فەریدە ڕاپۆ

 

ناوەندی هەواڵ- هونەر ڕۆحی کۆمەڵگەیە، بەبێ ئەو کۆمەڵگە توانای بەرگەگرتنی لەدەست دەدات، یادەوەرییەکەی دەسڕێتەوە، زمانەکەی لەدەست دەچێت، بۆیە کاتێک گەلێک لە هونەر بێبەش دەبێت، یەکەم شت کە لەدەستی دەدات دەنگەکەیەتی، لێکنزیکبوونەوەی هونەر و سیاسەت بناغەییە، بۆ جوانیناسی، بۆ گەلانی ژێر چەوسانەوە، سەرەتای ڕێگای مانەوە پێکدەهێنێت، ئەو جەستەیەی بۆ هەڵپەڕکێ هەڵدەستێت بە خێرایی ڕوو لە بەرخۆدان دەکات و ئەو جەستەیەی خۆی دەردەبڕێت توانای قسەکردنی دەبێت، بەم شێوەیە هەر لەم ساتەدا هونەر لەدایک دەبێت.

 

پرسەکە تەنها شێوازی دەرەکی نییە، ڕەنگە هونەر هەندێک جار دەنگی گۆرانی شەڕڤانێک بێت کە لە نێو لوتکەی شاخەکاندا دەنگ دەداتەوە، یان دەستەواژەیەک بێت کە لەسەر دیواری گوندێکی وێرانکراو نووسراوە، یان وتارێکی نوێ بە زمانێکی قەدەغەکراو، لەو ساتەدا هونەر دەگۆڕێت بۆ جوانیناسیی بەرخۆدان.

 

کاتێک ڕاستی دەشێوێت، هونەر دەبێتە هەوڵێک بۆ ڕاستکردنەوەی، کاتێک ناسنامە لەدەست دەچێت، هونەر دەبێتە ئاماژەیەک بۆ وەرگرتنەوەی، کاتێک مرۆڤ بەهاکەی لێ داگیر دەکرێت، هونەر دەبێتە ڕێگایەک کە مرۆڤایەتییەکەی بۆ دەگەڕێنێتەوە.

 

بۆیە لەناو چەمکی ئازادیدا شتێک نییە بە ناوی هونەری بێلایەن، زۆرجار بێلایەنی بە واتای لایەنگری ستەم دێت، ئەگەر هونەر ئازار و خەونی هاوڵاتیان لە باوەش نەگرێت، دەنگی ڕاستی بەرز نەکاتەوە، ئەوا بە ناتەواوی دەمێنێتەوە.

 

ساڵانێکی زۆرە گەلی کورد هەوڵی زیندووکردنەوەی "رینێسانسێکی نوێی کولتووری" دەدات، شیعر، گۆرانی، میوزیک، یادەوەری، ڕۆمان، شانۆ، سینەما هەموویان بوونەتە ڕێڕەوێک کە شوێنێک پێکدەهێنن کە سنوورە ڕەقەکانی سیاسەت تێدەپەڕێنن بۆ بونیادنانی جیهانێکی جیاواز، لە ناوەڕاستی شەڕدا بەرهەمهێنانی کولتوور دەبێتە ئەرکێکی قورس، بەڵام خەباتێک بەبێ کولتوور بە ناتەواوی دەمێنێتەوە، وەک سەرکردەکان هەمیشە جەخت لەسەر ئەوە دەکەنەوە: بەرخۆدان بەبێ کولتوور ناتوانێت بەردەوام بێت.

 

بۆیە کولتوور هەست و خەیاڵ و واتای خەبات لە باوەش دەگرێت و هونەر نابێتە تەنها توخمێکی کۆمەڵگەیەکی ئازاد، بەڵکو دەبێتە پایەی بنەڕەتی هەر کۆمەڵگەیەک کە بۆ ئازادی هەوڵدەدات.

 

تەڤگەری بەرخۆدان کە خەلیل داغ دەستی پێکرد و تا دامەزراندنی کۆمینەی فیلمی ڕۆژئاوا بەردەوام بوو، وەک شایەتحاڵی ئەو دینامیزمە کولتوورییە وەستاوە کە شۆڕشی ڕۆژئاوا دروستی کرد، فێستیڤاڵی نێودەوڵەتی فیلمی ڕۆژئاوا کە هەر لە سەرەتای شۆڕشەوە دەستی پێکرد، سەرنجی بەرچاوی گەلانی دیکەی بەدەستهێنا و ئێستا لە پێنجەمین فیستیڤاڵیدایە.

 

لە شەوی کردنەوەیدا فیلمی "هەڤاڵ بیراکو" نمایشکرا، کۆمیننی فیلمی ڕۆژئاوا پێشتر بە فیلمی باس لە ڕووداوەکانی سور و کۆبانێ سەرنجی ڕاکێشابوو، ئەمساڵ فێستیڤاڵەکە بە فیلمێکی نوێ کرایەوە کە ڕاستی شەڕ بەڵگە دەکات و گوزارشت لە ڕۆحی بەرخۆدان دەکات.

 

فیلمەکە لە دەرهێنانی نەعمان یەغیت بووە، سیناریۆی فیلمەکەش لەلایەن نازم دەشتان، ڕۆژنامانووسەوە نووسراوە، کە لە کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ لەگەڵ هاوکارەکەی جیهان بیلگین لەکاتی ڕووماڵکردنی بەئامانجکردنی بەنداوی تشرین بە هێرشی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان شەهید بووە.

 

بۆیە بابەتی فیلمەکە تەنها بەشێک نەبوو لە بەرخۆدانەکە، بەڵکو ئەو هەلومەرجەی کە لە ژێریدا بەرهەم هێنرا، درێژکراوەی فیلمەکەشی پێکدەهێنا، بێگومان دەکرێت ڕەخنەی زۆر لەسەر شێوازەکە یان هەندێک لایەنی تەکنیکی هەبێت، بەڵام بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی فیلمەکە هێشتا نوێیە، پشتگیریکردن و گفتوگۆی ڕاستی لەسەری شتێکی بناغەییە، هەروەها ڕەخنە خۆی بەشدارە لە دروستکردنی بەرهەمێکی باشتر.

 

ڕاستی بنچینەیی کە دەبێت تێبگەین ئەوەیە کە گەل دەستی کردووە بە نووسینی چیرۆکی خۆی و لەم ڕێگایەدا بەرەوپێش دەچێت، ئەمەش ئەوە دەردەخات کە شۆڕش تەنها لە شەڕدا سنووردار نییە، بەڵکو شکستی زۆرێک لە شۆڕشەکان لە بێتواناییانەوە سەرچاوە دەگرێت لە بەرجەستەکردنی لە پرۆسەی بونیادنانی نەتەوەدا، بەرخۆدانێک کە ئامانجی شۆڕشە، ئەگەر دوای سەرکەوتن لە ئامانجەکەی لابدات دەڕووخێت، شۆڕشی ڕۆژئاوا نوێنەرایەتی نموونەی پرۆسەیەکی زیندوو و بەردەوامی نەتەوەسازی دەکات.

 

لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، هونەری بینەری بەکۆمەڵ هێشتا نەگەیشتووەتە تەواوی تواناکانی، هەروەک چۆن هەلپەڕکێ لە کۆنسێرتەکاندا ڕوودەدات، کولتووری گوێگرتنمانیش بە ڕادەیەکی پێویست گەشەی نەکردووە، سەرەڕای ئەوەش نمایشکردنی فیلم و کۆکردنەوەی کورتە فیلم و سیمینار و بەشداری هونەرمەندانی ناوچە جیاوازەکانی کوردستان و ئەوروپا فێستیڤاڵەکەی بە زیندوو و دینامیکی دەهێڵێتەوە.

 

یەکێک لە بەرهەمە هەرە دیارەکانی فێستیڤاڵەکە فیلمی دیکۆمێنتاریی "سەرێکانی" بوو لە دەرهێنانی ئۆلمۆ کۆتۆی، دەرهێنەری ئیسپانی کە لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا دەژیا و شایەتحاڵی بەرخۆدانی سەرێکانی بوو، هەستی خۆی بە وتنی "سەرێکانی دایکی ئێمەیە" دەربڕی.

 

فیلمەکە باس لە دایکێک دەکات کە لە کاتی هێرشەکاندا منداڵەکەی لەدەستداوە، لەگەڵ ژنە شەڕڤانێک کە بەشداری بەرخۆدانەکەی کردووە، بە دێڕە بەرچاوەکەی "بۆ دایکم" کۆتایی دێت، بوونی دایک لە فیلمە دیکۆمێنتارییەکەدا بەرجەستەی شایەتحاڵی ژنان و ئەو ڕۆحی بەرخۆدانەیە کە هەڵیدەگرن، لە هەموو دیمەنێکدا ڕەنگ دەداتەوە، کارەکە دەکاتە بەڵگەیەکی زیندوو لەسەر هێز و بەرخۆدانی ژنان.

 

ئەگەر هونەر بە دەربڕینی هەست بزانین، ئەوا کاردانەوەکانی دوای نمایشکردنی فیلمێک- لە پێکەنینەوە تا فرمێسک و لەو گەرمی و واتایەی کە لە دڵی بینەردا بەجێی دەهێڵێت- پشتڕاستی دەکەنەوە کە هونەرێک دەست لە هەستەکان نەدات، هونەری ڕاستەقینە نییە.

 

هونەر جوانیناسی ئازادییە و لەڕێگەیەوە نەتەوەیەک دەتوانێت خۆی دەرببڕێت و شوناسەکەی بونیاد بنێتەوە، شیعر، ڕۆمان، سینەما، نیگارکێشی و میوزیک هەموو ئەو بۆساییانەن کە ڕاستی لە قاڵب دەدەنەوە و ڕێگا بۆ داهاتوو خۆش دەکەن. بۆیە هونەر تەنها ئاماژەیەک نییە بۆ پاراستنی سبەینێ، بەڵکو ئاماژەیەکە بۆ بونیادنانی.

 

نەتەوەیەک کە چیرۆک و ئەزموونی خۆی نەنووسێت و خۆی لە چوارچێوەی چیرۆکی ئەوانی دیکەدا لەدەست دەدات، لە کاتێکدا هونەر ئازادترین ڕێگایە بۆ نووسین و بونیادنانەوەی و زیندووکردنەوەی ئەو چیرۆکە.