ناوەندی هەواڵ

 

 ژمارەیەک لە هاوڵاتیانی دانیشتووی شارەکانی سانح، ورمێ، و تەبرێز هەڵمەتێکیان دەستپێکرد کە لە ١٦ی نیسانەوە دەستیپێکرد و خوازیاری ڕاگرتنی خێرای چالاکییەکانی کانەکانی زێڕی سەقز بوون بۆ پاراستنی تەندروستی خەڵک و ژینگەی ناوچەکە.

ئەم هاوڵاتیانە نامەیەکیان واژۆ کرد کە ئاراستەی شینا ئەنساری بەرپرسی ڕێکخراوی پاراستنی ژینگە و عەبدولکەریم حوسێن زادە جێگری سەرۆککۆماری گەشەپێدانی گوندەکان و ناوچە بێبەشەکان و سەید محەمەد ئەتابەک وەزیری بەرێزی پیشەسازی و کانگاکان و عەباس عەلی ئابادی وەزیری وزە و عەلی تەیمووری بەڕێوەبەری سامانە سروشتییەکان و بەڕێوەبردنی بەشە ئاوەکانی ئێرانیان کردبوو دەستبەجێ ڕاگرتنی چالاکییەکانی کانەکانی زێڕی سەقز.

 

واژۆکارانی ئەم نامەیە، وێڕای داوای ڕاگرتنی دەستبەجێی چالاکییەکانی کانەکانی زێڕی سەقز، نووسیویانە: ئەم کانانە لەگەڵ دوو کانگای گەورەی تری زێڕ (زەرشوران و ئاغدەرە) و چوار کارگەی پرۆسێسکردنی زێڕ، دەکەونە سەرەوەی ئاوی زەرینە ڕوود و بوونەتە هۆی پیسبوونی توندی ئاو، خاک و سەرچاوە هەواییەکان بە کانزا قورسەکانی ژەهراوی لە هەرێم. ئەم ژینگە پیسبووە، سیستەمی بەرگری لەشی نەوەکانی داهاتوو کەمدەکاتەوە، نەخۆشییە بۆماوەیی و شێرپەنجەییەکان زیاد دەکات، جۆراوجۆری زیندوو لەناو دەبات، قەیرانە ژینگەییەکانی ناوچەکە گەورەتر دەکات.

 

بەگوێرەی ئەم نامەیە و بە پشتبەستن بە ڕاپۆرتی پسپۆڕان، کانگاکردنی زێڕ ڕێژەیەکی بەرزی بەرهەمهێنانی پاشماوەی هەیە و، بەهۆی سروشتی خۆیانەوە، ئەم کانانە هەمیشە دەبنە هۆی بڵاوبوونەوەی پیسکەری ژەهراوی لە ئاو و سەرچاوەکانی خاکدا.

 

بەنداوی کازمی – بوکان کە ئاوی خواردنەوە و کشتوکاڵی بۆ ملیۆنان کەس لە ناوچەکە دابین دەکات، مەترسی پیسبوونی لەسەرە، بەشێک لە ئاوی ئەم بەنداوە لە سەقزەوە تا تەورێز بۆ خواردنەوە و کشتوکاڵ بەکاردێت و بەشێکی دیکەش دەڕژێتە دەریاچەی ورمێ. هەروەها پرۆسێسکردنی زێڕ پێویستی بە ئاوێکی زۆر هەیە، لە کاتێکدا وڵات و دەریاچەی ورمێ بەتایبەتی ڕووبەڕووی قەیرانێکی سەختی ئاو بووەتەوە. جگە لەوەش چالاکیی ئەو کانانە تادێت دەبێتە هۆی وەرینی خاک، بەتایبەتی لە پارێزگایەکدا کە زۆرترین ڕێژەی وەرینی خاکی لە وڵاتدا هەیە.

 

لە نوسراوەکەدا هاتووە: شارەزایانی بواری ژینگە و سامانە سروشتییەکانی پارێزگاکە چەندین جار دژی دەرکردنی مۆڵەت بۆ ئەو مینانە وەستاونەتەوە، بەڵام بەداخەوە بەهۆی مادەی ٢٤یاسای کانزاکان و بەبێ ڕەچاوکردنی ڕای کۆتایی شارەزایانی ڕێزدار لە سامانە سروشتییەکانی پارێزگاکە، مۆڵەتی نازانستی و دروستکەری قەیران دەرچووە. جگە لەوەش بەپێی بڕگەی (ج) لە ماددەی ١٧ی یاسای سیستمی تەکنیکی و جێبەجێکردنی وڵات، سەرەڕای بەستنەوەی ڕاستەوخۆی ئەم مینانە بە ژیانی خەڵکەوە، بەڵام لە ئامادەکردنی پلانەکانی ئەم کانەدا داوای بۆچوونی خەڵکی ناوچەکە نەکراوە. بۆیە داوا لە ئێوەی بەڕێز دەکەین کە بە مەبەستی پاراستنی خەڵکی ناوچەکە و ژینگەی نیشتمانمان فەرمانی ڕاگرتنی دەستبەجێی چالاکییەکانی کانە زێڕیەکانی سەقز دەربکەن.