ناوەندی هەواڵ

 

لە درێژەی کۆنگرەی "بەرەو دیالۆگی عەرەبی و کوردی سەرکەوتوو" لە شاری بەغدا، تەوەرەی یەکەمی کۆنگرەکە بەڕێوەچوو.

 

"خەباتی هاوبەشی عەرەب و کورد بەدرێژایی مێژوو"

لە پانێڵی یەکەمدا "خەباتی هاوبەشی عەرەب و کورد بەدرێژایی مێژوو" لەلایەن د.سەیف عەدنان کازمەوە پێشکەشکرا و باسی لە دامەزراندنی عێراق و پەیمانە یەکلەدوای یەکەکان کرد کە بووەتە هۆی پارچەکردنی خاک و جیاکردنەوەی نەتەوە جیاوازەکانی عێراق، وەک چارەسەریش وتی: گرنگە ڕێگایەک بۆ دیالۆگ و دانوستاندن و پێکەوەژیانی کورد و عەرەب بدۆزینەوە، حکومەتەتی عێراقیش دەتوانێت ئەنجامێک لەم کۆنفرانسە بەدەستبهێنێت و بەرامبەر بە دەوڵەتەکانی دیکە وەک کارتی فشار بەکاریبهێنێت، دەوڵەت گرنگی پێویستی بە مامەڵەکردن لەگەڵ پێکهاتەکان نەداوە لە عێراقدا.

 

"کاریگەریی دەوڵەت-نەتەوە لەسەر پەیوەندیی عەرەب و کورد"

پانێڵی دووەم، سەبارەت بە "کاریگەریی دەوڵەت-نەتەوە لەسەر پەیوەندیی عەرەب و کورد" لەلایەن د. عەلی مەهدییەوە پێشکەشکرا، ئاماژەی بە هاتنی بەریتانییەکان لەدوای دەوڵەتی عوسمانی کرد کە لە پەیمانی سایکس پیکۆدا بە نهێنیی لەگەڵ زلهێزە هاوبەشەکانی ڕێککەوتن کە ناوچەکە لەبەرژەوەندیی خۆیان لە نێوان خۆیاندا دابەش بکەن.

 

"کاریگەریی سیاسەتی داگیرکاریی لەسەر عێراق"

پانێڵی سێیەم لەلایەن حەسەن جودی بە ناوی "کاریگەریی سیاسەتی داگیرکاریی نێودەوڵەتی و مەترسییەکانی پرۆژەی عوسمانی نوێ لەسەر عێراق" پێشکەشکرا، تێیدا باسی لە مێژووی داگیرکاری لەسەر خاکی عێراق کرد، لە سەردەمی ئێستاشدا پڕۆژەی ئەمریکا و بەریتانیا باسی لێوەکرا و وتی: ئێستا لە ناوچەکەماندا ئەمریکا و بەریتانیا پرۆژەیەکی نوێیان هەیە بەناوی ڕۆژهەڵاتی نوێ، هەروەها ڕوسیاش پرۆژەیەکی هەیە بەناوی ئۆراس، کە ئامانج لێی داگیرکردنی بەشی ڕۆژهەڵاتی ئەوروپا و بەشێک لە وڵاتانی ئاسیایە، هاوکات پرۆژەی نوێی دەوڵەتی تورک هەیە لەناوچەکەدا بەناوی عوسمانیی نوێ، هەروەها ئێرانیش پرۆژەی هیلالی شیعی بەڕێوەدەبات.

ئاماژەی بەوەشدا: جدیترین مەترسی لە سەرعێراق و ناوچەکە پرۆژەی عوسمانیی نوێیە، کە ئامانجی پارچەکردن و داگیرکردنی تەواوی عێراقە، کە سیاسەتێکی ڕەگەز پەرستانە و فاشیستانە بەڕێوەدەبەن، لەئێستاشدا نوێترین نەوەی عوسمانی ئەردۆغان و پارتە ئیخوانییە شۆڤێنییەکەیەتی، کە پلانی زیندووکردنەوەی ئیمپراتۆرییەتی عوسمانی هەیە و بە ئاشکرا کۆمەڵکوژیی لەسەر گەلی کورد دەکات بە ئامانجی داگیرکردنی خاک و گۆڕینی دیمۆگرافی ناوچەکە.

 

"ڕۆڵی ژنانی عەرەب و کورد، لە گۆڕینی هزری کۆمەڵگەی عێراق"

تەوەری چوارەمیش "ڕۆڵی ژنانی عەرەب و کورد، لە گۆڕینی هزری کۆمەڵگەی عێراق" کە لەلایەن نەجیبە قەرەداغییەوە پێشکەشکرا و وتی: چارەسەری کێشەی ژنان لەناو کۆمەڵگەدا ئاسان نییە، چونکە کێشەیەکی فکرییە و بە گۆڕینی هزر و تێڕوانینی کۆمەڵگا دەبێت، هەتاکو ژن بەشداریی تەواوی کایەکانی کۆمەڵگا نەکەن ناتوانین دیموکراسی بچەسپێنین، ژن ڕۆڵێکی یەکلاکەرەوەی هەیە.

 

وتیشی: دوو بیروبۆچونی جیاواز هەیە لەبارەی ڕۆڵی ژنان، هزرێکیان کە نوێیە و پێیوایە دەبێت ژن بەشداریی تەواوەتی هەبێت لەناو کۆمەڵگا، هەروەها هزرێکی مێژوویی هەیە، کە پێچەوانەی ئەمە، گرنگە بزانین سەرچاوەی ئەم هزرە چییە، ململانێی نێوان پیاو و ژن داگیرکارییەکە، کە پێنج هەزار ساڵە لەسەر ژنان بەردەوامە، لەئەنجامی دەمارگیریی ڕەگەزیی و ئاینی و فکری و کۆنەپارێزیی، بوونەتە هۆی چەوساندنەوەی ژنان.

 

سیستمی کۆنفیدراڵیزی دیموکراتی ژنان پێشەنگایەتی دەکەن

نەجیبە قەرەداغی باسی لەوەشکرد کە پێویستە بۆ چارەسەری کێشەی ژنان بگەڕێینەوە بۆ ڕاستینەی ژن لە کۆمەڵگای سروشتی لە میزۆپۆتامیا، چونکە ئەو ڕاستییە سەلمێنراوە، کە هەموو شتێک لێرەوە دەستیپێکردووە، هەروەها کێشەی ژنان کێشەیەکی جیهانییە و ژنان دەتوانن چاو لە ئەزمون و شۆڕشی یەکتربکەن و یەکگرتوو بە ئومێدبن، بێ هیوایی هەموو شتێک لەدەست دەدات.

 

ئەوەشی وت: ئێستا لە ڕۆژئاوای کوردستان سیستمی کۆنفیدراڵیزمی دیموکراتی هەیە، ژنان خۆیان ڕێکخستووە و لەگەڵ خۆیاندا کۆمەڵگەشیان ڕێکخستووە، ژنان لە تەواوی بوارەکاندا بەتایبەتی لە بواری پاراستنی ڕەوا ڕۆڵێکی گەورە دەگێڕن، هەستانەوەی شۆڕشی ژنان لە ڕۆژئاوای کوردستان تەنها خزمەتی بە خۆیان نەکرد بەڵکو خزمەتی تەواوی ژنان و گەلانی دەوروبەریش کرد، دوای هێرشی گروپە چەتەکانی داعش بۆسەر شەنگال و ئەو کارەساتەی بەسەر ژنانی ئێزیدی هێنایان، ژنان چیتر خۆیان بەڕێکخستنکرد و وەک قوربانی خۆیان قبوڵنەکرد و ئەکادیمیایان دروستکرد و بوون بە خاوەن هێز و فکر، ئەم ئەزموونە هەموو ژنان دەتوانن سوودی لێوەربگرن.

 

ت.پ