ئەسما فەتحی

 

قاهرە - بەشداربووانی کۆنفرانسەکە جەختیان لەوە کردەوە کە ژنان بەدەست جیاکارییەوە دەناڵێنن لەلایەنە جیاوازەکانی دامەزراندن لەئاستە ئاڵۆزەکاندا، لەوانە دامەزراندنی کارمەند، بەرزکردنەوەی پلە و مووچە. ئەوان لە کەرتی نافەرمیدان و پارێزگاری یاسایی و کۆمەڵایەتییان نییە، سەرەڕای ئەوەی کە یەک لەسەر سێی خێزانەکان ژنان سەرپەرشتی دەکەن.

 

ڕۆژی چوارشەممە ٢٦ی ئادار، دامەزراوە،ی ژنی نوێ کۆنفرانسێکی سازکرد بۆ تاوتوێکردنی ڕاستی باری ژنان لە بازاڕی کار و ئەو ئاستەنگە ئابوورییانەی کە ڕووبەڕوویان دەبێتەوە.

 

 پلاتفۆرمی کارەکانی بەجین کە نزیکەی ٣٠ ساڵ لەمەوبەر پەسەندکرا،پلانی گەشەپێدانی بەردەوام کە نزیکەی ١٠ ساڵ لەمەوبەر پەسەندکرا، کە تەنها ٥ ساڵی ماوە.

 

لە کۆنفرانسەکەدا پێداچوونەوە بە هۆکارەکانی باشتر نەکردنی بارودۆخی ژنان کرا.

 

یەکەم دانیشتن لەلایەن مەی ساڵح بەڕێوەبەری پرۆگرامی ژنان ، کار ،مافە ئابوورییەکان لە دامەزراوەی ژنی نوێ کرایەوە.

ئامانجی کۆنفرانسەکە لە ژێر ڕۆشنایی قەیرانی ئێستا و سیاسەتە زۆر ئاڵۆزەکاندا بە قووڵی لە بارودۆخی ژنان بکۆڵێتەوە. ئەو بە پێویستی زانی کە باسکردنی ئەم پرسە بووەتە پێویست بۆ ئەوەی دوو تەوەری سەرەکی لە بەجین بخرێتەڕوو: ژنان و هەژاری، و ژنان و ئابووری، بۆ لێکۆڵینەوە لە چوارچێوەی خۆیان لەگەڵ ئامانجەکانی گەشەپێدانی بەردەوام.

 

ئەمساڵ یادی ٣٠ ساڵەی پلاتفۆرمی بەجین کردەوە، کە لە ساڵی ١٩٩٥ بۆ چارەسەرکردنی قەیرانە گەورەکان دەرچووە، هەروەها ١٠ ساڵەی ئامانجەکانی گەشەپێدانی بەردەوام،لە ساڵی ٢٠١٥ دەرچووە، ئەو پرسیارەی کە دێتە ئاراوە ئەوەیە، دوای هەموو ئەم ماوەیە، "ئایا ئەوەی کراوە سەبارەت بە مافەکانی ژنان هاوتایە لەگەڵ ئەو ماوەیەدا؟" ئەو هۆکارانەی کە بوونە هۆی ئەم ڕزستیە لە ڕادەبەدەر سەختە، پێویستیان بە تێگەیشتنێکی قووڵ هەیە بۆ ئەوەی هەوڵ بدرێت بۆ تێپەڕاندنیان.

 

ئیلهام عیدروس، نووسەر و وەرگێڕ  جەختی لەوە کردەوە کە زۆرێک لە پرسیارەکان سەبارەت بە بوونی ژنان لە بازاڕی کاردا پێویستیان بە وەڵام هەیە، بە تایبەت بە لەبەرچاوگرتنی نەبوونی دوو هۆکاری سەرەکی کە دەتوانن بەشدار بن لە یەکگرتنی دادپەروەرانە ، سەلامەت ، شکۆمەندانەی ژنان، ئەوانیش بریتین لە دەستەی بەرەنگاربوونەوەی هەڵاواردن، کە پارێزگاریکردن مسۆگەر دەکات ، بەدواداچوون بۆ پرسی جیاکاریی نێوان ژن و پیاو لە شوێنی کار و ئەو پێشێلکارییانەی لێی دەردەکەوێت، ئەمە جگە لە پەسەندکردنی یاسایەکی یەکگرتوو بۆ بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی و باری کەسی، هەروەها بوونی یاسایەکی نوێی باری کەسی کە لەگەڵ پێداویستییەکانی ژناندا بگونجێت.

 

ئینجی محەمەد، یاریدەدەری پرۆفیسۆری زانستە سیاسییەکان لە سەنتەری نیشتمانی بۆ لێکۆڵینەوەی کۆمەڵایەتی و تاوانناسی ڕوونیکردەوە، بەپێی ئاماری دەزگای ناوەندیی کۆکردنەوەی گشتی و ئامار، هێزی کار لە میسر بە نزیکەی ٣٣.١٢٤ ملیۆن کەس مەزەندە دەکرێت، کە ٢٦ هەزار و ٥٥٥ لە ڕەگەزی نێر و شەش هەزار و ٥٦٩ لە ڕەگەزی مێ، ئەمەش ڕەنگدانەوەی بوونی بەرچاوی ژنانە لە هێزی کاری فەرمیدا. ،نزیکەی ٩١%ی مێینەکان کاری ناوماڵ بەبێ مووچە ئەنجام دەدەن، لەکاتێکدا نزیکەی ٦.٤%ی پیاوان کاری ناوماڵ دەکەن.

 

نێڤین عیبێد توێژەری ڕەگەز و پەرەپێدان و بەڕێوەبەری جێبەجێکاری دامەزراوەی ژنی نوێ، ڕایگەیاند، لە میسردا بە مێینەکردنی هەژاری بەرزبووەتەوە ،ڕێژەی بێکاری لەنێو ژنانی گەنج و گەنجان بەرزبووەتەوە.،هەژاری تەنها بە داهات ناپێورێت، بەڵکو چەندین ڕەهەندی هەیە، لەوانە پەروەردە  تەندروستی ول  ئەوانی تر. کەمبوونەوەی ڕێژەی ژنان لە بازاڕی کاردا هەیە، تەنانەت ئەوەش هەیە کە پێی دەوترێت "گەڕانەوە بۆ ماڵەوە" بەهۆی ئەو هەلومەرجانەی کە ڕێگری لە بەردەوامبوونی ژنان دەکەن لە کارکردن، ئەمە جگە لە ڕۆڵی چاودێری کە ژنان ناچار دەکەن ڕوو لە کاری ناڕێکخراو بکەن بەبێ پشتیوانی یاسایی و کۆمەڵایەتی.

 

ژنان زۆرترین زیانیان بەرکەوتووە بەهۆی قەیرانە ئابوورییەکانەوە

کەریمە حەفناوی، سەرکردە لە پارتی سۆسیالیستی میسر و بەرەی نیشتمانی بۆ ژنانی میسری ڕایگەیاند، وتارەکەی پێشەکییەک بوو بۆ هۆکارەکانی ڕووداوە ئابوورییەکان و کاریگەریی قەیرانەکان لەسەر ژنان لە بازاڕی کاردا، بەو پێیەی بە ڕێژەیەکی زۆر زیاتر لەو ڕێژەیەی پیاوان تووشی دەبن.

 

میسر وڵاتێکی دەوڵەمەندە بە سەرچاوە و شوێنی جوگرافی ، شارستانییەتی کۆن و دێرینەکان، جگە لە سەرچاوە مرۆییەکانی. بەڵام خراپ به کارهێنانی ئەو سەڕچاوانه هۆکاری ڕاستەوخۆی هەژارییه که له دەرەجامی سیاسەتە نیولیبراڵییەکانی ئەو دەسەڵاتە جیهانییەی که سامانی وڵاتان تاڵان دەکات و کۆنتڕۆڵ دەکات، که ئیمپریالیزمی ئەمریکا نوێنەڕی دەکات.

 

ژن قورسایی هەموو کاردانەوەیە ئابوورییەکان لە ئەستۆ دەگرن. بۆ نموونە کاتێک بازاڕی کار کاریگەری لەسەر بوو، بۆمان دەرکەوت کە ڕێژەی بێکاری ژنان نزیکەی سێ ئەوەندەی پیاوان بووە.ژنان لە لایەنە جیاوازەکانی کارکردندا لە ئاستە ئاڵۆزەکاندا تووشی هەڵاواردن دەبن، لەوانە دامەزراندنی کارمەند، بەرزکردنەوەی پلە و مووچە.

 

هەرکاتێک هەلی کار  لاواز دە بێت بەهۆی پەسەند کردنی  پیاوان، ژنان ناچار دەبن کار و کرێ وەربگرن کە بۆیان نەگونجاو یان دادپەروەرانە نەبێت، پێزانین بۆ پیاوان هەیە بەسەر ژنان لە دامەزراندندا، چونکە ژنان مۆڵەتی منداڵبوون وەردەگرن و بارگرانی چاودێریکردنیان هەڵدەگرن، ئەمە جگە لەوەی کە ئامادەبوونیان لە کەرتی نافەرمیدا بەبێ پاراستنی یاسایی یان کۆمەڵایەتی، سەرباری ئەوەی کە یەک لەسەر سێی خێزانەکان سەرۆکایەتیان دەکەن لەلایەن ژنانەوە.

 

ژنان پێویستییان بە میکانیزمی پاراستنی ڕاستەقینە هەیە

عومەیمە عیماد دین توێژەر لە پرۆگرامی مافە ئابوری و کۆمەڵایەتییەکان لە دامەزراوەی ژنی نوێ، ڕایگەیاند، کۆنفرانسەکە باس لە کاریگەری هەژاری و سیاسەتی نیولیبرالیزم لەسەر ژنان دەکات ،هەروەها ئاماژەی بەوەشکرد کە ئامارەکان دان بەوەدا دەنێن کە بەرزترین رێژەی بێکاری لەنێو ژناندا، بەرزترین رێژە لە بەدەستهێنانی هاوسۆزی و شکۆمەندییان هەیە، بۆیە کەمترین رێژەی خاوەندارێتی و میراتیش هەیە.

 

ژنان بەدەست کەمی و سەختی دەستڕاگەیشتن بە سەرچاوەکانەوە دەناڵێنن، وایکردووە زۆرترین کاریگەری سیاسەتە ئابوورییەکان لەسەریان هەبێت، گفتوگۆکە باس لە ئامرازەکانی پاراستن و ئامرازەکانی بەهێزکردن دەکات، هەڵوێستی بەرپرس و لایەنە پەیوەندیدارەکان لەسەر ئەم بابەتە. ڕەوتێک هەیە بەرەو باشترکردنی دۆخی ژنان، کۆمەڵێک ڕێوشوێن پێشتر گیراوەتەبەر، لەوانە هەموارکردنەوەی یاسای کار سەبارەت بە دامەزراندنی ناڕێک یان خستنەڕووی ژنانی کرێکاری کشتوکاڵی لەژێر پۆلی ژنانی کرێکاردا. بەڵام ئەمە بەس نییە و پێویستی بە دابینکردنی پاراستنی ڕاستەقینە هەیە.

 

 میکانیزمەکانی پاراستن زۆر گرنگن و پێویستیان بە کارکردن هەیە بۆ بەدەستهێنانیان. هەروەها پێویستی بە بەهێزکردنی ڕاستەقینەی ژنان هەیە لە بازاڕی کاردا، وەک ڕەچاوکردنی دامەزراندنی داینگە و سنووردار نەکردنی بە ژنان،بۆ ڕۆڵی کڵێشەیی زیاتر کە پێویستی بە لێکۆڵینەوەی زیاتر هەیە لەسەر سەرچاوەی کێشەکە و چۆنیەتی مامەڵەکردن لەگەڵیدا و چارەسەرکردنی.