سۆرگوڵ شێخۆ

 

قامیشلۆ – ڕۆژنامەگەری ژنان بۆتە دەنگ و زمانی خەباتی ژنان، هاولاتیانی کوردستان ڕۆڵێکی کارایان هەبووە و بەردەوامن لە بەجێگەیاندنی ئەو ئەرکە و هەوڵدەدان بگانە ئاستی بەدیهێنانی شۆڕش لە ڕۆژنامەگەری.

 

شایانی بیرهێنانەوەیە کە تا ئێستا ٣١ ڕۆژنامەنووس لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا لە ئەنجامی ڕووماڵکردنی شەڕی داعش و هێرشەکانی لەشکرکێشی تورکیا گەیشتوونەتە ئاستی شەهیدبوون، ٧ کەسیان ژنانی ڕۆژنامەنووس بوون.

 

پەیوەست بەم بابەتە، ئەڤین ئیبراهیم، هاوسەرۆکی یەکێتی ڕاگەیاندنی ئازاد "یەرەئە" و ئەندامی ئەنجومەنی یەکێتی ڕاگەیاندنی ژنان وەڵامی پرسیارەکانمانی دایەوە.

 

*ژن لە دڵی خەباتی دژ بە ڕەشکردن و گۆڕانی مێژوویی و سیاسەتی جینۆساید لە کوردستاندایە، ژنانی ڕۆژنامەنووس چۆن دەیانتوانی ڕۆژنامەگەری بکەنە ئامرازێک بۆ گەیاندنی ئازار و سەختیەکانی هاوڵاتیان و مێژووی وڵاتەکەیان؟

ئەگەر باس لە ڕەشبوونی مێژوویی و گۆڕانکاری لە کوردستان و جینۆساید دژی گەلان بکەین، دەبێت ڕۆڵی ڕۆژنامەگەری ژنانمان لەبیر بێت، کە بە هۆشیارییەوە بەدی نەهات، پێش تەڤگەری ئازادی، ژمارەی ژنان لە ڕۆژنامەگەریدا کەم بوو، بەڵام دایکانی کورد سەرنجیان بۆ جینۆساید دژی گەلی کورد و مێژووی کورد لە کوردستان و ڕاپەڕینەکانی کورد لە دژی داگیرکاری و حوکمڕانی بەسەر کوردستاندا لە ئاستێکی بەرزدا ڕاکێشا، ئەمەش لە ڕێگەی ئەو گۆرانی و چیرۆکانەوە بوو کە دایکان بۆ منداڵەکانیان دەگێڕایەوە، کاتێک مرۆڤ گوێ لە گۆرانییە کۆنەکان دەگرێت، دەبینێت ئەو ڕۆڵەی کە بڕیار بوو ڕۆژنامەگەری بیگێڕێت، لەلایەن دایکانەوە بووە.

 

"هەنگاوێکی نوێ لە بواری ڕۆژنامەگەریی ژنان لە غوربەتلی ئەرسۆزەوە دەستی پێکرد"

لە یەکەم ڕۆژنامەی کوردی "کوردستان"دا، ژنان ئەو ڕۆڵەیان نەگێڕا کە دەیانویست، بەڵام لەبیرمان نەچێت کە غوربەتلی ئەرسۆز یەکەم ڕۆژنامەنووس بوو کە بە شێوەیەکی پیشەیی لە تەڤگەری ئازادیدا ڕۆژنامەگەری بەڕێوەبرد، لەگەڵ غوربەتلی ئەرسۆز، هەنگاوێکی نوێ لە بواری ڕۆژنامەگەریی ژنان لە کوردستان دەستیپێکرد، کە چۆن ژنان دەتوانن لە ڕوانگەی خۆیانەوە پرسەکانی کۆمەڵگە و ژنان شی بکەنەوە و بنووسن و بخەنە ڕوو، ساڵ لە دوای ساڵ بوارەکانی ڕۆژنامەوانیمان ساڵانێک بوو لە داهێنان و گەشەکردن.

 

"شۆڕشی ڕۆژئاوا خاڵی وەرچەرخان بوو بۆ ناوچەی ڕۆژنامەوانی"

لە ڕۆژئاوای کوردستان، باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریاش ڕۆژنامەگەری نهێنی هەبوو، کە بانگەشەی بۆ نەدەکرا، ژنانی خاوەن ناسنامە و زمان و کولتوورییان لە سەردەمی ڕژێمی بەعسدا کاری ڕۆژنامەنووسیان نەکردووە، ئەمەش لەبەر ئەوەیە کە ڕۆژنامەنووسانی کورد کە بە نهێنی کاریان دەکرد هەمیشە بە شاراوەیی دەمێننەوە و ئەگەر ئاشکرا بکرێن، بە دڵنیاییەوە سزای تونددەدران، چونکە بواری ڕۆژنامەگەری بوارێکی داهێنان بوو و پێشەنگایەتیکردنی کاری ژنان بوو، شۆڕشی ڕۆژئاوا خاڵی وەرچەرخان بوو بۆ بواری ڕۆژنامەگەری، ژنان ڕۆژنامەگەرییان نەخوێندبوو و بەپێی پێویستی شۆڕش، هاتنە ناوەوەی ژنان بۆ بواری پەیوەندیکردن بە شێوەیەکی سروشتی سەختییەکانی زیاتر دەکرد، ئەمڕۆ ژنانی ڕۆژنامەنووس لە ڕێگەی دەنگبەج و چیرۆکەوە ڕۆڵی دایکانی کوردی ڕابردوویان پاراستووە و وەریانگرتووە و درێژەیان پێداوە و سەردەمیان کردووە.

 

ڕۆشنایی خستە سەر سەختییەکانی ژنان لە کۆمەڵگەدا و سەرنجیان بۆ پرسە گرنگەکانی ئەو شۆڕشە ڕاکێشا کە ژنان ئەنجامی داوە، ئاسان نەبوو ژنێک لەسەر شاشە یان لەبەردەم کامێرا دەربکەوێت و دژی ئەو توندوتیژییەی بەرامبەری دەکرێت قسە بکات، هەروەها ئەو هەنگاوانەی کە ژنان لە ماوەی ١٤ ساڵی شۆڕشدا، ئەو خەباتەی کە بەرزیان کردەوە، ئەو ژنە ڕۆژنامەنووسانەی کە بوونەتە دەنگ و گوێ و زمانی ژنان، ناتوانرێت پشتگوێ بخرێن، دەرکردنی یاساکانی ژنان و بنەماڵە لە کاریگەریی چاپەمەنی ژنانەوە سەرچاوە دەگرێت، سەرنجی ڕاکێشان بۆ جینۆساید و پرسەکانی ژنان و کەیسەکان، هێزێکی بەخشی بە ژنان تا بزانن گوێیەک هەیە بۆ گوێگرتن لێیان، زمانێک هەیە بۆ قسەکردن لەگەڵیان، دەستێک هەیە بۆ نووسینی ڕاستییەکان.

 

*چۆن ژنانی ڕۆژنامەنووس ڕۆڵی خۆیان لە ڕۆژنامەگەری ناوخۆیی و جیهانیدا بینی لە گەیاندنی دۆسیەی ژنان و نیشتمانپەروەریدا؟

ئەو ڕۆژنامەنووسانەی کە سات بە سات شۆڕشی ژنان و پڕۆسەی بونیادنانی و سیستەمەکەی بەدواداچوون، وەڵامی ئەو پرسیارانەیان دایەوە کە لە هزری ژنانی دانیشتووی وڵاتانی دیکەدا پێکهاتبوون، ڕۆژنامەگەری ژنان ڕۆڵێکی وەهای هەبوو کە هەمووانی بەرەو شۆڕشی ژنان ڕاکێشا، هاتن و شەهیدبوونی ڕۆژنامەگەری نێودەوڵەتی ژنان بەشێک بوو لە کاریگەرییەکانی ڕۆژنامەگەری ژنان کە هەواڵ و بەرنامەی خوڵقاند لە دوای سەرکەوتنەکانی یەپەژە، ڕۆژنامەگەری ڕێگای نیشان دا، بوو بە پردێک لە نێوان ژنانی کوردستان و جیهان و پەیوەندیی دامەزراند، لە کاتێکدا لەو وڵاتانەی کە شەڕی تێدابووە، پەیامنێری پیاو هەبوون، لە ڕۆژئاواش ژنانی ڕۆژنامەنووسی بوێرانە بەدوای شەڕەکەدا ڕۆیشتن و بوونی ژنان لەو بوارەدا هێندەی تر سەرنجڕاکێشتر بوو، هەرچەندە ژنان هێشتا بەرەو مەیدانی شۆڕش دەڕژێن و گەڕانیان بۆ تێگەیشتن لە سیستەمی ژنان لە شۆڕشدا زیاتر دەبێت، کە ئەمەش کاری ڕۆژنامەگەری ئازاد و ژنانە.

 

*کۆمەڵگەی ئێمە کۆمەڵگەیەکی ڕۆژهەڵاتییە، کە هۆشیاری پیاو زاڵە، ڕۆژنامەگەری ژنان چەندە ڕۆڵی هەبووە لە چارەسەرکردنی پرسەکانی ژنان و ئایا دەکرێت سەرچاوەی چارەسەر بێت، خاڵە بەهێز و لاوازەکانی ڕۆژنامەگەری ژنان چین و ئایا پێویستی بە شیکارییەکی قووڵتر هەیە؟

با بۆ چەند ساڵێک بگەڕێینەوە دواوە، لە سەردەمی دەسەڵاتی بەعسدا، یەکێتیی ژنان هەبوو، بڕیار بوو پرسی ژنان شیبکاتەوە و چارەسەر بدۆزێتەوە، بەڵام یەکێتییەکە ئەو ڕۆڵەی نەگێڕا کە بڕیار بوو بیگێڕێت، لە بەرامبەر نەبوونی یەکڕیزیدا، ژنانی سووری، ژنانی کورد، عەرەب و ئاشووریش تووشی جینۆساید و توندوتیژی بوون، شۆڕش گۆڕانکاریی بنەڕەتیی نەهێنایە ئاراوە، بەڵکو گۆڕانکارییەکی هێنایە ئاراوە، کە دامودەزگا و یاسای بنەماڵەی ژنانە، کە ئێستاش گوێ لە پرسەکانی ژنان دەگرن و کەیسەکانیان چارەسەر دەکەن، کەیسەکانی هاوسەرگیری پێشوەختە و فرەژنی و کەیسەکانی کوشتنی ژنان یان ژنان کۆتاییهێنان بە ژیانیان زیادی کرد، بەڵام تاوانباران بەبێ سزا ئازاد بوون، ئەو منداڵە کچانەی نەیانتوانی خوێندنیان لە دەرەوەی ئاستی سەرەتایی تەواو بکەن، بە ئاسایی هەژمار دەکران.

 

"ڕێکخراوەکەمان لە ڕۆژنامەگەری گشتیدا پێویستییەکیش بوو"

ژنانی ڕۆژنامەنووس ڕۆڵێکی چالاکیان هەبوو لە چارەسەرکردنی پرسەکانی ژنان بە پێنوس و دەنگ و کامێراکانیان، ڕێکخستنی ئێمە لە ڕۆژنامەگەری گشتیدا پێویستییەکیش بوو، لە ساڵی ٢٠١٤ هێڵی پەخشی ژنان دەستیپێکرد، لایەنێک ڕاپۆرتی لەسەر شۆڕش دەکرد و لایەنەکەی تریش بەدوای چارەسەردا دەگەڕا بۆ پرسەکانی ژنان، ڕۆڵی پەروەردەکردنی کۆمەڵگە و پیاوان لەسەر ڕێزگرتن لە ژنان و داننان بە مافەکانیان ئەرکی سەرەکیمانە، دەتوانین گۆڕانکاری لە سەرەتای شۆڕش و ئەمڕۆوە بە ئەرێنی هەڵسەنگێنین و جیاوازیەکەی ببینین، هەروەها گۆڕانکارییەکی بەرچاو، هەرچەندە جێگەی ڕەزامەندی نییە، لە ڕووی ئەو چەمکانەشەوە ڕوویداوە کە کاریگەرییان لەسەر بوون و ناسنامەی ژن هەبووە.

 

لە کاری ڕێکخراوەییماندا سەرنج دەخەینە سەر پرسی توندوتیژی و چۆنیەتی کۆتاییهێنان پێی، لێکۆڵینەوەکانمان بەردەوامە لەسەر چۆنیەتی هۆشیارکردنەوەی کۆمەڵگە سەبارەت بە مافەکانی ژنان و یاسای خێزان، هەر توندوتیژییەک بەرامبەر بە ژنێک، سزاکانی بەپێی یاسای خێزان چییە، پێویستە سەرنجی بۆ ئەم بابەتە ڕابکێشرێت. لە هەمان کاتدا ژنانی ڕۆژنامەنووس کە ڕووبەڕووی توندوتیژی دەبنەوە، پێویستیان بە پاراستنی مافەکانیان هەیە و ئەمەش پێویستی بە دانپێدانان هەیە، پێویستە ژنان تێگەیشتنێکی یاسایییان هەبێت لە چۆنیەتی پاراستنی مافەکانیان و چارەسەرکردنی پرسەکانیان بە شێوەیەکی یاسایی.

 

بەهۆی هێرشەی بەردەوام بۆ سەرمەیدانی شۆڕشگێڕانە، خۆگەشەپێدانی ژنان له بواری ڕۆژنامەوانیدا سنووردار بووە، بەپێی پێشهاتەکانی جیهان، پەیوەندییەکانمان پێویستی بە گەشەکردن و ڕۆڵ بینین هەیە، هەروەها سنووردارکردنێک لەوێدا هەبوو، بەڵام بەگشتی هەوڵەکان بەردەوامن بۆ بەهێزکردنی چاپەمەنیەکانمان بەگوێرەی پێشکەوتنەکانی جیهان و تەکنەلۆژیا.

 

*یەرەئە و یەڕجە چییان کرد و چی دەکەن بۆ ئەو ڕۆژنامەنووسانەی کە بەشێکی گرنگی ئەم شۆڕشە بوون و لە ئەنجامی هێرشەکانی داعش و داگیرکاری تورکیا گەیشتنە ئاستی شەهیدبوون؟

بۆ هاوکارانی ڕۆژنامەنووسمان، لە دوایین جاردا جیهان بیلگین کە بەهەمان شێوە گەیشتە ئاستی شەهیدبوون، یەکێتی ڕاگەیاندنی ئازاد و یەکێتی ڕاگەیاندنی ژنان بەدوای دۆسیەکانیاندا دەگەڕێن بۆ ئەوەی بگەیەننە ئاستی نێودەوڵەتی. فایلەکانیان ئامادەکراوە و ڕەوانەی دامودەزگا پەیوەندیدارەکان کراوە، بەڵام وەڵامدانەوەی ئەو کەیسانەش بەندە بە بارودۆخی سیاسییەوە، بۆیە تا ئێستا دۆسیەی ڕۆژنامەنووسە کوژراوەکان نەکراوەتەوە و یەکلایی نەکراوەتەوە، بەڵام ڕۆژئاوا لە پێناو هاوکارەکانیدا وەستایەوە و لەگەڵ ڕۆشتنی هەر ڕۆژنامەنووسێکدا دەیان ڕۆژنامەنووس لەدایک بوون، پێنوس و کامێراکانیان بەدەستەوە بوو، هەوڵ دەدەین بە ڕۆحی هاوکارەکانمان کە لە ڕووی جەستەییەوە کۆچی دواییان کردووە شۆڕشەکەمان زیاتر بە جیهان بناسێنین.

 

بۆ ئەوەی دۆسیەی هاوکارەکانمان لەگەڵ بۆچوونی گشتی و جیهاندا هاوبەش بکەین، بۆ دۆزینەوەی تاوانباران، گەڕان و هەوڵدان، لیژنەی بەدواداچوونی ڕاستییەکان لە پارێزەران، ڕێکخراوی مافی مرۆڤی سووریا، یەکێتی ڕاگەیاندنی ئازاد و یەکێتی ڕاگەیاندنی ژنان و هەندێک ڕۆژنامەنووسی سەربەخۆ پێکهێنراوە، ئەرکی لیژنەکە چاودێریکردنی دۆخی ڕۆژنامەنووسانی کوژراو و بریندار و چۆنیەتی ئامادەکردنی دۆسیەکانیان و هاوبەشکردنی لەگەڵ دادگاکانە، هەروەها دۆسیە بۆ جیهان بیلگین و نازم دەشتان و عەگید ڕۆژ ئامادەکراوە و ڕەوانەی دامودەزگا پەیوەندیدارەکان کراوە، بۆ ئەوەی سەرکەوتن و خەونی هەڤاڵانمان بەدی بهێنین، نابێت دەنگمان دابەزێنین، پێنوسەکانمان نەوەستێنین و کامێراکانمان دابخەین.