ناوەندی هەواڵ

 

لە کاتێکدا قەیرانی کەشوهەوا دەبێتە هۆی دابەزینی ئاستی ئاو و وشکبوونەوەی قوڵایی ڕووبارەکان و توانەوەی سەهۆڵبەندانەکان، شوێنەوارەکانی وەک کەشتییە جەنگییە کۆنەکان و شارێکی کۆن و پاشماوەی مرۆڤ سەریان هەڵداوە، ئەم چیرۆکە بەشێکە لە فیلمی “Climate Artifacts” کە زنجیرەیەکی بچووکە و چیرۆکەکانی پشت ئەو کەس و شوێن و شتانە دەگێڕێتەوە کە بەهۆی وشکەساڵی و گەرمبوونی پلەکانی گەرماوە دۆزراونەتەوە.

 

نزیکەی ٣٨٠٠ ساڵ لەمەوبەر، بازرگانانی شاری کۆنی زاخیکو چاوەڕێی کەرەستە دارینەکانی خانووەکانیان دەکرد، کە لە دارستانەکانی شاخەکانی باکوور و ڕۆژهەڵاتی میزۆپۆتامیا بڕدرابوونەوە، ئەو وڵاتەی ئەمڕۆ عێراق و کوەیت و بەشێک لە تورکیا و ئێران و سوریا دەگرێتەوە.

 

لە هەمان ناوچە شاخاوییەکانەوە لە تورکیا و ئێرانی ئێستا، بازرگانەکان کانزاکانی وەک زێڕ، زیو و مسیان دەگواستەوە، بە کەر یان وشتر گەشتیان دەکرد بۆ زاخیکو، بۆ پاراستن لە باندی دزەکان، گەشتە سەختەکەیان وەک کاروانەکانی گەشتیاران ئەنجام دەدا، دوای فرۆشتنی کاڵاکانیان لە زاخیکو، بازرگانەکان پێش ئەوەی بەردەوام بن بۆ ناوچە سنوورییەکان، لە دیجلە دەپەڕینەوە.

 

زاخیکو لە دەوروبەری ١٨٠٠ پێش زایین لەلایەن ئیمپراتۆریەتی بابلی کۆنەوە دامەزراوە کە لە نێوان سەدەی نۆزدەهەم و ١٥ پێش زایین حوکمڕانی میزۆپۆتامیایان دەکرد، زاخیکو تەنها ئاو و خاکی ناوچەکەی هەبوو، بۆ سود وەرگرتن لە هاتوچۆی کاروانەکان و ڕێڕەوێکی بازرگانی گەشەسەندوو لە ڕۆژهەڵاتی نزیک کە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی ئێستا و تورکیا و میسر لەخۆدەگرێت، دامەزرا.

 

ئەو بنکە بازرگانییە بۆ ماوەی نزیکەی ٦٠٠ ساڵ گەشەی کرد و بوو بە شارێکی گرنگی بازرگانی لە ناوچەکەدا، پێش ئەوەی بوومەلەرزەیەک لێی بدات و دواتر وازی لێبهێنرێت.

 

زاخیکو لە ساڵانی هەشتاکانی سەدەی ڕابردوودا بە تەواوی نەما، کاتێک وەک بەشێک لە پڕۆژەی بەنداوی موسڵ، کە لە سەردەمی ڕژێمی بەعس دروستکرابوو، ژێرئاوکەوت و گەورەترین و گرنگترین کۆگای ئاوی عێراقە کە بۆ ئاودێری بەکاردەهێنرێت.

 

لەگەڵ دابەزینی ئاستی ئاو، سەرەتای ئەمساڵ زاخیکو لە عێراق دۆزرایەوە، تیمێک لە شوێنەوارناسە ناوخۆیی و ئەڵمانییەکان دەستیان کرد بە هەڵکەندنی شوێنەکە، وردەکاری نوێیان دەربارەی شارەکە ئاشکرا کرد دوای هەڵکەندنی سەرەتایی کورت لە ساڵی ٢٠١٨ کە کۆشکێکیان ئاشکرا کرد.

 

بە هەڵکەندنی تیمە شوێنەوارییەکانی ئەم دواییە خەڵکی ناوچەکە ئاگاداری دەرکەوتنی زاخیکو بوون، و خەڵکی ناوچەکە سەردانی شوێنەکە دەکەن  کاتێک لە تەلەفزیۆنی ناوخۆیی پەخشکرا و خەڵک دەست دەکەن بە زانینی مێژووی خۆیان و شانازی پێوە دەکەن.