ئەمانە دەبنە هۆی خاوبوونەوەی خێرایی پێشکەوتن و لە هەندێک حاڵەتدا ڕەوتەکانی پێچەوانە دەکەنەوە.

 

ڕاپۆرتی ئەمساڵ داتای جیاکراوەی ڕەگەز لەخۆدەگرێت لەسەر یەکتربڕینەکانی نێوان ڕەگەز و گۆڕانی کەشوهەوا بۆ یەکەمجار، لەگەڵ داوای ڕێبازێکی یەکگرتوو و گشتگیر، زیادکردنی هاوکاری لە نێوان لایەنە پەیوەندیدارەکان، دارایی بەردەوام، و کردەوەی سیاسەت بۆ چارەسەرکردنی جیاوازییە ڕەگەزەکان و بەهێزکردنی ژنان و کچان لە سەرانسەری جیهان.

 

ڕاپۆرتەکە ئاماژەی بەوە کردووە کە تا ناوەڕاستی سەدە و بەهۆی خراپی کەشوهەواوە، ڕەنگە تا ١٥٨.٣ ملیۆن ژن و کچ ڕووبەڕووی هەژاری ببنەوە، ئەمساڵیش بە تایبەتی سەرنجی لەسەر ژنانی بەتەمەن دراوە، بەو پێیەی گەیشتووەتە ئەو ئەنجامەی کە ڕووبەڕووی ڕێژەی بەرزتر دەبنەوە لە هەژاری و توندوتیژی لە چاو پیاوانی بەتەمەن.

 

لە ڕاپۆرتەکەدا ئاماژەی بەوەشکردووە، لە ٢٨ وڵات لە کۆی ١١٦ داتا ڕاپۆرتیان کردووە کە کەمتر لە نیوەی ژنانی بەساڵاچوو مووچەی خانەنشینی وەردەگرن، هەروەها ژنان لە ١٢ وڵات کەمتر لە ٪١٠ی خانەنشینی وەردەگرن.