ناوەندی هەواڵ

 

وتەیەکی بەناوبانگی داهێنەر ئەلبێرت ئەنشتاین "ئەگەر هەنگەکان ون ببن، ژیانی مرۆڤ لەگەڵیان ون دەبێت"، تیشک دەخاتە سەر نهێنییەکی گەورەی ژیان کە لەم بوونەوەرە بچووکە سەیرەدا بەدی دەکرێت.

 

نەهامەتییەکانی هەنگ لە عێراق

بەهۆی ئەو وشکەساڵییەی کە بەسەر عێراقدا هاتووە، هەنگەوانانی عێراق ڕووبەڕووی کێشەی زۆر دەبنەوە لە بەرهەمهێنانی هەنگوین، جگە لە هاتنی هەنگوینی هاوردەکراو کە بازاڕەکانی عێراق پڕ دەکاتەوە، هەندێک جۆری هەنگی نامۆ بۆ عێراق هاتووە.

 

نەبوونی گوڵ بەهۆی وشکەساڵییەوە بووەتە هۆی کەمبوونەوەی ژمارەی هەنگی بەرهەمهێنەر، بۆیە هەنگوینی هاوردەکراو بازاڕەکانی عێراق پڕدەکاتەوە.

 

جۆرە نامۆکانی هەنگ لە وڵاتانی دراوسێوە بۆ عێراق هاوردە دەکرێن، ئەمەش بووەتە هۆی کێشە بۆ هەنگەوانەکان، چونکە هەنگە هاوردەکراوەکان بەبێ چاودێری لە هەرێمی کوردستانی عێراق لە کێڵگەکاندا بڵاوبوونەتەوە و چەندین نەخۆشی بڵاو دەکەنەوەو ئەو نەخۆشییانە ژمارەیەکی زۆر هەنگوینی عێراقی لەناوبرد.

 

لە لایەکی دیکەوە کەمبوونەوەی ئاوی ڕووبارەکانی دیجلەو فورات وایکردووە هەنگەوانەکان ناچارببن کە هەنگەکانیان بگوازنەوە بۆ شوێنەکانی نزیک ڕووبارەکان، لەوێ چەندین گوڵی جۆراوجۆر بچێنرێت کە وەک خۆراکی پێویست بۆ هەنگەکان سوودی لێدەبینرێت.

 

نەک تەنها وشکەساڵی ئەو نەخۆشییەیە کە هەنگەوانەکان دەبێت ڕووبەڕووی ببنەوە بۆ بەردەوامبوون لە کارەکانیان، بەڵکو هەنگە هاوردەکراوەکانیش کە لەلایەن وڵاتانی دراوسێی عێراقەوە هەناردە دەکرێن بە شێوەیەکی بێ کۆنترۆڵ هەناردە دەکرێن، بەتایبەتی هەنگە ئێرانی و تورکییەکان کە لە ڕێگەی هەرێمی کوردستانی عێراقەوە دێنە ناوەوە و لەناو کێڵگەکاندا بڵاوبوونەتەوە و نەخۆشی جۆراوجۆریان لەگەڵدا بڵاودەبێتەوە، کە ژمارەیەکی زۆریان لە هەنگوینی عێراقی لەناوبرد.

 

لەگەڵ هەموو ئەمانەدا هەنگەوانەکان لەهەر بارودۆخێکدا کە پێشتر ڕاهاتوون لەسەری بەردەوامن.

 

بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی هەڕەشەی لەناوچوونی هەنگەکان لە عێراق و بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئەو نەخۆشییە نوێیانەی کە کاریگەری لەسەر هەنگەکان هەیە وەزارەتی کشتوکاڵی عێراق چەندین تاقیگەی زانستی و توێژینەوەی دامەزراندووە، چونکە بەهۆی لەدەستدانی کەمبوونەوەی ئاو و لەدەستدانی زۆرێک لەو ناوچانەی کە هەنگەکان لەسەری خۆراک دەخۆن هەنگەوانەکان زیانێکی زۆریان بەرکەوتووە.