ناوەندی هەواڵ

 

مەهواش (سایە) سەیدال، زیندانی سیاسی ڕاگیراو لە زیندانی ئێڤین، خاوەنی دکتۆرا لە یاسای نێودەوڵەتی، نامەیەکی کراوەی ئاڕاستەی ئەنجومەنی مافی مرۆڤی نەتەوە یەکگرتووەکان و ڕاپۆرتدەرە تایبەتەکانی و ڕێکخراوەکانی وەک ڕێکخراوی لێبووردنی نێودەوڵەتی و چاودێری مافی مرۆڤی بڵاوکردەوە، هۆشداری لە دۆخی مەترسیداری تەندروستی زیندانیانی ژن و بەتایبەت زیندانیانی سیاسی، داوای کرد دەستبەجێ هەنگاو بنێن بۆ لێکۆڵینەوە لە سیستەمی پزیشکی لە بەشی ژنانی زیندانی ئەڤین و دۆخی نالەباری تەندروستی زیندانیانی ژن.

 

پێشتر ڕێکخراوی چاودێری مافەکانی مرۆڤ ڕاپۆرتێکی سەبارەت بە ڕەتکردنەوەی خزمەتگوزاریی پزیشکی بە زیندانیانی سیاسی لەوان وریشە مورادی، زەینەب جەلالیان، ڕەحیلە ڕەحیمی پور، مەهواش سابت و مەتلب ئەحمەدیان بڵاوکردەوە، پشتڕاستی کردەوە کە دەسەڵاتدارانی ئێران ڕەتکردنەوەی خزمەتگوزارییە پزیشکییەکان وەک ئامرازێک بۆ بێدەنگکردنی ناڕەزایەتییەکان بەکاردەهێنن.

 

لە نامەکەدا هاتووە: من، مەهواش (سایە) سەیدال، خاوەنی دکتۆرا لە یاسای نێودەوڵەتی و زیندانی سیاسی زیندانیکراوی بەشی ژنانی زیندانی ئێڤین، لە پۆستی قوربانی و شایەتحاڵ و شارەزای یاساییەوە، بە فەرمی باس لە پێشێلکردنی بەربڵاوی مافە بنەڕەتییەکانی زیندانیانی ژن و بەتایبەت زیندانیانی سیاسی لە ئەڤین دەکەم.

 

ئەوەی لێرەدا ڕوودەدات تەنها ڕەتکردنەوەی هەڕەمەکی خزمەتگوزاری تەندروستی نییە، بەڵکو شێوازێکی سیاسی و جیاکارییە بۆ ڕەتکردنەوەی مافی تەندروستی و کەرامەتی مرۆڤ و پاراستن لە ئەشکەنجە. حاڵەتی بەڵگەدار هەیە کە پێشێلکردنی مافی زیندانییە ژنەکان بۆ تەندروستی و چارەسەرکردن، هەروەها کەمیی پزیشکی گشتی لە بەشی ژنان.

 

لە ژنانی زیندانی ئێڤین کە تێکڕای تەمەنی زیندانییەکان ٥٦ ساڵ، تەنانەت پزیشکی گشتی نیشتەجێش نییە. لە دۆخی نائاساییدا، زیندانییەکان دەبێت بەرپرسیار بن لە گواستنەوەی نەخۆشەکان لەسەر سترێچەر بۆ نەخۆشخانەی زیندان. ئەم دۆخە بە ڕوونی پێچەوانەی بنەما سەرەکییەکانی "مامەڵەی مرۆیی لەگەڵ زیندانییەکان"ە و پێشێلکردنی ماددەی ١٠ی یاسای نێودەوڵەتی مافە مەدەنی و سیاسییەکان پێکدەهێنێت.

 

لە هەفتەیەکدا لانیکەم سێ ڕۆژ لە بەشی نەخۆشخانەکەدا پەرستار نییە. وەڵامدانەوەی پێداویستییە پزیشکییە سەرەتاییەکان، تەنانەت پەردە یان چاودێریکردنی نیشانە گرنگەکان، لەم ڕۆژانەدا مەحاڵە. کەمترین ڕێسای ستانداردی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ زیندانیاندا هاتووە کە چاودێری تەندروستیی بنەڕەتی دەبێت بەردەوام و دەستڕاگەیشتن بێت، بەڵام لە ناو زینداندا، ئەمە بە شێوەیەکی کاریگەر پێشێل دەکرێت، چونکە دەستڕاگەیشتن بە پزیشکانی پسپۆڕ تەنیا دوای وەرگرتنی ڕەزامەندی لە دامەزراوە دادوەری و ئاسایشیەکانی کۆماری ئیسلامی دەکرێت. ئەم پاڵاوتنە سیاسییە مافی چاودێری تەندروستی دەکاتە ژێر ڕەچاوکردنی ئاسایشی و پێشێلکردنی بنەمای دەستڕاگەیشتن بە چاودێری تەندروستی یەکسانە بەبێ جیاوازی، وەک لە مادەی ١٢ی پەیماننامەی نێودەوڵەتی مافە ئابووری و کۆمەڵایەتی و کولتوورییەکاندا هاتووە. بوونی پزیشکانی پسپۆڕ ڕێکوپێکی و بەردەوامی نییە، ئەمەش وایکردووە پرۆسەکانی چارەسەرکردن بێکاریگەر بن.

 

نەخۆشخانە گرێبەستکراوەکان بەهۆی قەرەباڵغی (لەوانەش نەخۆشخانەکانی تاڵقانی و ئیمام خومەینی) کوالیتی پێویستیان نییە. جگە لەوەش ناردنی نەخۆش بۆ ناوەندەکانی دەرەوەی زیندان کەوتۆتە ژێر پرۆسەیەکی درێژخایەن و بیرۆکراتی و پەیوەندیدار بە ئاسایشیەوە، کە لە زۆر کەیسدا چەند مانگێکی دەوێت. تەنانەت لە دۆخی نائاساییدا، زیندانییەکان دەبێت لە ڕیزدا چاوەڕێ بکەن بۆ وەرگرتنی مۆڵەت، بۆ بینینی پزیشکی پسپۆڕ یان ئەنجامدانی وێنەگرتنی بایۆمەتری.

 

بە کردەوە ڕژێمی مامەڵەکردن بووەتە ئامرازێک بۆ تێکدانی تەندروستی جەستەیی و دەروونی زیندانیانی سیاسی، ئەم ڕێبازە دەتوانرێت لە ڕوانگەی یاسای نێودەوڵەتییەوە بە نموونەیەک لە مامەڵەی نامرۆڤانە و بێڕێزی لە ژێر ماددەی حەوتەمی یاسای نێودەوڵەتی مافە مەدەنی و سیاسییەکان، ماددەی یەکەمی پەیماننامەی دژ بە ئەشکەنجەدان لە قەڵەم بدرێت.

 

زۆربەی تێچووی پزیشکی لە ئەستۆی زیندانییەکانە، هەرچەندە بیمەی زیندان ئەو تێچووانە دەگرێتەوە. ئەمەش سزای دارایی دوو هێندە بۆ ئەو زیندانییە بێکارانە پێکدەهێنێت کە پشتیوانی داراییان نییە، هەروەها ڕێگریکردنە لە مافی تەندروستی.

 

کۆماری ئیسلامی ئێران، وەک لایەنێک لە پەیماننامە نێودەوڵەتییەکان، لەوانە پەیمانی نێودەوڵەتی مافە مەدەنی و سیاسییەکان، پەیمانی نێودەوڵەتی مافە ئابووری، کۆمەڵایەتی و کولتوورییەکان و ڕێککەوتننامە تایبەتمەندەکانی مافی مرۆڤ، پابەندە بە دەستەبەرکردنی مافی ژیان، تەندروستی، کەرامەت و مامەڵەی دروست لەگەڵ زیندانییەکان. پێشێلکردنی ئەم ئەرکانە، جا بە مەبەست بێت یان بەهۆی کەموکوڕی پێکهاتەییەوە، بەرپرسیارێتی نێودەوڵەتی لە لایەن دەوڵەتەوە بەدوای خۆیدا دەهێنێت.

 

میکانیزمەکانی ڕاپۆرتکردنی نەتەوە یەکگرتووەکان، لەوانەش ڕاپۆرتێری تایبەتی بارودۆخی مافەکانی مرۆڤ لە ئێران، گرووپی کاری دەستبەسەرکردنی ئارەزوومەندانە، ڕاپۆرتەری تایبەتی ئەشکەنجە و توندوتیژی ڕەگەزی، دەتوانن ئەم دۆخە لە ڕاپۆرتە فەرمییەکاندا بەڵگەدار بکەن و لێکۆڵینەوەیان بۆ بکەن.

 

وەک زیندانییەکی سیاسی، شارەزا لە یاسا نێودەوڵەتییەکان و شایەتحاڵێکی زیندوو، داوا لە دامەزراوە نێودەوڵەتییە پەیوەندیدارەکان، بەتایبەتی ئەنجومەنی مافی مرۆڤی نەتەوە یەکگرتووەکان، ڕاپۆرتێری تایبەتی بارودۆخی مافی مرۆڤ لە ئێران، ڕاپۆرتدەری تایبەتی توندوتیژی دژی ژنان، گرووپی کاری دەستبەسەرکردنی ئارەزوومەندانە، ڕێکخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی، چاودێری مافی مرۆڤ، فیدراسیۆنی نێودەوڵەتی بۆ مافەکانی مرۆڤ و ڕێکخراوە ناحکومییەکانی

دیکەی مافی مرۆڤ، هەنگاو بنێن، دەتوانن مافەکانیان بەدەست بهێنن. گرنگترین ڕێوشوێنەکان بریتین لە تۆمارکردن و بەڵگەنامەکردنی باری تەندروستی بەشی ژنان لە زیندانی ئێڤین، فشارخستنە سەر بەرپرسان بۆ جێبەجێکردنی بنەمای "لێکۆڵینەوەی پێویست" لە دەستەبەرکردنی مافی تەندروستی و ڕێگریکردن لە مردنی بێدەنگی زیندانیان، کردنەوەی کەناڵەکان بۆ چاودێریکردنی نێودەوڵەتی و سەربەخۆ بۆ بارودۆخی تەندروستی لە زیندانەکان، بەتایبەتی زیندانی ئێڤین، پابەندکردنی دەسەڵاتدارانی ئێران بە پابەندبوون بە کەمترین ستانداردە تەندروستییەکان لە ساڵی ١٩٩٩دا زیندانەکان و نەهێشتنی جیاکاری سیاسی لە دەستڕاگەیشتن بە خزمەتگوزارییە تەندروستییەکان.

 

من لەم نامەیەدا جەخت لەوە دەکەمەوە کە ڕژێمی مامەڵەکردن، کە باڵی ژنانی زیندانی ئێڤین بەڕێوە دەبات، بێکاریگەرە و خزمەت بە سیاسەتێکی دیاریکراوی زەلیلکردنی ژنە زیندانییەکان لە ڕووی جەستەیی و دەروونییەوە دەکات، بەتایبەتی ناڕازیانی سیاسی. ئەم دۆخە نەک هەر پێشێلکارییەکی ئاشکرای ئەرکە نێودەوڵەتییەکانی دەسەڵاتدارانی ئێران پێکدەهێنێت، بەڵکو نوێنەرایەتی قەیرانێکی بەردەوامی مافی مرۆڤ دەکات کە دەبێت لە پێشینەی کارەکانی دامەزراوەکانی چاودێریدا بێت.